ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-2
110
KASBIM FAXRIM
Turdiyeva Shahzoda
Termiz davlat pedagogika instituti Texnalogik ta'lim yo'nalishi 1 kurs talabasi
Annotatsiya
Ushbu maqolada kasbning inson hayotidagi o‘rni va uning jamiyat taraqqiyotiga
ta’siri tahlil etiladi. Kasb tanlashning psixologik va ijtimoiy jihatlari, shuningdek, malaka
va kasbiy rivojlanishning ahamiyati yoritiladi. Tadqiqotda turli kasb egalari bilan
suhbatlar va adabiyotlar tahlili asosida xulosalar chiqariladi.
Kalit so’zlar.
Kasb, mehnat, malaka, ta’lim, ijtimoiy maqom, kasbiy rivojlanish.
Abstract
This article analyzes the role of profession in human life and its impact on the
development of society. It highlights the psychological and social aspects of choosing a
profession, as well as the importance of qualifications and professional development. The
study draws conclusions based on interviews with people in various professions and an
analysis of the literature.
Keywords.
Profession, work, qualifications, education, social status, professional
development.
KIRISH
Har bir inson hayotida kasb tanlashi muhim ahamiyat kasb etadi. To‘g‘ri tanlangan
kasb nafaqat moddiy manfaat, balki insonning o‘zini namoyon etishiga, jamiyatga foyda
keltirishiga ham xizmat qiladi. Kasb-hunar egallash jarayoni insonning bilim va tajribasini
boyitadi, u o‘z kasbini sevishi natijasida katta muvaffaqiyatlarga erishadi. Mazkur
maqolada kasb tanlashning inson hayoti va jamiyat rivojiga ta’siri atroflicha yoritiladi.
Inson hayotining muhim qismi uning kasbi bilan bog‘liq. Kasb nafaqat shaxsiy rivojlanish
va moddiy ta’minot manbai, balki jamiyat taraqqiyotiga qo‘shiladigan hissaning ham
o‘lchovi hisoblanadi. Bugungi kunda turli sohalarda o‘z kasbini sevgan, unga sadoqat
bilan yondashadigan mutaxassislar katta ahamiyat kasb etmoqda. Kasbga bo‘lgan
muhabbat va unga sadoqat bilan yondashish jamiyatning barqaror rivojlanishini
ta’minlaydi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-2
111
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Kasb tanlash psixologik, ijtimoiy va iqtisodiy omillarga bog‘liq ekanligi ilmiy
tadqiqotlarda qayd etilgan. Masalan, A. Maslou (1943) tomonidan ishlab chiqilgan
“ehtiyojlar iyerarxiyasi” nazariyasiga ko‘ra, inson o‘z kasbi orqali o‘zini namoyon etishga
intiladi. Shuningdek, G. Bekker (1964) “inson kapitali” nazariyasi orqali kasbiy bilim va
malakalarni rivojlantirish jamiyat va shaxs uchun katta ahamiyat kasb etishini ta’kidlaydi.
B. Skinner (1953) esa insonlarning kasb tanlash jarayoniga motivatsiyaning ta’siri haqida
fikr bildirgan.
Kasb va unga bo‘lgan munosabat haqida ko‘plab tadqiqotlar olib borilgan. Masalan,
Maslou va Xerzberg motivatsiya nazariyalarida insonning kasbga bo‘lgan
munosabatining shakllanishi va uning ta’sir omillari ko‘rsatilgan. Shuningdek, Shuxart va
Deming sifat menejmenti bo‘yicha tadqiqotlarida kasbiy malaka va unga bo‘lgan sadoqat
muvaffaqiyat kaliti ekanligi ta’kidlangan. Turli tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, inson o‘z
kasbidan qoniqish hosil qilganida, u yanada samarali ishlaydi va jamiyat rivojlanishiga
hissa qo‘shadi.
Tadqiqotda anketali so‘rovnoma, intervyu va statistik tahlil usullari qo‘llanildi.
Turli sohalarda faoliyat yurituvchi mutaxassislar orasida o‘tkazilgan so‘rovnomalar orqali
ularning kasbiy faxr darajasi, motivatsiya omillari va ishga bo‘lgan munosabatlari
o‘rganildi. Intervyu natijalari asosida insonlarning o‘z kasbiga bo‘lgan sadoqati va unga
bo‘lgan hurmat omillari tahlil qilindi.
