TIBBIYOTDA SUN’IY INTELLEKTNING O‘RNI VA AXAMIYATI

Sherzod Xursanov; Sherzod Aliyev

ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/

VOLUME-2, ISSUE-12

199

TIBBIYOTDA SUN’IY INTELLEKTNING O‘RNI VA AXAMIYATI

Xursanov Sherzod Ulaboyevich

xursanovsherzod2928@gmail.com

Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filiali, o‘qituvchisi

Aliyev Sherzod Nurullo o‘g‘li

sherzod88aliyev@gmail.com

Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filiali, o‘qituvchisi

Annotatsiya:

Zamonaviy tibbiy diagnostika va profilaktika texnik vositalariga bog‘liq bo‘lib

qoldi, tabiiyki, ushbu qurilmalar dastur tomonidan boshqariladi, shu jumladan, sun'iy
intellekt algoritmlarini o‘z ichiga olgan kompyuter dasturlari. Tibbiyotning eng muhim
yo‘nalishlaridan biri sifatida jarrohlik amaliyoti zamonaviy robotlashtirilgan qurilmalar
tomonidan ham amalga oshiriladi. Jarrohlikda sun'iy intellekt (SI) robotlari
tizimlarining moslashuvchanligi va aniqligini sun'iy intellekt texnologiyasining ilg‘or
imkoniyatlari bilan birlashtiradi. Ushbu zamonaviy jarrohlik robotlari jarrohlarga
murakkab jarrohlik muolajalarini aniqroq va samarali bajarishda yordam berish uchun
yaratilgan.

Kalit so‘zlar: tibbiyot, robotik jarrohlik, tibbiy diagnostika, sun'iy intellekt.

Аннотация:

Современная медицинская диагностика и профилактика стали зависимы от

технических средств, естественно, этими устройствами управляет программное
обеспечение, в том числе компьютерные программы, содержащие алгоритмы
искусственного интеллекта. Являясь одной из важнейших областей медицины,
хирургия также проводится с помощью современных роботизированных

ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/

VOLUME-2, ISSUE-12

200

устройств. Искусственный интеллект (ИИ) в хирургии сочетает в себе гибкость и
точность роботизированных систем с передовыми возможностями технологии
искусственного интеллекта. Эти современные хирургические роботы созданы,
чтобы помочь хирургам выполнять сложные хирургические процедуры более
точно и эффективно.

Ключевые слова:

медицина,

роботизированная хирургия

, медицинская

диагностика, искусственный интеллект.

Sun’iy intellekt — informatikaning alohida sohasi bo‘lib, odatda inson ongi bilan

bog‘liq imkoniyatlar: tilni tushunish, o‘rgatish, muhokama qilish, masalani yechish,
tarjima va shu kabi imkoniyatlarga ega kompyuter tizimlarini yaratish bilan
shug‘ullanadi. Sun'iy intellekt (SI) kompyuterlarga o‘zlarining tajribalarini o‘rganish,
berilgan parametrlarga moslashish va ilgari faqat odamlar uchun mumkin bo‘lgan
vazifalarni bajarish imkonini berardi.

Zamonaviy tibbiyotning asosiy yo‘nalishlari hozirgi kunda sun’iy intellektning

rivojlanishi va ma’lumotlar tahlili tibbiyotda yuqori samarali diagnoz va davolashni
ta’minlaydi. Sun’iy intellekt algoritmlari klinik ma’lumotlarni o‘qib chiqarish,
tashxis qo‘yish, va davolashni rejalashtirishda yordam beradi.

Jihozlangan SI asboblari turli sohalarda qo‘llaniluvchi g‘oyalarni taklif etgan

holda katta hajmdagi ma’lumotlardan ahamiyatga ega ma’lumotni chiqarib olishi
mumkin. Davolash variantlari haqida qimmatli ma’lumotlarni taqdim etish: SI
texnologiyalari yordamida shifokorlar tibbiy qaror qabul qilishni qo‘llab-quvvatlash
uchun tibbiy adabiyotlarda ma’lumot topishlari mumkin.

