`
76
ZAMONAVIY AXBOROT TA'LIM MUHITIDA BOLALAR ADABIYOTINI
O'QITISH METODIKASINI TAKOMILLASHTIRISHNING SHAKL VA
METODLARI
Xujamqulova Iroda Faxriddin qizi
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti "Maktabgacha va boshlang'ich ta'lim"
kafedrasi o'qituvchisi xujamqulovairoda1@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.15342731
Annotatsiya:
Ushbu tezis zamonaviy axborot ta'lim muhitida bolalar adabiyotini
o'qitish metodikasini takomillashtirishning shakl va metodlarini o'rganishga bag'ishlangan.
Adabiyot, ayniqsa, bolalar uchun o'quv jarayonining muhim qismi bo'lib, u nafaqat axborot
berish, balki tafakkur, tasavvur va axloqiy qadriyatlarni shakllantirish vositasi sifatida xizmat
qiladi. Ma'lumki, axborot texnologiyalarining rivojlanishi o'qitish metodologiyasini ham yangi
bosqichga olib keldi. Bu o'rganishda zamonaviy pedagogik texnologiyalar, masalan,
multimedia vositalari, interaktiv o'qitish usullari, elektron resurslar va virtual ta'lim
platformalaridan qanday foydalanilishi masalasi yoritilgan. Tezisda bolalar adabiyotini
o'qitish jarayonida axborot texnologiyalarining integratsiyasining ahamiyati, o'quvchilarni
adabiyot bilan tanishtirishda zamonaviy metodlar va shakllar, shuningdek, o'qitishning yangi
yondashuvlari ko'rib chiqiladi. Yozuvchi va o'qituvchi uchun bolalar adabiyotini o'qitishning
samarali usullarini ishlab chiqish va joriy etish bo'yicha aniq tavsiyalar beriladi.
Kalit so'zlar:
Bolalar adabiyoti, o'qitish metodikasi, axborot ta'lim muhit, zamonaviy
texnologiyalar, interaktiv o'qitish, pedagogik innovatsiyalar, axloqiy qadriyatlar, multimedia
vositalari, virtual ta'lim.
Zamonaviy axborot ta'lim muhitining rivojlanishi ta'lim tizimiga keng o'zgarishlar olib
keldi. Bu jarayon, o'z navbatida, o'qitishning yangi shakllari va metodlarini yaratishga
ehtiyojni tug'dirmoqda. Axborot texnologiyalarining ta'lim jarayoniga integratsiyasi
o'qitishning samaradorligini oshirishga, o'quvchilarning faolligini, mustaqil fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Ayniqsa, bolalar adabiyotini o'qitish
metodikasida zamonaviy axborot texnologiyalarini qo'llash, o'quvchilarga adabiyotning
go'zalliklari va ma'nolarini yanada chuqurroq tushunishga imkon yaratadi.
Bolalar adabiyoti, asosan, yosh avlodni axloqiy qadriyatlar, insoniy fazilatlar, tasavvur va
tasvirlar yordamida tarbiyalashda muhim rol o'ynaydi. U nafaqat til va madaniyatni o'rgatish,
balki yoshlarni ma'naviy va axloqiy jihatdan to'liq shakllantirishda katta ahamiyatga ega. Shu
sababli, bolalar adabiyotini o'qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo'llash,
o'quvchilarning adabiy asarlarni chuqur o'zlashtirishlari va tasavvurlarini kengaytirishga
yordam beradi.
Bugungi kunda bolalar adabiyotini o'qitish metodikasini takomillashtirishda axborot
texnologiyalarining roli juda katta. Kompyuterlar, interaktiv doskalar, multimedia resurslar
va internet platformalari orqali adabiyot darslari yanada qiziqarli va samarali bo'lishi
mumkin. Bunday texnologiyalar o'quvchilarga nafaqat adabiyot materiallarini o'qish, balki
ularni tahlil qilish, baholash va interaktiv tarzda o'z fikrlarini ifodalash imkoniyatini beradi.
Bu metodlarning o'ziga xos xususiyati shundaki, ular o'quvchilarni passiv qabul qiluvchi
holatdan faol ishtirokchiga aylantiradi, shu orqali o'z fikrini bildirish, tanqidiy yondashuvni
rivojlantirish imkonini yaratadi.
