`
124
IJTIMOIY HIMOYA YAGONA REESTR – AHOLINING IJTIMOIY HIMOYASINI
TA'MINLASHDA SAMARALI VOSITA SIFATIDA
Nuralimova Gulsinoy Baxtiyorovna
Farg‘ona davlat universiteti
Ijtimoiy ish mutaxassisligi magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15638563
Annotatsiya:
Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasida joriy etilgan “Ijtimoiy himoya
yagona reyestri” tizimining mazmun-mohiyati, asosiy funksiyalari va uning ijtimoiy adolatni
ta’minlashdagi o‘rni yoritilgan. Shuningdek, tizim orqali yordamga muhtoj aholiga
ko‘rsatilayotgan xizmatlar, ularning ochiqligi va samaradorligi tahlil qilingan. Mazkur reyestr
orqali ijtimoiy himoyaning yangi va raqamlashtirilgan bosqichga o‘tganligi asoslab berilgan.
Kalit so‘zlar:
ijtimoiy himoya, yagona reyestr, ehtiyojmand aholi, raqamlashtirish, adolat,
davlat yordami
Аннотация:
В статье рассматривается суть и значение системы «Единый реестр
социальной защиты», внедрённой в Республике Узбекистан. Анализируются её
ключевые функции, эффективность в обеспечении социальной справедливости и
прозрачности оказания помощи нуждающимся слоям населения. Показано, как
цифровизация способствует модернизации системы социальной поддержки.
Ключевые слова:
социальная защита, единый реестр, нуждающееся население,
цифровизация, справедливость, государственная помощь.
Abstract:
This article explores the essence and importance of the "Unified Social
Protection Registry" system implemented in the Republic of Uzbekistan. It analyzes its key
functions and evaluates its role in ensuring social justice and the transparency of aid
distribution to vulnerable population groups. The study highlights how digitalization
contributes to the modernization of social support mechanisms.
Keywords:
social protection, unified registry, vulnerable population, digitalization,
justice, state support.
Har qanday davlatning barqaror rivojlanishi va ijtimoiy adolat tamoyillarining qaror
topishi, avvalo, aholi qatlamlarining ijtimoiy himoyasi bilan chambarchas bog‘liq. Shu jihatdan
olib qaraganda, aholining ehtiyojmand va ijtimoiy yordamga muhtoj qatlamlarini aniqlash,
ularga tizimli va shaffof yordam ko‘rsatish – zamonaviy boshqaruvning muhim vazifalaridan
biridir. O‘zbekiston Respublikasi bu borada tub islohotlarni amalga oshirmoqda. Ayniqsa, oxirgi
yillarda joriy etilgan
"Ijtimoiy himoya yagona reyestri" (IHYR)
tizimi ijtimoiy yordam
ko‘rsatish mexanizmlarini raqamlashtirish, adolatli va samarali tartibga solish yo‘lida muhim
qadam bo‘ldi. Mazkur maqolada ushbu reyestrning maqsadi, funksiyalari, afzalliklari hamda
amaliy natijalari haqida fikr yuritiladi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining
qarori, 10.11.2023 yildagi 596-son “Ijtimoiy himoya yagona reyestri” axborot tizimi orqali kam
ta’minlangan oilalarni aniqlash va ularga ijtimoiy nafaqalar tayinlash bo‘yicha elektron shaklda
ariza berishni joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining Qarori qabul qilindi.
1
Kambag’allikni kamaytirish va kam ta’minlangan
oilalarni ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlari samaradorligini oshirish maqsadida kam
1
https://lex.uz/docs/-6663873
`
125
ta’minlangan oilalarni aniqlashning yagona mezoni joriy etilib, eng kam iste’mol xarajatlari
qiymatini aniqlash metodologiyasi tasdiqlandi. Ayrim toifadagi fuqarolar va oilalar uchun kam
ta’minlangan oilalar darajasini aniqlash mezonlari soddalashtirildi. Buning natijasida “Yagona
reyestr” axborot tizimi orqali ijtimoiy nafaqalarni avtomatik tarzda tayinlash tizimi to‘liq yo‘lga
qo‘yildi.
Yagona reystrning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
Aholining ehtiyojmand qatlamlarini aniqlash.
Davlat yordamlariga muhtoj fuqarolarni aniqlash va ularni qo‘llab-quvvatlash.
Ijtimoiy yordam va subsidiya tizimining adolatli ishlashini ta'minlash.
Resurslarni maqsadli yo‘naltirish.
Shu bilan bir qatorda tizimning afzalliklari:
Raqamlashtirilgan ma’lumotlar bazasi tufayli inson omili va korrupsiya xavfi kamayadi.
