`
12
EMOJI: TARIXIY RIVOJLANISHI VA RAQAMLI MULOQOTDAGI AHAMIYATI
Mavlanova Nargiza Turayevna
Qarshi davlat universiteti Xorijiy tillar fakulteti o‘qituvchisi
N.E.Yo’ldosheva
Ilmiy maslahatchi: DSc. Prof.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15602376
Annotatsiya.
Mazkur maqolada emoji belgilarining tarixiy rivojlanish bosqichlari va
ularning zamonaviy raqamli muloqot tizimidagi funksional ahamiyati ilmiy asosda tahlil
qilinadi. Tadqiqotda emojilarning dastlab emotikonlardan evolyutsiyalashgani, ularning
Yaponiyada shakllangan ilk namunalaridan boshlab, global miqyosda keng tarqalishi
jarayonlari yoritiladi. Shuningdek, emoji belgilarining kommunikatsiyani semantik va
pragmatik jihatdan boyitishdagi o‘rni, ularning ijtimoiy hamda psixologik ta’sir mexanizmlari
tizimli ravishda ko‘rib chiqiladi. Maqolada emojilarning turli madaniy va texnologik
kontekstlarda o‘zgaruvchanligi, shuningdek, ularning noto‘g‘ri talqin qilinish xavflari ham tahlil
qilinadi. Xulosa sifatida, emoji belgilarining raqamli kommunikatsiyadagi ahamiyati va
istiqbolda ularni chuqurroq o‘rganish zarurati ilmiy asosda asoslab beriladi.
Kalit so'zlar:
emoji, emotikon, raqamli muloqot, nonverbal kommunikatsiya, unicode,
hissiy ifoda, madaniy tafovut, internet kommunikatsiyasi, raqamli til, muloqot texnologiyalari
Annotation
This article provides a scholarly analysis of the historical development of emoji symbols
and their functional significance in contemporary digital communication systems. The study
examines the evolution of emojis from emoticons, highlighting the creation of the first emoji
sets in Japan and their subsequent widespread adoption on a global scale. Furthermore, the
article systematically explores the role of emojis in enriching communication from both
semantic and pragmatic perspectives, as well as their social and psychological impact
mechanisms. The dynamic nature of emojis within various cultural and technological contexts,
along with the risks of misinterpretation, is also analyzed. In conclusion, the article
substantiates the importance of emojis in digital communication and emphasizes the necessity
for further in-depth research into their future role.
Keywords:
emoji, emoticon, digital communication, nonverbal communication, Unicode,
emotional expression, cultural differences, internet communication, digital language,
communication technologies.
Kirish
Zamonaviy raqamli kommunikatsiya jarayonlarida emoji belgilarining o‘rni tobora ortib
bormoqda. Ular matnli xabarlarni yanada boyitish, emotsional ifodani aniqroq yetkazish va
muloqotni samaraliroq qilishda muhim vosita sifatida xizmat qilmoqda. Emoji tushunchasi
dastlab emotikonlardan kelib chiqqan bo‘lib, uning ilk shakllari Yaponiyada yaratilgan va
keyinchalik butun dunyo bo‘ylab keng tarqalgan. Ushbu belgilar nafaqat kommunikatsiyaning
texnologik jihatlarini, balki ijtimoiy va psixologik o‘zaro ta’sirlarni ham chuqurroq anglash
imkonini beradi. Emoji belgilarining madaniy va texnologik kontekstlarda o‘zgarib borishi,
ularning noto‘g‘ri tushunilishi mumkin bo‘lgan holatlari va raqamli muloqotdagi roli hozirgi
kunda ilmiy tadqiqotlar uchun dolzarb mavzudir. Shu bois, mazkur maqolada emoji tarixiy
rivojlanishi, ularning kommunikatsiyadagi ahamiyati, ijtimoiy-psixologik ta’sirlari hamda
`
13
kelajakdagi o‘rni tizimli tahlil qilinadi. Bu esa emoji belgilarining raqamli muloqotdagi
funksiyalarini yanada chuqurroq o‘rganish zaruratini ta’kidlaydi.
Tadqiqot metodologiyasi
Mazkur maqolada emoji tarixiy rivojlanishi va ularning raqamli muloqotdagi ahamiyatini
tahlil qilishda sifatli tadqiqot metodlari qo‘llanildi. Tadqiqot jarayonida quyidagi usullar asosiy
o‘rin tutdi:
1.
Adabiyotlarni tahlil qilish (Literature Review):
Emoji va emotikonlarning kelib
chiqishi, tarqalishi hamda kommunikatsiyadagi roli bo‘yicha mavjud ilmiy manbalar,
akademik maqolalar, kitoblar va onlayn resurslar chuqur o‘rganildi. Bu usul orqali
mavzuning nazariy asoslari va tarixiy konteksti aniqlashtirildi.
2.
Kontekstual tahlil (Contextual Analysis):
Emoji belgilarining madaniy va texnologik
kontekstlarda qanday o‘zgarib borayotgani, shuningdek, turli ijtimoiy guruhlar va
platformalardagi qo‘llanilishi o‘rganildi. Bu jarayonda emoji talqinlari va noto‘g‘ri
tushunilish xavflari ham tahlil qilindi.
3.
Semantik va psixologik tahlil (Semantic and Psychological Analysis):
Emojilarning
kommunikatsiyadagi semantik vazifalari, emotsional ifoda va psixologik ta’sirlarini
o‘rganish uchun mavjud tadqiqot natijalari va nazariy konsepsiyalar asosida tahliliy
yondashuv qo‘llanildi.
