`
60
MAHALLABAY XIZMAT KO‘RSATISH TIZIMINING IJTIMOIY VA IQTISODIY
BARQARORLIKKA QO‘SHGAN HISSASI
ABDUALIMOV XABIBULLO NE’MATULLOYEVICH
O‘zbekiston Respublikasi Samarqand viloyati G’aznachilik xizmati boshqarmasi
Payariq tumani G’aznachilik xizmati bo‘limi davlat xaridlarini rivojlantirish va
monitoringi bo‘yicha bosh mutaxassisi
abualimov.1995@icloud.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.15378626
Annotatsiya:
Ushbu tadqiqot "Mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimining ijtimoiy va
iqtisodiy barqarorlikka qo‘shgan hissasi" mavzusiga bag‘ishlangan bo‘lib, xizmat ko‘rsatish
sektorining mahalliy jamoalarga, iqtisodiyotga va umumiy barqarorlikka ta’sirini o‘rganadi.
Mahallabay tizimda xizmat ko‘rsatish sohasining rivojlanishi, nafaqat iqtisodiy o‘sish, balki
ijtimoiy barqarorlikning ta’minlanishiga ham xizmat qiladi. Tadqiqotda xizmat ko‘rsatish
sektorining ish o‘rinlarini yaratish, aholi daromadlarini oshirish, xizmatlar sifatini yaxshilash
va jamiyatning barcha qatlamlariga teng imkoniyatlar yaratishdagi o‘rni tahlil etiladi.
Shuningdek, xizmat ko‘rsatish tizimining mahalliy iqtisodiyotga qo‘shgan hissasi, bozorni
diversifikatsiyalash, yangi xizmatlarni yaratish va ijtimoiy farovonlikni oshirishga qanday
ta’sir qilishini ko‘rib chiqiladi. Mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimining rivoji,
raqobatbardoshlikni oshirish, innovatsion yondashuvlar va barqaror iqtisodiy o‘sishning
ta'minlanishiga yordam beradi.
Kalit so‘zlar:
mahallabay xizmat ko‘rsatish, ijtimoiy barqarorlik, iqtisodiy barqarorlik,
xizmatlar sifati, ish o‘rinlari, mahalliy iqtisodiyot, innovatsiyalar, raqobatbardoshlik.
Аннотация:
Данное исследование посвящено теме «Вклад систем обслуживания
местного сообщества в социальную и экономическую устойчивость» и рассматривает
влияние сектора услуг на местные сообщества, экономику и общую устойчивость.
Развитие сферы услуг в системе соседства способствует не только экономическому
росту, но и обеспечению социальной стабильности. В исследовании анализируется
роль сферы услуг в создании рабочих мест, увеличении доходов, улучшении качества
услуг и создании равных возможностей для всех слоев общества. В докладе также
рассматривается вклад системы услуг в местную экономику, то, как она может
диверсифицировать рынок, создавать новые услуги и повышать социальное
благосостояние. Развитие местной системы предоставления услуг будет
способствовать повышению конкурентоспособности, инновационным подходам и
устойчивому экономическому росту.
Ключевые
слова:
местное
обслуживание,
социальная
стабильность,
экономическая стабильность, качество услуг, рабочие места, местная экономика,
инновации, конкурентоспособность.
Annotation:
This study is devoted to the topic “The Contribution of Community Service
Systems to Social and Economic Sustainability” and examines the impact of the service sector
on local communities, the economy and overall sustainability. The development of the service
sector in the neighbourhood system contributes not only to economic growth but also to
ensuring social stability. The study analyzes the role of the service sector in creating jobs,
increasing income, improving the quality of services and creating equal opportunities for all
segments of society. The report also examines the contribution of the service system to the
`
61
local economy, how it can diversify the market, create new services and improve social well-
being. The development of the local service delivery system will contribute to increased
competitiveness, innovative approaches and sustainable economic growth.
Keywords:
local service system, social stability, economic stability, service quality, job
creation, local economy, innovation, competitiveness.
Kirish.
Mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimi – bu odamlarning kundalik ehtiyojlarini
qondirish va jamiyatning turli ijtimoiy qatlamlariga xizmatlar ko‘rsatish uchun tashkil etilgan
tizimdir. Ushbu tizimning iqtisodiyot va jamiyat uchun o‘ziga xos ahamiyati bor, chunki u
nafaqat shahar yoki qishloq aholisi uchun sifatli xizmatlar taqdim etish, balki ijtimoiy va
iqtisodiy barqarorlikni ta’minlashda ham muhim rol o‘ynaydi. Mahallabay tizimning rivoji, o‘z
navbatida, iqtisodiy o‘sishga, yangi ish o‘rinlarining yaratishga, aholi daromadlarining
oshishiga va xizmat ko‘rsatish sifatining yaxshilanishiga olib keladi.
Ijtimoiy barqarorlik, mahallabay tizimning samarali faoliyatidan bevosita bog‘liq bo‘lib,
aholi turmush darajasini yaxshilash, ijtimoiy tenglikni ta’minlash, ehtiyojmand guruhlar
uchun xizmatlar ko‘rsatishni o‘z ichiga oladi. Xizmat ko‘rsatish sohasidagi xizmatlar, o‘z
navbatida, bozorni diversifikatsiyalash, innovatsiyalarni joriy etish va yangi xizmatlarni
taqdim etish orqali ijtimoiy farovonlikni oshirishga yordam beradi.
Shu o‘rinda, mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimi nafaqat iqtisodiy o‘sishni
rag‘batlantirish, balki jamiyatning turli qatlamlari uchun teng imkoniyatlar yaratish orqali
ijtimoiy barqarorlikni ta’minlashda ham muhim ahamiyatga ega. Ushbu tizim, turli
jamiyatlarning ehtiyojlarini qondirgan holda, yangi xizmatlar yaratish, xizmatlar sifatini
oshirish va raqobatbardoshlikni ta’minlash orqali mahalliy iqtisodiyotning o‘sishiga katta
hissa qo‘shadi.
Mazkur tadqiqotda mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimining ijtimoiy va iqtisodiy
barqarorlikka qo‘shgan hissasi, uning rivoji uchun zarur bo‘lgan strategiyalar, hamda xizmat
ko‘rsatish sektoridagi innovatsion yondashuvlar tahlil etiladi. Shuningdek, xizmat ko‘rsatish
sohasining iqtisodiy va ijtimoiy barqarorlikka qo‘shgan hissasi bo‘yicha tavsiyalar ishlab
chiqiladi.
Asosiy qism.
Mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimi, asosan, aholi ehtiyojlarini qondirish
va jamoalarga sifatli xizmatlar taqdim etish uchun tashkil etilgan xizmat ko‘rsatish
tarmog‘idir. U, shuningdek, hududiy bo‘linishlar, mahalliy xususiyatlar va ehtiyojlarga
asoslanib ishlaydi. Mahallabay tizimda xizmatlar ko‘rsatuvchilar, asosan, shahar yoki qishloq
aholisi tomonidan yaratiladi, va ularning faoliyati mahalliy iqtisodiyotga ta’sir ko‘rsatadi.
Mahallabay xizmat ko‘rsatishning maqsadi — aholiga eng yaqin va eng qulay xizmatlarni
taqdim etish, shuningdek, iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash va ijtimoiy ehtiyojlarni
qondirishdir.
Mahallabay tizimning iqtisodiy barqarorlikka qo‘shgan hissasi juda katta. Avvalo,
mahallabay xizmatlar aholi uchun ish o‘rinlari yaratadi. Xizmat ko‘rsatish tarmog‘ining rivoji
natijasida yangi ish o‘rinlari paydo bo‘lib, bu aholi daromadlarini oshiradi va ish bilan
ta’minlash darajasini yuqori qiladi. Bunda, asosan, xizmatlar sohasida ishlovchi kadrlar, kasb-
hunar o‘rgatuvchi markazlar, va xizmatlar turlarining diversifikatsiyasi asosida yangi ish
`
62
joylari yaratiladi. Misol uchun, turizm, savdo, ta’lim, sog‘liqni saqlash va boshqa sohalarda
mahallabay xizmatlar ko‘rsatilishi orqali yangi ish o‘rinlari ochiladi.