Davlat tomonidan ko‘rsatilayotgan yordamlar aniq manzilli bo‘ladi.
Tahliliy imkoniyatlar asosida siyosiy qarorlar qabul qilish osonlashadi
Ijtimoiy tenglikni ta’minlash va aholining ehtiyojmand qatlamlarini aniqlashda
zamonaviy texnologiyalarga asoslangan yondashuv zarurdir. Shu maqsadda joriy etilgan
Ijtimoiy reestr
tizimi – O‘zbekistonda aholining ijtimoiy holatini tartibga solish va yordam
ko‘rsatishni
optimallashtirishda
muhim
ahamiyat
kasb
etadi.
2024-yil
1
apreldan
boshlab
«Inson»
ijtimoiy
xizmatlar
markazlarining
ijtimoiy
xodimlariga
fuqarolarning bevosita roziligi bilan «
Ijtimoiy himoya yagona reestri
» axborot tizimi orqali
kam ta’minlangan oilalarni aniqlash va ularga ijtimoiy nafaqalar tayinlash bo‘yicha elektron
shaklda ariza berish huquqi berildi. . “Ijtimoiy himoya yagona reestri” axborot tizimida kam
ta’minlangan oila sifatida ro‘yxatga olingan oilalarga quyidagi ijtimoiy xizmatlar va
yordamlar
bepul yoki imtiyozli shartlarda ko‘rsatiladi.
davlat maktabgacha ta’lim
muassasalarida ota-onalar to‘lovidan ozod etish;
maktabgacha ta’lim muassasalarida o‘rnatilgan miqdorlarda ota-onalar to‘lovini to‘lash;
umumiy o‘rta ta’lim maktablarida darsliklar ijara to‘lovlaridan ozod etish;
umumiy o‘rta ta’lim maktablari o‘quvchilari uchun qishki kiyim-bosh berish;
ayrim
fanlarni
o‘qitishga
ixtisoslashtirilgan
umumiy
o‘rta
maktablar
o‘quvchilarini ovqatlanish xarajatlaridan ozod etish;
san’at maktablari, musiqa maktablari, «Barkamol avlod» markazlari va boshqa
maktabdan tashqari ta’lim muassasalarida o‘qish xarajatlaridan ozod etish;
kam ta’minlangan oilalarning nogironligi bo‘lgan a’zolarini protez — ortopediya
moslamalari bilan ta’minlash;
ixtisoslashtirilgan tibbiyot muassasalarida bepul maxsus (ambulator yoki kunduzgi)
tibbiy yordam ko‘rsatish bo‘yicha yo‘llanma (order) olish.
2
Xulosa qilib aytganda,
Ijtimoiy himoya yagona reyestri
tizimi O‘zbekistonda ijtimoiy
adolatni qaror toptirish, yordamga muhtoj aholini aniqlash va ularga tezkor, shaffof yordam
ko‘rsatishning samarali vositasiga aylanmoqda. Bu tizim orqali ehtiyojmand oilalarni
aniqlashda inson omilidan mustaqillik, korrupsiya va tanish-bilishchilikka barham berish
imkoniyati yuzaga kelmoqda. Eng asosiysi, yordam haqiqatda muhtoj bo‘lganlarga yetib borishi
2
https://advice.uz/oz/document/2279
`
126
ta'minlanmoqda. Kelgusida ushbu tizimni yanada takomillashtirish, aholini to‘liq qamrab olish
va uni boshqa ijtimoiy dasturlar bilan uyg‘unlashtirish orqali O‘zbekistonda ijtimoiy himoya
tizimi yanada kuchayishiga ishonch bildirish mumkin.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 3-avgustdagi PQ–4797-sonli qarori
"Ijtimoiy himoya yagona reyestri tizimini joriy etish to‘g‘risida".
2.
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va "Ijtimoiy himoya milliy agentligi" rasmiy
3.
"Ijtimoiy himoya yagona reyestri: imkoniyatlar va istiqbollar" – O‘zbekiston Respublikasi
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi, 2022-yilgi tahliliy hisobot.
4.
Karimov, D. (2021).
Ijtimoiy yordam tizimlarining raqamlashtirilishi va ularning
samaradorligi
. Toshkent: Iqtisodiyot nashriyoti.
5.
UNDP Uzbekistan. (2022).
Digitalizing Social Protection in Uzbekistan: Challenges and
Achievements
. BMT Taraqqiyot Dasturi hisobotlari.
6.
World Bank. (2021).
Uzbekistan Social Protection System Review
. Washington, D.C.: World
Bank Publications.
7.
https://advice.uz/oz/document/2279
8.
https://lex.uz/docs/-6663873