`
77
Shuningdek, axborot texnologiyalaridan foydalanish nafaqat o'quvchilarning bilimini
oshiradi, balki ularning o'zlashtirish jarayonini yanada jozibador, zamonaviy va interaktiv
qiladi. Darslar davomida internet resurslari, audiovizual materiallar va virtual o'qish
materiallaridan foydalanish, o'quvchilarning umumiy madaniy ko'nikmalarini ham
rivojlantirishga yordam beradi.
Ushbu tezisda zamonaviy axborot ta'lim muhitida bolalar adabiyotini o'qitish
metodikasini takomillashtirishda qo'llaniladigan shakl va metodlar, shu jumladan, pedagogik
texnologiyalar va interaktiv metodlarni joriy etish masalalari o'rganiladi. Tezisning maqsadi
bolalar adabiyotini o'qitish metodikasini yanada takomillashtirishga xizmat qiluvchi metodik
tavsiyalar ishlab chiqishdir.
Zamonaviy axborot ta'lim muhitida bolalar adabiyotini o'qitish metodikasini
takomillashtirishda axborot texnologiyalarining o'rni juda muhim. Bugungi kunda axborot
texnologiyalari o'qitish jarayonida samarali vosita sifatida ko'plab yangi imkoniyatlar
yaratmoqda. Bolalar adabiyotini o'qitishda bu texnologiyalarni integratsiyalash o'quvchilarni
faollashtirish, ularning fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish, ko'proq o'zlashtirishga erishish
uchun yangi usullarni kiritishni taqozo etadi.
Birinchidan, zamonaviy axborot texnologiyalari yordamida dars jarayonini qiziqarli va
interaktiv qilish mumkin. Kompyuterlar va multimedia vositalarining o'qitishdagi roli katta.
Masalan, bolalar adabiyotining ayrim asarlari asosida audiovizual materiallar yaratish,
multfilmlar, video qo'llanmalar yoki interaktiv doskalar orqali asarning mazmunini o'qish va
tushunish jarayonini yanada rivojlantiradi. Bunday yondashuv o'quvchilarga o'qishdan
tashqari, tasviriy va eshitish orqali ko'proq ma'lumot olish imkoniyatini yaratadi.
Ikkinchidan, internet platformalari va elektron resurslar yordamida o'qitish jarayoni
yanada boyitilishi mumkin. O'quvchilarga turli elektron kutubxonalar, onlayn resurslar orqali
bolalar adabiyotini o'rganish imkoniyatlari beriladi. Bunday manbalar o'quvchilarning
mustaqil ishlarini rag'batlantiradi va ularning bilim darajasini oshiradi. Darslarda mavjud
bo'lgan adabiyotlarning raqamli variantlari, ko'plab interaktiv elementlar bilan birgalikda
o'qishning yanada qiziqarli va samarali shaklini taklif etadi.
Uchinchidan, zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish bolalar adabiyotini
o'qitish jarayonida kreativlikni rivojlantiradi. O'quvchilarga o'zlari biror hikoya yaratishda
yoki biror asar haqida taqdimot qilishda, multimedia vositalaridan foydalanish imkonini
berish, ularning tasavvurini kengaytiradi. O'qish jarayoniga interaktiv va kreativ elementlar
qo'shilishi, o'quvchilarning nafaqat adabiy bilimlarini, balki ijodiy fikrlash va ifodalash
qobiliyatlarini ham rivojlantiradi. Shuningdek, axborot texnologiyalari yordamida bolalar
adabiyotini o'qitish, o'quvchilarga adabiy asarlarni tahlil qilishni o'rganishga yordam beradi,
ularni kitobni faqat o'qish emas, balki uning mazmunini, qahramonlarni, voqealarni, va
ma'naviy ahamiyatini chuqur tahlil qilishga undaydi.
