7
Sut bezi saratoni: erta aniqlash va skriningning ahamiyati
Sh.J. Jovliyev
1
, S.A. Musurmonova
2
TTA Termiz filliali Oftalmologiya, otolaringologiya, onkologiya, tibbiy
radiologiya kafedrasi
Kirish
Sut bezi saratoni – ayollar orasida eng ko‘p uchraydigan onkologik kasalliklardan biri
bo‘lib, erta aniqlansa davolash prognozi ancha yaxshi bo‘ladi. Skrining dasturlari bu
borada asosiy profilaktik choradir.
Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma’lumotlariga ko‘ra, har yili dunyoda 2,3
milliondan ortiq ayollarda sut bezi saratoni aniqlanadi. O‘zbekistonda esa so‘nggi
yillarda sut bezi saratoni bilan kasallanish holatlari ortib bormoqda. Bu holat erta
aniqlash va muntazam skriningni joriy etish zarurligini yana bir bor tasdiqlaydi.
Maqsad:
Sut bezi saratoni skriningi ahamiyatini o‘rganish, zamonaviy usullarini ko‘rib chiqish
va erta diagnostikaning sog‘liqni saqlash tizimidagi o‘rnini tahlil qilish.
Shuningdek, skrining dasturlari orqali kasallikning klinik belgilari paydo bo‘lmasidan
oldin aniqlash imkoniyatini baholash.
Tadqiqot vazifalari va uslublari:
-Skrining tushunchasini aniqlash
- Sut bezi saratoni bo‘yicha mavjud skrining dasturlarini tahlil qilish
-
O‘zbekiston
va
jahondagi
statistik
ma’lumotlarni
solishtirish
- Skrining samaradorligini baholash
Adabiyotlarni tahlil qilish, epidemiologik ma’lumotlar bilan ishlash, ilg‘or tajribalarni
o‘rganish
(mammografiya,
UTT,
genetik
skrining).
Shuningdek, mamlakatimizdagi sog‘liqni saqlash muassasalarida mavjud skrining
imkoniyatlari, ularning infratuzilmasi va xodimlar tayyorgarligi baholandi.
Natijalar:
- Skrining orqali kasallik erta bosqichda aniqlansa, 5 yillik omon qolish darajasi 90%
gacha etadi.
- 40 yoshdan oshgan ayollarda muntazam mammografiya o‘tkazish kasallikdan o‘limni
20–30% ga kamaytiradi.
- Aksariyat holatlarda ayollar skriningdan o‘tish muhimligini yetarlicha bilishmaydi.
- Rivojlangan davlatlarda (masalan, AQSh, Kanada, Buyuk Britaniya) skrining
dasturlari orqali sut bezi saratonining 1- yoki 2-bosqichda aniqlanishi 60–70% hollarda
uchraydi.
- Mamlakatimizda esa ayollar ko‘pincha kasallikning 3- yoki 4-bosqichlarida murojaat
qilgani sababli davoash kechikadi
- So’rab-surishtirish natijasida aniqlanishicha, ayollarning 45% dan ortig‘i
mammografiya nima ekanini bilmaydi yoki unga ehtiyoj sezmaydi.
8
Xulosa:
Sut bezi saratoni bo‘yicha samarali skrining dasturlari ayollar salomatligini saqlashda
muhim rol o‘ynaydi. Aholi o‘rtasida ma’lumot yetkazish va muntazam tekshiruvlar
orqali kasallikni erta aniqlash mumkin. Sog‘liqni saqlash tizimi bu borada faolroq
bo‘lishi