Foydalanuvchilarning ehtiyojlarini qo‘llab-quvvatlash: shu orqali sog‘liqning

holati haqida keng qamrovli ma’lumotlardan foydalanish imkoni hisobiga
foydalanuvchilarning xabardorligini oshirishga yordam bergan holda SI qidirish va
ma’lumotlarni taqdim qilish imkonini beradi.

Bemor haqidagi ma’lumotlardan qimmatli ma’lumotlarni ajratib olish: SI

ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/

VOLUME-2, ISSUE-12

201

asboblari strukturali va strukturasiz tibbiy yozuvlarda bemor kasalligining relevant
tarixlarini qidirishni ta’minlaydi.

O‘xshashliklar va qonuniyatlarni aniqlash: SI tadqiqotchilarga tadqiqotlar va

klinik sinovlar uchun bemorlarning dinamik kogortalarini yaratishga yordam berib,
qonuniyatlarni aniqlashni soddalashtirishi mumkin [2].

Bugungi kunda SI oddiy vazifalarni a’lo tarzda bajarmoqda. Misol uchun,

rentgen surati bo‘yicha begona tana yoki patologiya mavjudligini aniqlash,
shuningdek, sitologik materialda saraton hujayralarining mavjudligini belgilashga
qodir. Turli tibbiy ma’lumotlarni tahlil qilishda SI allaqachon ajoyib natijalarni
ko‘rsatmoqda – ultratovush tekshiruvi va MRT bo‘yicha patologiyalarni aniqlash
aniqligi 90%dan oshadi.

Shunisi qiziqki, hozirda aynan

shifokorlarga qaratilgan loyihalarning
tobora ko‘proq miqdori ishlab
chiqilmoqda [3].

Robotik jarrohlik - bu jarrohlik

muolajalarni

bajarish

uchun

kompyuter yordamidagi tizimdan
foydalanishni o‘z ichiga olgan ilg‘or
protsedura.

Bu

an'anaviy

va

laparoskopik

operatsiyalarga

qaraganda ko‘proq aniqlik va yaxshi

ko‘rinishni taklif qiladi.

ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/

VOLUME-2, ISSUE-12

202

Robotik jarrohlik

so‘nggi o‘n

yillikda nisbatan mashhur bo‘ldi,
chunki u operatsiya vaqtida keraksiz
qon

yo‘qotishni

bartaraf

qiladi,

kesiklar talabini cheklaydi, bu esa
oxir-oqibat tezroq tiklanishga yordam
beradi.

Robot

yordamida

(kompyuterlashtirilgan)

jarrohlikni

ixtiro qilishning asosiy maqsadi
oldindan mavjud bo‘lgan cheklovlarni yengib o‘tish edi.

minimal invaziv tibbiy

muolajalar

va ochiq operatsiyalar paytida jarrohlarning samaradorligini oshirish.

2018

yilda 5 mingdan ortiq jarrohlik robotlari butun dunyo bo‘ylab milliondan ortiq tibbiy
muolajalarda ishlatilgan.

Shifokor

ortopedlarning

379

nafar

bemorlari

ishtirokida

o‘tkazilgan tadqiqotlardan biriga
ko‘ra, SIdan foydalanish bilan
jarrohlik operatsiyalari jarrohlar
yolg‘iz ishlagan operatsiyalardan
5 marotaba kam asoratlarni
keltirib chiqardi [4].

Robotlashtirilgan jarrohlik yoki
robotlar jalb qilingan jarrohlik
shifokorlarga an’anaviy usullar bilan bu mumkin bo‘lganidan ko‘ra katta aniqlik,
moslashuvchanlik va nazorat qilish bilan murakkab tartib-taomillarning ko‘plab
turlarini amalga oshirish imkonini beradi. Robotlashtirilgan jarrohlik odatda kichik
yorishlar orqali bajariluvchi tartib-taomillar – kichik invaziv jarrohlik bilan bog‘liq.
Robotning operatsiya vaqtidagi yordami operatsiya qiluvchi shifokor qo‘llarining
titrashi ta’sirini kamaytiradi hamda tasodifiy harakatlarni bartaraf etadi [5].

ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/

VOLUME-2, ISSUE-12

203

Misol uchun, da Vinci Surgery

System tizimi - robotlashtirilgan jarrohlik
tizimlarida ishlatiladigan eng universal
robot: 2017 yildan beri sog‘liqni saqlash
sohasida 4 271 kishi o‘rnatildi. DaVinci
uchta asosiy qismlar: jarroh konsoli, odam
bilaklarini imitatsiya qiluvchi asboblar va
ko‘zdan kechirish tizimlaridan iborat.

Jarroh binokulyar kameraning harakatini ta’minlovchi "bosh kontrollyorlar"ni

o‘z ichiga olgan uzoq turgan konsoldan ishlaydi. Bemorning yonida o‘rnatilgan
telejkaga bir nechta jarrohlik asboblari biriktiriladi. Jarroh ushbu asboblarni tartib-
taomilni boshlashdan oldin operatsiya maydoniga joylashtiradi.

Jarroh konsol yonida bo‘lib turgunicha asboblarning fazoviy o‘zaro nisbatini

ta’minlash uchun monitorga uch o‘lchamli jarrohlik obzori uzatiladi [6].

HeartLander roboti ham katta mashhurlikka erishdi. O‘ta kichik mobil robot

yurak jarrohligi uchun minimal tarzda invaziv jarrohlikni o‘tkazishni ta’minlaydi.

ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/

VOLUME-2, ISSUE-12

204

Robot yurakning butun yuzasini barqaror va mahalliylashtirilgan tekshirish, xaritalash
va davolashni bajaruvchi yagona qurilmani o‘zida namoyon qiladi. Bundan tashqari,
qurilma yurakka kirish uchun zarur bo‘lgan zararlanishni kamaytiradi.

Ko‘krak suyagidan quyida kichik kesma orqali ko‘krak qafasiga kiradi, yurak

yuzasiga yondoshib turadi, organning zarur qismida terapiya yoki operatsiyani
o‘tkazadi [7].

Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, bugungi kunda sun’iy intellekt hayotimizning

ajralmas qismiga aylanib ulgurdi. Ammo uning ma’lum bir kamchiliklari ham ko‘zga
tashlanmoqda. Masalan, sun’iy intellekt rivojlanishi tezlashgan sari kasbiy faoliyatlar
ham asta-sekin kamayib bormoqda. Xususan, sog‘liqni saqlash, o‘qituvchilik,
advokatlik, favqulotda vaziyatlarga javob beruvchilar, ijtimoiy ishchilar, mijozlarga
xizmat ko‘rsatuvchilar faoliyatiga sezilarli darajada o‘z ta’sirini ko‘rsatmoqda. Shunga
qaramasdan, bugungi kunda sun’iy intellekt mavjud odamlarni juda koʻp sohalarda
qoʻllab-quvvatlamoqda, shu jumladan, savdo, yuridik va shifokorlik sohalari,
identifikatsiya va muammo yechish, xizmat ko‘rsatish sohalari, yuridik xizmat va
tekstil ishlab chiqarish sohasi ham shular jumlasidandir.

Sun’iy intellektdan foydalanish tibbiyotga qo‘shimcha yangliklar kiritish

uchun quyidagi yo‘llar ochishi mumkin. Sun’iy intellekt tibbiyotning barcha
sohalarida qo‘llaniladi, masalan, radiologiya, patologiya, kardiologiya, va boshqa h.k.
Yangi va yuqori sifatli sun’iy intellekt ilovalar va platformalar yaratish. Bu ilovalar,
klinik tashxis, davolash rejalarini tuzish, va ma’lumotlarni tahlil qilishda yuqori
samarali texnologiyalarni taqdim etishga yordam beradi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1.

Искусственный

интеллект

в

медицине

//

ttps://zdrav.expert/index.php/Статья:Искусственный_интеллект_в_медицине

2.

Искусственный интеллект в медицине // https://www.ibm.com/ru-ru/watson-

health/learn/artificial- intelligence-medicine