Mahallabay xizmatlar, shuningdek, mahalliy bozorni diversifikatsiya qilishga yordam
beradi. Xizmatlar sifatining oshishi va yangi mahsulotlar taqdim etilishi, iqtisodiy o‘sishni
rag‘batlantiradi, bozorni rivojlantiradi va savdo hajmini oshiradi. Mahallabay xizmat
ko‘rsatish sohasidagi kichik va o‘rta bizneslar, mahalliy iqtisodiyotning muhim tarkibiy
qismlariga aylanishi mumkin. Shuningdek, bu tizim soliq to‘lovlarini oshirishi va mahalliy
byudjetga hissa qo‘shishi mumkin.
Mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimi ijtimoiy barqarorlikni ta’minlashda ham muhim rol
o‘ynaydi. Xizmatlar sektorining rivojlanishi, nafaqat iqtisodiy o‘sishni ta’minlash, balki aholi
turmush darajasini yaxshilashga ham xizmat qiladi.
Aholi uchun sifatli va tezkor xizmatlar taqdim etish, ijtimoiy ehtiyojlarni qondirishga
yordam beradi. Bundan tashqari, mahallabay xizmatlar ko‘rsatish tizimi, aholining turli
qatlamlari orasidagi ijtimoiy tenglikni ta’minlashga, ehtiyojmand guruhlarga yordam berishga
imkon yaratadi.
Mahallabay tizimning aholi uchun eng katta foydalaridan biri — xizmatlar ko‘rsatish
sohasida yangi imkoniyatlarni yaratishdir. Masalan, ko‘plab aholi guruhlari uchun, ayniqsa,
qishloq joylaridagi aholiga, xizmatlarni taqdim etishda yangi yondashuvlar va
innovatsiyalarni kiritish orqali teng imkoniyatlar yaratish mumkin. Shuningdek, mahallabay
tizimning rivoji, aholining salomatligini yaxshilash, ta’lim olish imkoniyatlarini oshirish va
yangi ijtimoiy xizmatlarni joriy etish imkoniyatini yaratadi.
Mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimining samarali ishlashi uchun innovatsion
yondashuvlar va raqobatbardoshlikni kuchaytirish zarur. Raqobat muhitining mavjudligi
xizmatlar sifatini oshirish, yangi xizmatlar yaratish va xizmat ko‘rsatuvchilarni
takomillashtirishga olib keladi.
Mahallabay tizimda raqobatni rag‘batlantirish orqali iqtisodiy o‘sish va ijtimoiy
farovonlikni oshirish mumkin. Innovatsiyalarni joriy etish, yangi texnologiyalar va xizmatlarni
yaratish orqali aholi ehtiyojlariga tez va samarali javob berish mumkin. Misol uchun, internet
orqali taqdim etilayotgan xizmatlar, onlayn savdo, tibbiy maslahatlar va masofaviy ta’lim kabi
innovatsion xizmatlar mahallabay tizimda keng qo‘llanilishi mumkin. Mahallabay xizmat
ko‘rsatish tizimini yanada rivojlantirish uchun bir nechta takliflar mavjud:
Mahallabay xizmat ko‘rsatish sohasidagi kadrlar malakasini oshirish, xizmatlar sifatini
doimiy ravishda monitoring qilish va mijozlarning ehtiyojlariga mos xizmatlar taqdim etish;
Raqamli texnologiyalar va onlayn platformalar orqali xizmatlarni diversifikatsiya qilish
va yangi mahsulotlar yaratish;
Xizmat ko‘rsatish sohasida innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash uchun davlatning
rag‘batlantiruvchi siyosatlari va soliq imtiyozlarini joriy etish;
Kichik va o‘rta bizneslarni rivojlantirish, ularni rag‘batlantirish va yangi ish o‘rinlari
yaratish uchun maxsus dasturlarni amalga oshirish.
Mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimi iqtisodiy va ijtimoiy barqarorlikka muhim hissa
qo‘shadi. Xizmat ko‘rsatish sektorining rivoji nafaqat iqtisodiy o‘sish, balki aholi turmush
darajasini yaxshilash, yangi ish o‘rinlari yaratish, jamiyatda ijtimoiy tenglikni ta’minlashda
muhim rol o‘ynaydi.
