94
HUDUDLARDA INVESTITSION IMKONIYATLARNI OSHIRISH YO’LLARI
Muxamatov Shukurllo Ulug’bek o’g’li
O’zbekiston Respublikasi
Bank-moliya akademiyasi2-kurs tinglovchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.16957549
O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiy siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri hududiy
rivojlanish va investitsiyalarni jalb etish orqali barqaror iqtisodiy o‘sishni ta’minlashdan iborat.
Bugungi globallashuv va iqtisodiy raqobat muhitida hududlarning investitsion salohiyatini
oshirish nafaqat iqtisodiy o‘sishning, balki ijtimoiy farovonlikni ta’minlashning ham muhim
omillaridan biri hisoblanadi. Mamlakatimiz Prezidentining tashabbuslari bilan amalga
oshirilayotgan islohotlar, xususan, “Har bir hudud – rivojlanish nuqtasi” tamoyili asosida olib
borilayotgan faoliyat natijasida respublikaning barcha hududlarida investitsiya muhiti
yaxshilanmoqda, infratuzilma rivojlanmoqda, mahalliy va xorijiy tadbirkorlar uchun qulay
shart-sharoitlar yaratilmoqda.
Hududlarda investitsion jozibadorlikni oshirish bir qator omillar bilan bog‘liq.
Birinchidan, infratuzilmaviy holat muhim rol o‘ynaydi. Elektr energiyasi, transport-logistika
tizimi, ichimlik suvi, telekommunikatsiya infratuzilmalari yetarli darajada rivojlangan bo‘lishi
investorlar uchun asosiy mezonlardan biridir. Ayniqsa, yirik sanoat zonalari, logistika
markazlari, xalqaro yo‘llar va temiryo‘l tarmoqlariga yaqinlik investitsion qarorlarni qabul
qilishda hal qiluvchi omil bo‘lib xizmat qiladi. Shu sababli har bir viloyatda erkin iqtisodiy
zonalar, kichik sanoat zonalari tashkil etilishi va ular to‘liq infratuzilma bilan ta’minlanishi
muhim ahamiyat kasb etadi.
Ikkinchidan, davlat tomonidan taqdim etilayotgan soliq, bojxona va kredit imtiyozlari
hamda kafolatlar investorlar uchun muhim rag‘batlantiruvchi vosita hisoblanadi. O‘zbekiston
Respublikasining “Investitsiyalar va investitsion faoliyat to‘g‘risida”gi Qonuniga asosan,
strategik sohalarda faoliyat yuritayotgan investorlar uchun soliqdan ozod qilish, mol-mulk va
daromad solig‘idan ma’lum muddatga ozod etish, er va bino-inshootlardan foydalanish huquqi
bilan bog‘liq preferensiyalar belgilangan. Bu esa investorlar xavfini kamaytiradi, kapital kiritish
jarayonini jadallashtiradi va uzoq muddatli loyihalarni amalga oshirish imkonini beradi.
Uchinchidan, inson kapitalining sifat darajasi, ya’ni malakali ishchi kuchi mavjudligi,
ta’lim tizimi bilan aloqadorlik va ilmiy salohiyat investitsion muhitning muhim tarkibiy
qismidir. Ayni paytda yurtimizda oliy ta’lim muassasalari sonining ko‘payishi, dual ta’lim tizimi
asosida korxona va universitetlar o‘rtasidagi hamkorlikni kengaytirish, kasb-hunar markazlari
faoliyatini faollashtirish orqali hududlarda malakali kadrlar tayyorlash tizimi kengaymoqda. Bu
esa ishlab chiqaruvchilar uchun mehnat resurslariga bo‘lgan ehtiyojni mahalliy darajada
qoplashga imkon yaratadi.
To‘rtinchidan, investitsiyalarning samarali boshqaruvi uchun mahalliy hokimiyatlar va
markaziy davlat organlari o‘rtasida o‘zaro hamkorlikni mustahkamlash, byurokratik to‘siqlarni
kamaytirish, yagona investitsiya ofislarining faoliyatini samarali yo‘lga qo‘yish zarur.
Investorlar uchun “yagona darcha” tamoyili asosida xizmat ko‘rsatish, ruxsatnomalar,
litsenziyalar, qurilish hujjatlari va boshqa zaruriy ruxsatlarni olishda soddalashtirilgan
tartiblar joriy etilishi, biznes yuritishning qulayligini oshiradi. Bu borada raqamlashtirish va
elektron hukumat tizimlari muhim rol o‘ynaydi.
95
Beshinchidan, hududlarda mavjud tabiiy, madaniy, tarixiy va ijtimoiy resurslardan
oqilona foydalanish orqali investitsion loyihalarni diversifikatsiyalash mumkin. Masalan,
Farg‘ona vodiysi viloyatlarida qishloq xo‘jaligi va oziq-ovqat sanoati, Navoiy va Qashqadaryo
viloyatlarida tog‘-kon va kimyo sanoati, Xorazm va Buxoro viloyatlarida ekoturizm va madaniy
meros asosidagi loyihalar rivojlanishi mumkin. Shuningdek, Toshkent shahri va viloyatida IT
va xizmatlar sohasi bo‘yicha salohiyat yuqori hisoblanadi. Bu esa har bir hudud uchun o‘ziga
xos investitsion profil shakllantirishni talab etadi.
