ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2,Issue-10
183
MILLIY LIBOSLAR VA ULARNING XALQ AN’ANALARI BILAN
BOG‘LIQLIGI.
Xo‘jamurodova Sevinch Abdilmajidovna
Termiz davlat universiteti talabasi
Annotatsiya:
Ushbu tadqiqot o‘zbek milliy liboslari va xalq an’analari orasidagi
bog‘liqlikni o‘rganadi. Milliy liboslar nafaqat estetik element, balki xalqning madaniy
va tarixiy merosiga chuqur singib ketgan. Tadqiqotda ushbu liboslarning tarixiy
rivojlanishi, an’anaviy naqsh va bezaklarning ma’nolari, marosimlardagi o‘rni va
zamonaviy talqinlari ko‘rib chiqilgan. Natijalar milliy liboslarni madaniy meros sifatida
saqlash va targ‘ib qilishning muhimligini ta’kidlaydi.
Kalit so‘zlar:
O‘zbek milliy liboslari, xalq an’analari, madaniy meros, an’anaviy
naqshlar, marosimlar, zamonaviy talqinlar, madaniy saqlash
THE CONNECTION BETWEEN NATIONAL COSTUMES AND FOLK
TRADITIONS
Sevinch Abdilmajidovna Khojamurodova
Student of Termez state university
Annotation:
This study explores the connection between Uzbek national
costumes and folk traditions. National costumes are not just aesthetic elements but are
deeply embedded in the cultural and historical heritage of the people. The research
examines the historical development of these costumes, the meanings behind traditional
patterns and decorations, their role in ceremonies, and their modern interpretations. The
findings highlight the importance of preserving and promoting national costumes as a
cultural heritage.
Keywords:
Uzbek national costumes, folk traditions, cultural heritage,
traditional patterns, ceremonies, modern interpretations, cultural preservation
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2,Issue-10
184
СВЯЗЬ НАЦИОНАЛЬНЫХ КОСТЮМОВ И НАРОДНЫХ
ТРАДИЦИЙ
Севинч Абдилмаджидовна Ходжамуродова
Студентка Термезского государственного университета
Аннотация:
Данное исследование изучает связь узбекских национальных
костюмов с народными традициями. Национальные костюмы не только
эстетический элемент, но и глубоко укоренены в культурном и историческом
наследии народа. Исследование охватывает историческое развитие этих
костюмов, значения традиционных узоров и украшений, их роль в церемониях и
современные интерпретации. Результаты подчеркивают важность сохранения и
популяризации национальных костюмов как культурного наследия.
Ключевые слова:
Узбекские национальные костюмы, народные традиции,
культурное наследие, традиционные узоры, церемонии, современные
интерпретации, сохранение культуры
Kirish
Milliy liboslar har bir xalqning madaniy merosi va identifikatoridir. Ular nafaqat
tashqi ko‘rinish, balki xalqning tarixiy o‘tmishi, urf-odatlari va ma’naviy qadriyatlarini
ham aks ettiradi. O‘zbek milliy liboslari bu borada o‘ziga xoslik va rang-baranglik bilan
ajralib turadi. Ular asrlar davomida shakllangan bo‘lib, xalqning hayot tarzi, ijtimoiy
va madaniy hayoti bilan chambarchas bog‘liqdir.
O‘zbek milliy liboslari turli davrlar va madaniy ta’sirlar ostida rivojlanib,
bugungi kunda ham o‘z jozibasini yo‘qotmagan. Har bir viloyatning, hatto har bir
hududning o‘ziga xos liboslari mavjud bo‘lib, ularning har biri xalqning madaniy
boyligini ifodalaydi. Bu liboslarda ishlatiladigan naqsh va bezaklar, ranglar uyg‘unligi
va materiallar xalqning tabiat va hayot tarzini aks ettiradi.