`
63
Mahallabay tizimni rivojlantirish uchun innovatsion yondashuvlar, xizmat ko‘rsatish
sifatini oshirish, va davlat va xususiy sektor o‘rtasidagi hamkorlikni kuchaytirish zarur.
Quyidagi jadvalda mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimining ijtimoiy va iqtisodiy barqarorlikka
qo‘shgan hissasiga oid SMART tahlilini keltiraman. (1-jadval)
1-jadval
Mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimining ijtimoiy va iqtisodiy barqarorlikka
qo‘shgan hissasiga oid SMART tahlili
1
Maqsad
Aniqlik
O‘lchovlilik
Erishilishi
mumkin
Muhim
Vaqtga
bog‘liq
Mahallabay
xizmat
ko‘rsatish
tizimining
ijtimoiy
barqarorlikka
qo‘shgan
hissasini
o‘rganish
Mahallabay
tizimning
jamiyatda
ijtimoiy
tenglikni
ta’minlashga
qo‘shgan
hissasini
tahlil qilish
Jamiyatdagi
ehtiyojmand
guruhlar uchun
ko‘rsatilgan
xizmatlar va
ularning ta’siri
Mahallabay tizimni
rivojlantirish
uchun ijtimoiy
tenglikni
oshirishga
qaratilgan
strategiyalarni
amalga oshirish
mumkin
Ijtimoiy
barqarorlikni
ta’minlash,
jamiyatdagi
tenglikni
oshirish
1 yil ichida
mahallabay
tizimda
ijtimoiy
barqarorlikni
oshiradigan
o‘zgarishlarni
kuzatish
Mahallabay
xizmat
ko‘rsatish
tizimining
iqtisodiy
barqarorlikka
ta’sirini tahlil
qilish
Mahallabay
xizmat
ko‘rsatish
tizimining
mahalliy
iqtisodiyotga
ta’sirini
aniqlash
Xizmat
ko‘rsatuvchi
sektorda yangi
ish o‘rinlari, soliq
to‘lovlari va
daromadlar
Iqtisodiy
barqarorlikni
ta’minlash uchun
xizmat ko‘rsatish
tizimiga qo‘llab-
quvvatlash
dasturlarini
amalga oshirish
mumkin
Mahallabay
tizim iqtisodiy
o‘sishni va
mahalliy
iqtisodiyotning
barqarorligini
oshiradi
6 oy ichida
mahallabay
tizimda yangi
ish
o‘rinlarining
15% ga
oshishini
kuzatish
Mahallabay
tizimda
xizmat
ko‘rsatish
sifatini
oshirish
Xizmat
ko‘rsatish
sohasida
sifatni
oshirish va
aholi
turmush
darajasini
yaxshilash
Xizmatlar sifatini
yaxshilash uchun
amalga
oshirilgan
o‘zgarishlar va
mijozlarning
baholari
Xizmat ko‘rsatish
sektorida
xodimlarning
malakasini oshirish
mumkin
Xizmat sifatini
oshirish,
mahallabay
tizimning
samaradorligini
ta’minlash
uchun muhim
6 oy ichida
xizmat
ko‘rsatish
sifatini 20%
ga oshirish
1
Muallif ishlanmasi
`
64
Mahallabay
tizimda
iqtisodiy
o‘sishning
barqarorligini
ta’minlash
Mahallabay
tizimda
iqtisodiy
o‘sishning
uzoq
muddatli
barqarorligini
ta’minlash
Bozorning
diversifikatsiyasi,
iqtisodiy o‘sish
darajasi va
xizmatlar
sohasidagi
o‘zgarishlar
Mahallabay
tizimda yangi
xizmatlarni
yaratish va bozorni
diversifikatsiyalash
mumkin
Iqtisodiy
barqarorlikni
ta’minlash,
iqtisodiy
o‘sishni
rag‘batlantirish
uchun muhim
1 yil ichida
iqtisodiy
o‘sishni 10%
ga oshirish
Ushbu jadvalda har bir maqsad aniq belgilangan va o‘lchovli ko‘rsatkichlar orqali
o‘lchash mumkin bo‘ldi. Shuningdek, har bir maqsadning amalga oshirilishi mumkinligi va
uning jamiyat va iqtisodiyot uchun muhimligi ko‘rsatilgan, shuningdek, har bir maqsadni
amalga oshirish uchun vaqt cheklovlari belgilangan.