Oltinchidan, xalqaro moliya institutlari, donor tashkilotlar va xorijiy davlatlar bilan
hamkorlikda hududiy investitsiya loyihalarini moliyalashtirish imkoniyatlaridan keng
foydalanish lozim. Jahon banki, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Osiyo taraqqiyot banki,
Islom taraqqiyot banki kabi yirik moliyaviy tashkilotlar O‘zbekistonning infratuzilmaviy,
ekologik, ijtimoiy va innovatsion loyihalarini moliyalashtirishda faol ishtirok etmoqda. Ushbu
tashkilotlar bilan barqaror sheriklik munosabatlarini yo‘lga qo‘yish, loyiha takliflarini yuqori
sifatda tayyorlash va xalqaro standartlarga mos holda taqdim etish mahalliy hokimiyatlar
zimmasiga katta mas’uliyat yuklaydi.
Yettinchidan, hududiy brending va marketing strategiyalarini ishlab chiqish ham
investitsion jozibadorlikni oshiradi. Har bir viloyatning salohiyatli sohalariga doir aniq
strategiya, infografika, tahliliy hisobotlar va reklama materiallari tayyorlanib, xalqaro
ko‘rgazmalar, forumlar va media maydonlarda targ‘ib qilinishi muhim. Bundan tashqari, xorijiy
diplomatlar, savdo vakolatxonalari, diasporalar va xalqaro hamkorlar orqali investitsion
salohiyatni ommalashtirish choralari ko‘rilmoqda.
Sakkizinchidan, davlat-hususiy sheriklik (DHS) mexanizmlaridan keng foydalanish zarur.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda DHS asosida yo‘l infratuzilmasi, sog‘liqni saqlash, ta’lim,
energetika va turizm sohalarida samarali loyihalar amalga oshirilmoqda. Bu tajriba viloyatlarda
ham keng joriy qilinib, ijtimoiy infratuzilma ob’ektlarini barpo etish, energetik quvvatlarni
oshirish va yangi ishlab chiqarishlarni tashkil qilishda muhim vosita bo‘lib xizmat qilmoqda.
To‘qqizinchidan, mahalliy tadbirkorlik subyektlarini qo‘llab-quvvatlash orqali ichki
investitsion faollikni oshirish kerak. Xususiy sektor vakillariga kreditlar, grantlar, subsidiyalar
ajratish, biznes-inkubatorlar va texnoparklar tashkil qilish, eksport faoliyatini qo‘llab-
quvvatlovchi mexanizmlar yaratish – bularning barchasi hududiy iqtisodiyotni
rag‘batlantirishning muhim vositalaridir. Ayniqsa, yoshlar va ayollar tadbirkorligiga
yo‘naltirilgan dasturlar hududlarda yangi ish o‘rinlari yaratish va mahalliy ehtiyojlarni
qondirish imkonini beradi.
O‘ninchidan, investitsion muhitni barqarorlashtirish uchun huquqiy kafolatlar va
investorlar huquqlarini himoya qilish mexanizmlari takomillashtirilishi lozim. Bunda xalqaro
arbitraj sudlari bilan hamkorlik, investitsion nizolarni tez va samarali hal etish tizimlarini joriy
etish muhim ahamiyatga ega. Investorga bo‘lgan ishonch faqatgina moliyaviy ko‘rsatkichlar
bilan emas, balki huquqiy barqarorlik va kafolatlangan himoya orqali shakllanadi.
Yuqoridagilarni umumlashtirib aytganda, O‘zbekistonda hududiy investitsion muhitni
yaxshilash, har bir viloyatning o‘ziga xos resurslariga mos strategiyalar ishlab chiqish,
infratuzilmalarni modernizatsiyalash va institutsional islohotlarni chuqurlashtirish orqali
milliy iqtisodiyotning izchil va barqaror rivojlanishini ta’minlash mumkin. Bu boradagi chora-
tadbirlar davlat va xususiy sektor o‘rtasidagi hamkorlik, xalqaro tajriba va innovatsion
yondashuvlar asosida olib borilishi lozim. Shu tariqa, investitsiyaviy jozibadorlik nafaqat
96
poytaxt va yirik sanoat markazlarida, balki chekka va kam rivojlangan hududlarda ham oshib
boradi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti (2022). “Hududlarni kompleks rivojlantirish va
investitsiya faolligini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qaror. PQ–94-son.
2.
O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligi (2023
).
Hududiy
investitsiya dasturlari va hisobotlari
.
3.
O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi (2023). “2024-yilga mo‘ljallangan
investitsiya loyihalari ro‘yxati”.
4.
World Bank (2022).
Fostering Private Investment in Uzbekistan: Regional Gaps and
Opportunities.
Washington, D.C.
5.
United Nations Development Programme (UNDP) (2021).
Territorial Development
Strategy in Uzbekistan.
Tashkent.
6.
Xudayberganov, S. (2020).
Hududiy investitsiya siyosatining iqtisodiy mexanizmlari.
Toshkent: Iqtisod-Moliya nashriyoti.
7.
Karimov, A. (2021).
O‘zbekiston iqtisodiyotida investitsion muhit va uning hududiy tahlili.
Ilmiy maqola. “Iqtisodiyot va Innovatsiyalar” jurnali, №4.
8.
Asian Development Bank (ADB) (2020).
Local Infrastructure and Investment Promotion in
Central Asia.
Manila.
9.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi (2023). Hududlar bo‘yicha
investitsiya statistikasi.
10.
“Hududiy rivojlanish” maxsus nashri (2023).
Viloyatlar kesimida investitsion salohiyat va
muammolar.