Milliy liboslarning xalq an’analari bilan bog‘liqligi ularning marosim va
bayramlarda tutgan o‘rnida ham yaqqol ko‘zga tashlanadi. To‘y, Navro‘z kabi
bayramlarda milliy liboslarning o‘ziga xos roli va ahamiyati bor. Bu liboslar xalqning
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2,Issue-10
185
birligi va birdamligini, an’anaviy qadriyatlarini saqlab qolish va avlodlarga yetkazish
vazifasini bajaradi.
Ushbu maqolada o‘zbek milliy liboslarining xalq an’analari bilan bog‘liqligi,
ularning tarixi, naqsh va bezaklari, marosimlardagi o‘rni va zamonaviy talqinlari haqida
batafsil tahlil qilinadi. Maqsad milliy liboslarning madaniy meros sifatida ahamiyatini
ochib berish va ularni asrab-avaylashning muhimligini ta’kidlashdir.
Tadqiqot muhokamasi
Ushbu tadqiqot o‘zbek milliy liboslarining xalq an’analari bilan bog‘liqligini
ko‘rsatishda muhim ahamiyat kasb etdi. Tadqiqot natijalari milliy liboslarning
faqatgina estetik bezak emas, balki xalqning madaniy va tarixiy merosi, an’analari va
qadriyatlarini o‘zida mujassam etganligini tasdiqladi.
O‘zbek milliy liboslari asrlar davomida shakllangan bo‘lib, har bir davrning
o‘ziga xos urf-odatlari va madaniyati liboslarga aks etgan. Tadqiqotlar shuni
ko‘rsatdiki, milliy liboslarning naqsh va bezaklari xalqning tabiat va hayot tarzini aks
ettiradi. Masalan, gul naqshlari farovonlik va tabiatni ifodalashi, geometrik naqshlar
esa qadimiy xalq e’tiqodlarining ramzi sifatida xizmat qilishi aniqlangan. Bu liboslar
orqali xalqning madaniy va ma’naviy boyligi saqlanib qolgan.
Milliy liboslarning turli marosimlardagi o‘rni ham muhimdir. To‘y, sunnat to‘yi
va Navro‘z kabi bayramlarda milliy liboslarning kiyilishi xalqning birligi va
birdamligini ifodalaydi. Bu liboslar nafaqat go‘zallik va estetik jihatdan, balki ramziy
ma’noda ham katta ahamiyatga ega ekanligi aniqlangan. Marosimlarda milliy liboslar
kiyilishi orqali xalqning qadriyatlari, an’analari va urf-odatlari avloddan-avlodga yetib
kelmoqda.
Zamonaviy dizaynerlar milliy liboslarning an’anaviy elementlarini saqlagan
holda yangi uslublar yaratmoqda. Bu esa milliy liboslarning zamonaviy hayotda ham
qo‘llanilishini ta’minlaydi. Tadqiqotlar ko‘rsatdiki, yoshlar orasida milliy liboslarga
bo‘lgan qiziqish oshmoqda va ular kundalik hayotda ham kiyib yurilmoqda. Milliy
liboslar yangi dizayn va uslublar bilan boyitilib, global modaga chiqmoqda. Bu esa
milliy liboslarning madaniy meros sifatida qadr-qimmatini oshiradi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2,Issue-10
186
Milliy liboslarning madaniy meros sifatida saqlanishi va rivojlantirilishi katta
ahamiyatga ega. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, bu borada ta’lim muassasalari, san’at
institutlari va dizaynerlar hamkorlikda ishlashi zarur. Muzeylar, ilmiy tadqiqotlar va
xalqaro festivallar orqali milliy liboslar jahon miqyosida tanitilmoqda. Milliy
liboslarning muzeylarda namoyish etilishi va ilmiy tadqiqotlar o‘tkazilishi orqali
ularning qadriyatlari saqlanib qoladi.
Milliy liboslarning xalq an’analari bilan bog‘liqligini chuqur tahlil qilib, ularning
madaniy meros sifatida saqlanishi va rivojlantirilishi zarurligini ko‘rsatdi. Milliy
liboslar xalqning tarixiy va madaniy boyligini ifodalovchi ramz sifatida katta
ahamiyatga ega. Shu bois, milliy liboslarni asrab-avaylash va rivojlantirish, ularni
yangi avlodlarga yetkazish va xalqaro maydonga olib chiqish muhim vazifadir.
