`
74
O‘ZBEKISTON TA’LIM TIZIMINI YAPONIYA TAJRIBASI ASOSIDA
RIVOJLANTIRISH: TAHLILIY YONDASHUV
Sobir Azizov
Toshkent, O‘zbekiston
https://doi.org/10.5281/zenodo.15202393
Annotatsiya:
Ushbu maqolada O‘zbekiston ta’lim tizimini modernizatsiya qilishda
Yaponiya tajribasidan foydalanish imkoniyatlari o‘rganiladi. Jahon ta’lim tizimlari orasida
Yaponiyaning muvaffaqiyatli tajribasi xalqaro miqyosda e’tirof etilib, innovatsion yondashuv,
texnologiyalarni keng joriy qilish, o‘qituvchilarning yuqori maqomi va qadriyatlarga
asoslangan ta’lim tizimi bilan ajralib turadi. Mazkur maqolada Yaponiyaning ilg‘or
amaliyotlarini O‘zbekiston ta’lim tizimiga moslashtirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Kalit so‘zlar:
O‘zbekiston, Yaponiya, ta’lim tizimi, xalqaro tajriba, innovatsiya, malaka
oshirish, raqamli ta’lim.
Kirish
Bugungi globallashuv va raqamlashtirish sharoitida zamonaviy ta’lim tizimi mamlakat
taraqqiyoti va raqobatbardoshligini belgilovchi muhim omilga aylanmoqda. O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining “2030-yilgacha O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirish
strategiyasi”da ta’lim sifati va qamrovini oshirish ustuvor vazifa sifatida belgilangan. Shu nuqtai
nazardan, Yaponiyaning ta’lim sohasidagi ilg‘or tajribasini o‘rganish va uni O‘zbekiston
sharoitiga moslashtirish dolzarb masala hisoblanadi.
Asosiy qism
Yaponiyaning ta’lim tizimidagi yutuqlar
Qadriyatlarga asoslangan ta’lim:
Yaponiya maktablarida o‘quvchilar nafaqat bilim oladilar, balki jamiyatga hurmat, jamoaviylik
va tartib-intizom kabi qadriyatlarni ham o‘zlashtiradilar. Sinfdagi va maktabdagi tozalikni
o‘quvchilar o‘zlari ta’minlaydi, bu esa ularda mehnatsevarlik va javobgarlikni shakllantiradi.
O‘qituvchilarning professional tayyorgarligi:
O‘qituvchilar malakasini oshirishga doimiy e’tibor beriladi. O‘qituvchilik kasbi Yaponiyada
jamiyat tomonidan yuqori qadrlanadi. Malaka oshirish dasturlari orqali o‘qituvchilar
zamonaviy pedagogika metodikasini o‘zlashtiradilar.
Amaliyotga yo‘naltirilgan ta’lim:
O‘quvchilarga amaliy ko‘nikmalar berishga alohida e’tibor qaratiladi. STEM fanlari (Science,
Technology, Engineering, Mathematics) bo‘yicha chuqurlashtirilgan ta’lim natijasida Yaponiya
global texnologik yetakchiga aylangan.
Texnologiyalardan keng foydalanish:
Maktablarda raqamli texnologiyalar, sun’iy intellekt va onlayn o‘quv platformalari keng joriy
etilgan. Ta’lim jarayoni interaktiv va zamonaviy vositalar asosida tashkil etiladi.
Hayot davomida ta’lim olish tamoyili:
Yaponiya ta’lim tizimi "Life-long learning" konsepsiyasiga asoslanadi. Har qanday yoshdagi
inson malakasini oshirish va yangi kasblarni o‘zlashtirish imkoniyatiga ega.
O‘zbekiston uchun tavsiyalar
O‘qituvchilarning malakasini oshirish va ijtimoiy maqomini mustahkamlash:
Yaponiyaning “Lesson Study” metodikasini joriy qilish orqali o‘qituvchilar tajribasini oshirish.
`
75
Ta’limda texnologiyalarni keng qo‘llash:
Raqamli platformalar va interaktiv o‘quv materiallarini yaratish orqali ta’lim sifatini oshirish.
Amaliy ko‘nikmalarga e’tibor qaratish:
Kasb-hunar o‘quv yurtlarini zamonaviy texnik bazalar bilan ta’minlash va ishlab chiqarish
amaliyotini kuchaytirish.
Tarbiya va qadriyatlar asosidagi ta’lim:
Ta’lim dasturlariga milliy va umuminsoniy qadriyatlarni singdirish orqali o‘quvchilarda
yuksak axloqiy fazilatlarni shakllantirish.
Hayot davomida o‘qish tizimini rivojlantirish:
Yetuk yoshdagi aholi uchun qayta tayyorlash kurslari va professional rivojlanish dasturlarini
yo‘lga qo‘yish.
Xulosa
Yaponiya ta’lim tizimidagi muvaffaqiyatli tajriba O‘zbekiston uchun muhim o‘rganish
manbai bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Ta’lim tizimining barqaror rivojlanishini ta’minlash
uchun nafaqat zamonaviy texnologiyalarni joriy etish, balki o‘qituvchilarning malakasini
oshirish, amaliy ko‘nikmalarga e’tibor qaratish va jamiyatda ta’limga yuqori e’tibor berish
zarur. Ushbu yondashuv O‘zbekistonni raqobatbardosh inson kapitaliga ega zamonaviy davlat
sifatida shakllantirishga xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
MEXT (Ministry of Education, Culture, Sports, Science and Technology), Japan. Education
in Japan: Overview, 2023.
2.
OECD. Education Policy Outlook: Japan. OECD Publishing, 2021.
3.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yilgi ta’lim sohasidagi strategik qarorlari.
4.
UNESCO Global Education Monitoring Report, 2022.
5.
Yaponiya Ta’lim Vazirligi rasmiy veb-sayti: www.mext.go.jp