Xulosa va takliflar.
Mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimi ijtimoiy va iqtisodiy
barqarorlikni ta’minlashda muhim strategik omillardan biri hisoblanadi. Ushbu tizim
aholining ehtiyojlariga yaqin bo‘lib, hududiy rivojlanish, aholi bandligini ta’minlash, xizmatlar
sifati va ularning mavjudligini oshirish orqali ijtimoiy tenglik va iqtisodiy o‘sishga bevosita
ta’sir qiladi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, mahallabay xizmatlar orqali:
Aholi uchun yangi ish o‘rinlari yaratilmoqda;
Mahalliy byudjetga tushumlar ortmoqda;
Ijtimoiy yordamga muhtoj qatlamlar uchun imkoniyatlar kengaymoqda;
Innovatsion xizmatlar va raqamli texnologiyalar joriy etilmoqda.
Bu esa nafaqat iqtisodiy barqarorlikka, balki ijtimoiy muvozanatga ham ijobiy ta’sir
ko‘rsatmoqda. Mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimining kuchli tomoni — u jamoalarning real
ehtiyojlarini inobatga olib ishlaydi. Shu asosda quyidagi takliflarni ilgari surish maqsadga
muvofiq:
Birinchidan,
har bir mahallaning demografik va ijtimoiy tarkibidan kelib chiqqan holda,
xizmatlar turlarini va ularning hajmini moslashtirish lozim.
Ikkinchidan,
mahalliy xizmat ko‘rsatuvchi tashkilotlar va tadbirkorlar uchun malaka
oshirish kurslarini tashkil etish xizmatlar sifatini sezilarli darajada oshiradi.
Uchinchidan,
onlayn xizmatlar, mobil ilovalar va elektron to‘lov tizimlarini joriy qilish
orqali aholiga qulayliklar yaratish va xizmat ko‘rsatish doirasini kengaytirish mumkin.
To‘rtinchidan,
mahalliy xizmat ko‘rsatuvchi kichik va o‘rta tadbirkorlik subyektlariga
soliq imtiyozlari, kreditlar va grantlar ajratish tizimini yanada takomillashtirish lozim.
Beshinchidan,
har bir mahallada xizmat ko‘rsatish tizimining samaradorligini
baholaydigan doimiy monitoring mexanizmini yo‘lga qo‘yish muhim.
Oltinchidan,
nogironlar, yolg‘iz keksalar, ishsizlar kabi ehtiyojmand guruhlar uchun
alohida xizmat paketlarini ishlab chiqish va mahallalarda joriy etish zarur.
Ushbu takliflarning amalga oshirilishi mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimining
salohiyatini to‘liq ochib beradi, shu bilan birga ijtimoiy adolatni mustahkamlash va iqtisodiy
barqarorlikni ta’minlashga xizmat qiladi.
`
65
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-yanvardagi “2022–2026-yillarga
mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning Taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi PF–60-sonli
Farmoni. -T. : “O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami”, 2022-yil, 28-yanvar –
https://lex.uz/uz/docs/–5841063
2.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 27-yanvardagi PQ–104-sonli
“Xizmatlar sohasini rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” Qarori.
3.
Jabborov, M., Nazarov, A. (2020). Xizmat ko‘rsatish sohasini raqamlashtirish:
O‘zbekistonning tajribasi va istiqbollari. Samarqand iqtisodiyot va servis instituti nashriyoti.
4.
Kamilov, A., Abdullaeva, D. (2021). Xizmat ko‘rsatish sektori va iqtisodiy o‘sish:
Samarqand va boshqa hududlar misolida. Samarqand iqtisodiyot va servis instituti.
5.
Yuldashev, A., Rakhimov, T. (2020). Mahallabay xizmat ko‘rsatish tizimi: Samarqand
viloyati misolida tahlil va takliflar. Samarqand iqtisodiyot va servis instituti.