Tadqiqot davomida olingan natijalar milliy liboslar va xalq an’analari orasidagi chuqur
bog‘liqlikni tasdiqlab, ularning madaniy meros sifatida saqlanishi va rivojlanishi uchun
zarur chora-tadbirlarni belgilashda muhim manba bo‘lib xizmat qiladi.
Tadqiqot metodikasi va natijalar
Ushbu tadqiqotda o‘zbek milliy liboslarining xalq an’analari bilan bog‘liqligini
o‘rganish maqsadida turli metodologik yondashuvlardan foydalanildi. Tadqiqot
quyidagi bosqichlarda amalga oshirildi:
1. Adabiyotlar tahlili: O‘zbekiston milliy liboslari va an’analari haqida mavjud
bo‘lgan ilmiy maqolalar, kitoblar, arxiv materiallari va internet manbalari o‘rganildi.
Bu bosqichda milliy liboslarning tarixiy rivojlanishi, naqsh va bezaklarning ma’nosi,
shuningdek, marosimlardagi o‘rni haqida ma’lumotlar yig‘ildi.
2. Intervyular: O‘zbekistonning turli hududlaridan bo‘lgan dizaynerlar,
etnograflar, tarixchilar va xalq amaliy san’ati ustalari bilan intervyular o‘tkazildi. Ular
orqali milliy liboslarning zamonaviy talqinlari va xalq an’analari bilan bog‘liqligi
haqida batafsil ma’lumotlar olindi.
3. Kuzatuvlar: Milliy bayramlar va marosimlar davomida milliy liboslarning
qo‘llanilishi kuzatildi. Bu kuzatuvlar orqali liboslarning turli marosimlardagi roli va
ahamiyati haqida tasavvur hosil qilindi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2,Issue-10
187
4. Anketalar: Milliy liboslar va xalq an’analari bo‘yicha aholining fikr va
munosabatlarini aniqlash uchun anketalar tarqatildi. Anketalar natijasi orqali milliy
liboslarning hozirgi kunda qanday qabul qilinishi va qadr-qimmati haqida ma’lumotlar
yig‘ildi.
Tadqiqot natijalari quyidagi asosiy jihatlarni ko‘rsatdi:
- Tarixiy rivojlanish va an’anaviy naqshlar: Tadqiqot natijalariga ko‘ra, o‘zbek
milliy liboslari qadimiy davrlardan beri turli davr va madaniy ta’sirlar ostida
shakllangan. Har bir hududga xos naqsh va bezaklar mavjud bo‘lib, ularning har biri
o‘ziga xos ma’no va tarixga ega. Masalan, Buxoro va Samarqandning atlas va adras
matolarida ishlatiladigan gul naqshlari tabiatni va farovonlikni ifodalaydi.
- Marosimlardagi o‘rni: Milliy liboslar turli marosim va bayramlarda muhim rol
o‘ynaydi. To‘y, Navro‘z, sunnat to‘yi kabi marosimlarda milliy liboslar kiyilishi orqali
xalqning an’analari saqlanib qolmoqda. Bu marosimlarda liboslar nafaqat estetik
jihatdan, balki ramziy ma’noda ham katta ahamiyatga ega.
- Zamonaviy talqinlar: Zamonaviy dizaynerlar milliy liboslarning an’anaviy
elementlarini saqlagan holda yangi uslublar yaratmoqda. Bu esa milliy liboslarning
zamonaviy hayotda ham qo‘llanilishini ta’minlamoqda. Yoshlar orasida milliy
liboslarga bo‘lgan qiziqish oshib, ular kundalik hayotda ham kiyib yurilmoqda.
- Madaniy meros sifatida saqlanishi: Milliy liboslarning madaniy meros sifatida
saqlanishi va rivojlanishi uchun ta’lim muassasalari va san’at institutlari katta
ahamiyatga ega. Muzeylar, ilmiy tadqiqotlar va xalqaro festivallar orqali milliy liboslar
jahon miqyosida tanitilmoqda.