Ushbu metodologik yondashuvlar yordamida emoji belgilarining raqamli muloqotdagi
o‘rni va ahamiyati tizimli va ilmiy asosda yoritildi hamda ularning kelajakdagi tadqiqot
yo‘nalishlari aniqlab olindi.
Tadqiqot natijalari
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, emoji belgilarining rivojlanishi va raqamli
muloqotdagi roli bir necha asosiy jihatlar orqali ifodalanadi. Birinchidan, emoji tarixiy
manbalarga ko‘ra, emotikonlardan kelib chiqqan bo‘lib, ularning dastlab Yaponiyada yaratilishi
raqamli kommunikatsiyaning yangi davrini boshlab berdi. Bu jarayon global miqyosda emoji
foydalanish madaniyatining shakllanishiga olib keldi.
Ikkinchidan, emojilar kommunikatsiyani boyitishda muhim vosita sifatida namoyon
bo‘ladi. Ular matnli xabarlarga emotsional rang-baranglik va kontekstual aniqlik kiritadi,
shuningdek, muloqot jarayonida intonatsiya va kayfiyatni ifodalash imkonini beradi. Bu esa
raqamli muloqotni yanada samarali va insoniy qiladi.
Uchinchidan, emojilarning ijtimoiy va psixologik ta’siri ham muhim ahamiyatga ega.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, emoji qo‘llanilishi muloqot ishtirokchilari o‘rtasida yaqinlik va
ishonchni oshiradi, shuningdek, ijtimoiy munosabatlarni mustahkamlashga xizmat qiladi.
Biroq, emoji belgilarining noto‘g‘ri tushunilishi xavfi ham mavjudligi aniqlangan. Turli
madaniy va kontekstual farqlar sababli, bir xil emoji turli auditoriyalar tomonidan boshqacha
talqin qilinishi mumkin, bu esa muloqotda tushunmovchiliklarga olib keladi. Shuningdek, emoji
madaniy va texnologik kontekstlarda doimiy o‘zgarib borayotgani, yangi emoji turlarining
yaratilishi va ularning kommunikatsiyadagi o‘rni kengayib borayotgani qayd etildi. Bu esa
kelajakda emoji belgilarining raqamli muloqotda yanada muhimroq rol o‘ynashini va ularni
chuqurroq o‘rganish zaruratini ko‘rsatadi.
Xulosa
`
14
Mazkur maqolada emoji belgilarining kelib chiqishi, tarixiy rivojlanishi va raqamli
muloqotdagi o‘rni ilmiy asosda tahlil qilindi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, emojilar
kommunikatsiyani nafaqat emotsional jihatdan boyitadi, balki muloqot jarayonini samaraliroq
va mazmunliroq qilishda muhim vosita hisoblanadi. Shu bilan birga, emoji belgilarining
madaniy va kontekstual farqlari ularning noto‘g‘ri tushunilishiga olib kelishi mumkinligi
aniqlanib, bu raqamli muloqotda ehtiyotkorlik bilan yondashishni talab etadi. Emoji texnologik
taraqqiyot va ijtimoiy ehtiyojlar bilan uzviy bog‘liq holda doimiy ravishda rivojlanib bormoqda,
bu esa ularning kommunikatsiyadagi o‘rnini yanada kengaytiradi. Kelgusida emoji belgilarining
semantik va psixologik ta’sirlarini chuqurroq o‘rganish, shuningdek, ularning muloqot sifatiga
ta’sirini yanada aniqroq tushunish uchun keng qamrovli tadqiqotlar olib borish zarur.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Aripova, A. (2023). Nutq mohiyatini tashkil etuvchi muhim vositalar.
Scientific Progress
Journal
, Media kommunikatsiyasida paralingvistik omillar va emoji tahlili.
2.
Danesi, M. (2016).
The Semiotics of Emoji: The Rise of Visual Language in the Age of the
Internet
.
3.
Modern Science and Research. (2025). Kompyuter lingvistikasi va kommunikatsiya
madaniyati. Raqamli muloqotda emoji va boshqa paralingvistik vositalarning ahamiyati. PDF
maqola.
4.
Nauchniy Impuls. (2023). O‘zbek tilining paralingvistik vositalari. Ilmiy maqola. Emojilar
va ularning o‘zbek tilidagi ifodalanishi.
5.
Nurmonov, A. (2012).
Tanlangan asarlar
. Toshkent: Akademnashr. Emoji va noverbal
kommunikatsiya vositalarining o‘zbek tilidagi o‘rni va xususiyatlari.
6.
Stark, L., & Crawford, K. (2015). The Conservatism of Emoji: Work, Affect, and
Communication.
7.
Til va Adabiyot Ta’limi. (2024). Elektron jurnal, 1-son. O‘zbek tilida yangi
kommunikatsiya vositalarining rivojlanishi va emoji.
8.
TSU ULL. (2023). Kompyuter lingvistikasi: muammolar va yechimlar. Konferensiya
materiallari. Raqamli muloqotda emoji va boshqa vizual vositalar.
9.
Xullas Kalom. (2024). Emojilar tarixi va ularning zamonaviy texnologiyalardagi roli.
Instagram post. - Emoji tarixi va ularning kommunikatsiyadagi o‘rni haqida qisqacha ma’lumot.
10.
Yuridik amaliyotda AKTni qo‘llash. (2023). Toshkent: O‘quv qo‘llanma. Axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarida emoji va ularning qo‘llanilishi.