Shu bilan birga, axborot texnologiyalaridan foydalanishning ayrim qiyinchiliklari ham
mavjud. Dars jarayoniga multimedia vositalarini kiritish, ba'zan texnik nosozliklar yoki
moslashtirishda qiyinchiliklarga olib kelishi mumkin. Ba'zi o'qituvchilar uchun zamonaviy
texnologiyalarni ta'lim jarayoniga integratsiya qilish yangi usul sifatida ko'rinishi mumkin, bu
esa o'qitish sifatini pasaytirishi yoki o'quvchilarga noto'g'ri ma'lumot berilishiga olib kelishi
`
78
mumkin. Shuning uchun axborot texnologiyalaridan samarali foydalanish uchun
o'qituvchilarga zarur bilim va ko'nikmalarni berish zarur.
Bundan tashqari, zamonaviy axborot texnologiyalari yordamida bolalar adabiyotini
o'qitish jarayonida interaktiv metodlarning roli katta. Misol uchun, talabalarga guruhlarga
bo'linib, adabiy asarlarni muhokama qilish, biror asar haqida o'z fikrlarini bildirish va ularni
yaratish, axborot texnologiyalaridan foydalanishni o'quvchilarni o'zaro faoliyat qilishga jalb
qilish imkoniyatini beradi. Shu bilan birga, bu metodika o'quvchilarning fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantirishda samarali bo'lib, tanqidiy fikrlash, mustaqil qaror qabul qilish va
adabiyotga bo'lgan qiziqishni yanada oshiradi.
Yana bir muhim jihat shundaki, bolalar adabiyotini o'qitish metodikasini
takomillashtirishda o'qituvchining roli ham nihoyatda muhimdir. O'qituvchilar nafaqat
zamonaviy texnologiyalardan foydalanish bo'yicha bilimga ega bo'lishi kerak, balki ularning
pedagogik malakasi ham yuqori bo'lishi zarur. Axborot texnologiyalarini o'z o'rnida va
samarali qo'llash uchun o'qituvchilar o'zlarini doimiy ravishda yangilab borishlari, yangi
metodlarni o'rganishlari va dars jarayonida ularni qo'llashga tayyor bo'lishlari kerak. Bu
nafaqat o'qituvchilarni, balki o'quvchilarni ham ta'limga yangi yondashuvlarni qabul qilishga
tayyorlaydi.
Shu bilan birga, bolalar adabiyotini o'qitish metodikasini takomillashtirishda oilaning
roli ham katta. Ota-onalar va bolalar o'rtasida adabiyotga bo'lgan qiziqishni oshirish, ularni
kitob o'qishga rag'batlantirish va ularning kitobga nisbatan ijobiy munosabatlarini
rivojlantirish ham zarur. Axborot texnologiyalarini qo'llashda ota-onalar va bolalar birgalikda
faol ishtirok etishi mumkin. Masalan, onlayn kutubxonalarda o'qilgan asarlarni muhokama
qilish, kitoblar haqida fikr almashish va ularni ko'proq o'qishga rag'batlantirish orqali oilaviy
o'qish madaniyatini rivojlantirish mumkin.
Shu tarzda, bolalar adabiyotini o'qitish metodikasini takomillashtirishda zamonaviy
axborot texnologiyalarining o'rni juda katta. Ular nafaqat o'quvchilarning bilim darajasini
oshiradi, balki ularning ijtimoiy, axloqiy va madaniy ko'nikmalarini ham rivojlantiradi. Biroq,
bu texnologiyalarni to'g'ri va samarali qo'llash uchun o'qituvchilarni malaka oshirish va yangi
metodikalar bo'yicha ta'lim berish zarur.
Zamonaviy axborot ta'lim muhitida bolalar adabiyotini o'qitish metodikasini
takomillashtirishda axborot texnologiyalarining ahamiyati katta. Bu texnologiyalar
o'qituvchilarga darslarni yanada interaktiv va qiziqarli qilish imkonini beradi, o'quvchilarning
fikrlash, tahlil qilish va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantiradi. Kompyuter, multimedia vositalari,
internet platformalari kabi resurslar orqali bolalar adabiyotining mazmunini o'rgatish
samaradorligini oshirish, o'quvchilarga yangi bilimlarni qiziqarli shaklda taqdim etish
mumkin.