O‘zbekistonda kasb-hunar ta’limining rivojlanishi bo‘yicha olib borilgan
tadqiqotlar (R. Abdukarimov, 2021; X. Karimova, 2020) kasbiy malakaning jamiyat
taraqqiyotidagi o‘rnini tasdiqlaydi. Hozirgi vaqtda O‘zbekistonda yoshlarga kasb-hunar
o‘rgatish va ularni ish bilan ta’minlash borasida davlat siyosati olib borilmoqda.
Maqolada quyidagi tadqiqot metodlaridan foydalanildi:
Adabiyotlar tahlili – kasbning jamiyatdagi o‘rni haqidagi ilmiy manbalar o‘rganildi.
Suhbat usuli – turli soha vakillari bilan intervyu o‘tkazilib, kasb tanlash jarayoni
haqidagi fikrlari tahlil qilindi.
Tahliliy yondashuv – kasb-hunar egallashning iqtisodiy va ijtimoiy jihatlari tahlil
qilindi.
NATIJALAR
O‘tkazilgan tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, o‘z kasbiga bo‘lgan muhabbat va
faxr insonning ishga bo‘lgan munosabatini belgilovchi muhim omildir. So‘rovnoma
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-2
112
ishtirokchilarining 78% o‘z kasbini faxr bilan bajarishini bildirgan. Shuningdek, kasbiy
qoniqish va sadoqat darajasi yuqori bo‘lgan mutaxassislar o‘z ishlarida ancha samarali va
ijodkor ekanligi aniqlangan. Natijalar kasb tanlash jarayonida insonning qiziqishlari,
iste’dodi va jamiyat ehtiyojlarini hisobga olish zarurligini ko‘rsatdi.
Tadqiqot natijalari quyidagi xulosalarni beradi:
Kasb tanlash jarayoni nafaqat insonning shaxsiy hayotiga, balki jamiyat
taraqqiyotiga ham ta’sir ko‘rsatadi.
Kasbiy rivojlanish doimiy o‘qish va tajriba orttirishni talab qiladi.
Inson o‘z kasbidan mamnun bo‘lsa, u mehnat faoliyatidan qoniqish hosil qiladi va
yanada katta natijalarga erishadi.
Davlat tomonidan kasbiy ta’lim va malaka oshirish kurslarining rivojlantirilishi ish
bilan ta’minlanganlik darajasini oshiradi.
“Kasbim-faxrim”
nomli o’zimning qalamimga mansub she’r:
Kasbim – faxrim, baxtim mening,
Mehnat bilan yashayman men.
Har bir ishda shijoat bor,
Orzularim ro‘y berar sen.
Qo‘limdagi hunar bilan,
Yorug‘ yo‘lim charog‘lar.
Halol mehnat, sof niyatim,
Kelajakka qanotlar.
Kasbim menga kuch bag‘ishlar,
Uni sevib yashayman.
Mehnat bilan shod yuragim,
Har kun yangi asrayman.
Kim bo‘lishing muhim emas,
Muhimi – mehr, sadoqat.
Kasbing bilan yuksalasan,
Shu yo‘lda bor saodat!
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-2
113
XULOSA
Har bir inson o‘z kasbini sevishi va unga mas’uliyat bilan yondashishi kerak. Kasb
inson hayotida katta o‘rin tutadi va uning moddiy hamda ma’naviy farovonligini
ta’minlaydi. Kasb tanlashda inson o‘z qiziqishlari va jamiyat ehtiyojlarini hisobga olishi
lozim. Ilmiy va texnologik taraqqiyot sharoitida malaka oshirish va yangi kasblarni
egallash dolzarb masala bo‘lib qolmoqda. Kasbga bo‘lgan hurmat va sadoqat inson
hayotida muhim rol o‘ynaydi. Inson o‘z kasbini faxr bilan bajarganida, nafaqat o‘z
hayotidan qoniqish hosil qiladi, balki jamiyat rivojlanishiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Ushbu tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, kasbiy qoniqish insonning ish samaradorligi va umumiy
hayot sifatiga bevosita ta’sir qiladi. Shu boisdan, yoshlarni kasb tanlash jarayonida
qo‘llab-quvvatlash va ularga to‘g‘ri yo‘nalish ko‘rsatish juda muhimdir.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.
Maslow, A. H. (1943). A Theory of Human Motivation. Psychological
Review.
2.
Becker, G. S. (1964). Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis.
University of Chicago Press.
3.
Skinner, B. F. (1953). Science and Human Behavior. Macmillan.
4.
Abdukarimov, R. (2021). O‘zbekistonda kasb-hunar ta’limining rivojlanishi.
Toshkent: O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi Nashriyoti.
5.
Karimova, X. (2020). Kasb tanlashda psixologik omillarning ahamiyati.
O‘zbekiston Iqtisodiyot Jurnali.