Tadqiqot natijalari milliy liboslarning xalq an’analari bilan bog‘liqligini chuqur
tahlil qilib, ularning madaniy meros sifatida saqlanishi va rivojlantirilishi zarurligini
ko‘rsatdi. Bu esa milliy liboslarni yangi avlodlarga yetkazish va ularni asrab-avaylash
uchun muhimdir.
Xulosa
Milliy liboslar va ularning xalq an’analari o‘zaro chambarchas bog‘liq bo‘lib, har
bir xalqning madaniy merosi, tarixiy o‘tmishi va urf-odatlarini aks ettiradi. O‘zbek
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2,Issue-10
188
milliy liboslari qadimiy davrlardan boshlab rivojlanib, xalqning turmush tarzini,
tabiatni va madaniy qadriyatlarini ifodalaydi. Tadqiqot davomida o‘zbek milliy
liboslarining tarixiy rivojlanishi, an’anaviy naqshlar va bezaklarning ma’nolari,
marosimlardagi o‘rni, hamda zamonaviy talqinlari batafsil tahlil qilindi.
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, milliy liboslar xalq an’analari bilan chuqur
bog‘liq bo‘lib, ularning naqsh va bezaklari xalqning tarixiy, madaniy va ma’naviy
boyligini aks ettiradi. Milliy liboslar to‘y, Navro‘z kabi bayramlarda muhim rol
o‘ynaydi, ular xalqning qadriyatlari va urf-odatlarini saqlash va avlodlarga yetkazishda
xizmat qiladi.
Zamonaviy dizaynerlar milliy liboslarning an’anaviy elementlarini saqlagan
holda yangi uslublar yaratmoqda, bu esa milliy liboslarning zamonaviy hayotda ham
qo‘llanilishini ta’minlamoqda. Ushbu jarayon milliy liboslarning madaniy meros
sifatida qadriyatini oshiradi.
Milliy liboslarni asrab-avaylash va rivojlantirish, ularni yangi avlodlarga
yetkazish va xalqaro miqyosda tanitish muhim vazifadir. Tadqiqot natijalari milliy
liboslarning madaniy meros sifatida saqlanishi va rivojlanishini ta’minlash uchun zarur
chora-tadbirlarni belgilashda yordam beradi. Milliy liboslar va xalq an’analari
o‘rtasidagi bog‘liqlikni chuqurroq tushunish, ularning qadriyatlarini saqlash va
rivojlantirish orqali xalqning madaniy merosi yanada boyitiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. Ahmedova, S. (2018). O‘zbek milliy liboslari tarixi. Toshkent: O‘zbekiston
nashriyoti.
2. Vahobova, N. (2017). O‘zbekiston xalq amaliy san’ati. Samarqand: Imom
Buxoriy nashriyoti.
3. Karimov, I. (2009). O‘zbek xalqining milliy qadriyatlari. Toshkent: Sharq
nashriyoti.
4. Muminova, D. (2020). O‘zbek to‘y marosimlari va milliy liboslar. Buxoro:
Buxoro davlat universiteti nashriyoti.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2,Issue-10
189
5. Rahmonova, G. (2015). Milliy liboslar va ularning naqshlari. Toshkent: Fan
va texnologiya nashriyoti.
6. Saidov, A. (2019). O‘zbekistonning turli hududlaridagi milliy liboslar.
Andijon: Andijon nashriyoti.
7. Tursunova, F. (2016). Milliy liboslarning zamonaviy talqini. Namangan:
Namangan davlat universiteti nashriyoti.
8. Xayitova, L. (2013). O‘zbekiston xalq ijodiyoti. Qashqadaryo: Kitob olami
nashriyoti.
9. Yuldasheva, Z. (2018). Milliy liboslar va ranglar uyg‘unligi. Farg‘ona:
Farg‘ona nashriyoti.
10. Zokirov, K. (2021). O‘zbek milliy liboslarining madaniy merosi. Urganch:
Urganch davlat universiteti nashriyoti.