Bundan tashqari, zamonaviy texnologiyalar orqali bolalar adabiyotini o'qitish, nafaqat
o'qish jarayonini faollashtiradi, balki adabiy asarlarni tahlil qilish va muhokama qilishda
mustaqil fikrlash va tanqidiy yondashuvlarni rivojlantiradi. Shuningdek, axborot
texnologiyalaridan foydalanish o'quvchilarning kommunikatsiya, axloqiy qadriyatlar va
madaniyatini rivojlantirishga ham yordam beradi.
Shu bilan birga, texnologiyalardan samarali foydalanish uchun o'qituvchilarning
malakalarini oshirish, yangi metodlarni o'zlashtirish va o'quvchilarga zamonaviy pedagogik
`
79
yondashuvlarni taqdim etish zarur. Bu nafaqat axborot texnologiyalarining to'g'ri
qo'llanilishini ta'minlaydi, balki o'quvchilarning ta'limga bo'lgan qiziqishini yanada oshiradi.
Oxir-oqibat, bolalar adabiyotini o'qitish metodikasini takomillashtirishda axborot
texnologiyalarining imkoniyatlaridan to'liq foydalanish, ta'lim tizimining samaradorligini
oshiradi, bolalarning adabiyotga bo'lgan qiziqishini oshiradi va ularni jamiyatda axloqiy,
madaniy va ijtimoiy jihatdan faol fuqarolar sifatida tarbiyalashga xizmat qiladi.
Zamonaviy axborot ta'lim muhitida bolalar adabiyotini o'qitish metodikasini
takomillashtirishga oid tadqiqotlar keng tarqalgan. Bu sohada amalga oshirilgan ilmiy ishlar
axborot texnologiyalarining ta'lim jarayonidagi o'rni va ahamiyatini o'rganishga qaratilgan.
Ularning tahlili, ayniqsa, bolalar adabiyotini o'qitishda interaktiv va multimediali
yondashuvlarning samaradorligini ko'rsatmoqda.
Axborot texnologiyalarining ta'lim jarayonida qo'llanilishi masalasi ilmiy doiralarda
katta ahamiyatga ega. Xususan,
Shayxov, A. (2019)
ning tadqiqotida, axborot
texnologiyalarining bolalar adabiyotini o'qitishda qo'llanilishi o'quvchilarni qiziqtirish,
ularning axborotlarni tezda qabul qilishiga yordam berish uchun samarali vosita sifatida
ta'riflangan. Shayxov axborot texnologiyalari o'quvchilarning diqqatini jamlash va o'quv
jarayonini yanada interaktiv qilishga qaratilgan tavsiyalarni ilgari surgan. Tadqiqotda
o'qituvchilarning interaktiv ta'lim vositalarini qo'llashda ko'plab qiyinchiliklarga duch kelishi,
biroq ularning to'g'ri ishlatilishi o'qishning samaradorligini oshirishi ta'kidlangan.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Shayxov, A. (2019). Axborot texnologiyalarining ta'lim jarayonida qo'llanilishi. Toshkent:
O'zbekiston nashriyoti.
2.
Mavlonov, B. (2020). Bolalar adabiyotini o'qitishda kreativ yondashuvlar. Samarqand:
SamDU nashriyoti.
3.
Shukurov, S. (2018). Interaktiv metodlarning ta'limdagi roli. Toshkent: O'zbekiston
pedagogika nashriyoti.
4.
Davronov, A. (2021). Multimediali texnologiyalarni bolalar adabiyotida qo'llash. Buxoro:
BuxDU nashriyoti.
5.
Rahmatova, N. (2020). Bolalar adabiyotini o'qitishda innovatsion usullar. Toshkent:
Milliy tiklanish nashriyoti.
6.
Karimov, I. (2011). Ta'lim tizimida axborot texnologiyalarining ahamiyati. Toshkent:
O'zbekiston nashriyoti.
7.
Akhmedov, Z. (2017). Ta'limda interaktiv metodlar va ularning samaradorligi. Tashkent:
Yangi nashr.
8.
Tursunov, M. (2018). Bolalar adabiyoti o'qitish metodikasi: muammolar va yechimlar.
Samarqand: SamDU nashriyoti.
