Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
84
ZAMONAVIY TA’LIM TEXNOLOGIYALARI ASOSIDA
INKLYUZIV YOSHLARDA AXBOROT OLISH MADANIYATINI
RIVOJLANTIRISH
Abdulxamidova Moxigul Bobirjon qizi
Andijon Davlat Pedagogika Instituti,
Pedagogika yo‘nalishi 1-bosqich magistranti
mohigulabdulkhamidova@gmail.com
+998979963494
Annotatsiya. Bugungi kunda ta’lim tizimida zamonaviy texnologiyalarning
joriy etilishi yoshlarning bilim olish jarayonini sezilarli darajada o‘zgartirmoqda.
Ayniqsa, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanishi ta’limga yangi
imkoniyatlar yaratmoqda, bu esa barcha yoshlar uchun, shu jumladan, nogironlar
va ixtiyoriy guruhlar uchun teng ta’lim olish imkoniyatlarini taqdim etmoqda.
Inklyuziv ta’lim yoshlarni jamiyatda faollikni oshirishga undaydi va ularni axborot
olish madaniyati bilan tanishtiradi. Ushbu tezisda zamonaviy ta’lim texnologiyalari
yordamida inklyuziv yoshlar uchun axborot olish madaniyatini qanday rivojlantirish
mumkinligi masalalari ko‘rib chiqiladi.
Kalit so‘zlar: Zamonaviy ta’lim texnologiyalari, inklyuziv ta’lim, axborot
olish madaniyati, yoshlarga ta’lim, digital ta’lim, axborot-kommunikatsiya
texnologiyalari, raqamli savodxonlik, ta’limda inklyuzivlik, yoshlarning axborot
madaniyati, ta’lim innovatsiyalari
Abstract: In today's education system, the introduction of modern
technologies is significantly changing the process of learning for young people. In
particular, the development of information and communication technologies is
creating new opportunities for education, which provides equal access to education
for all youth, including those with disabilities and from special groups. Inclusive
education encourages young people to become more active in society and introduces
them to information literacy. This thesis discusses how information literacy for
inclusive youth can be developed with the help of modern educational technologies.
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
85
Key words: Modern educational technologies, inclusive education,
information literacy, education for youth, digital education, information and
communication technologies , digital literacy, inclusivity in education, youth
information literacy, educational innovations.
Аннотатция: В настоящее время внедрение современных технологий
в образовательную систему существенно изменяет процесс получения знаний
молодежью.
Особенно
развитие
информационно-коммуникационных
технологий создает новые возможности для образования, что
предоставляет равные возможности для получения образования всем
учащимся, включая людей с ограниченными возможностями и другие целевые
группы. Инклюзивное образование стимулирует активность молодежи в
обществе и знакомит их с культурой информационного восприятия. В данной
диссертации рассматривается вопрос о том, как с помощью современных
образовательных технологий можно развить культуру информационного
восприятия у инклюзивной молодежи.
Ключевые слова: Современные образовательные технологии,
инклюзивное образование, культура получения информации, образование для
молодежи, цифровое образование, информационно-коммуникационные
технологии, цифровая грамотность, инклюзивность в образовании, культура
информации у молодежи инновации в образовании.
Zamonaviy ta’lim texnologiyalari - bu ta’lim jarayonini samarali tashkil
qilish uchun axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishni anglatadi.
Bu texnologiyalar orqali ta’limni yanada interaktiv va qiziqarli qilish, o‘quvchilarga
o‘z o‘qish uslubini tanlash imkonini berish, va yoshlarning raqamli savodxonligini
oshirish mumkin. Inklyuziv ta’lim - bu barcha yoshlar, shu jumladan, nogironligi
bo‘lganlar va ijtimoiy jihatdan zaif qatlamlardan bo‘lganlar uchun ta’lim olish
imkoniyatlarini taqdim etishdir. Bu model yoshlarning jamiyatda teng huquqli va
faol ishtirokchilar sifatida rivojlanishiga yordam beradi.
Axborot olish madaniyati esa shaxsning axborot manbalarini topish, tahlil
qilish, tasniflash va samarali foydalanish qobiliyatidir. Axborot olish madaniyati
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
86
yoshlar uchun ayniqsa muhim, chunki ular zamonaviy texnologiyalar yordamida
ko‘plab axborot manbalariga ega bo‘lib, uni samarali tarzda ishlata olishlari kerak.
O‘zbek olimlarining ilmiy ishlari ta’lim texnologiyalarining inklyuziv
ta’limdagi o‘rnini va axborot olish madaniyatini rivojlantirishdagi ahamiyatini
o‘rganmoqda. Misol uchun, Sh. Abdurahmonov o‘zining “Ta’limda axborot
texnologiyalarining roli” asarida ta’lim texnologiyalarining yoshlarning axborot
madaniyatini rivojlantirishda qanday ahamiyatga ega ekanini ta’kidlagan. U,
zamonaviy texnologiyalar yordamida ta’lim olishda raqamli savodxonlikni
oshirishning zarurligini aytgan [1. Bet 23].
N. Ismoilov esa o‘zining ilmiy ishlarida inklyuziv ta’limni amalga oshirishda
zamonaviy texnologiyalarning roliga alohida urg’u beradi. Uning fikricha, axborot-
kommunikatsiya
texnologiyalari
yordamida
ta’limni
inklyuziv
qilishni
osonlashtirish mumkin [2, 45].
Sh. S. Aliyev zamonaviy ta'lim texnologiyalarining inklyuziv ta'limdagi
rolini va ahamiyatini o‘rganishda muhim ilmiy ishlanmalarni taqdim etgan. Ularning
tadqiqotlariga ko‘ra, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT)
inklyuziv ta'limni ta'minlashda katta ahamiyatga ega. Ularning fikriga ko‘ra, AKT
yordamida o‘quvchilarni bilim olish jarayonida teng imkoniyatlar yaratish mumkin,
xususan, nogironligi bo‘lgan yoki o‘ziga xos ehtiyojlari bo‘lgan yoshlar uchun
ta'limning moslashtirilgan shakllarini taqdim etish muhimdir [3,78]
R. X. A’zamov axborot olish madaniyatini rivojlantirishga doir ko‘plab
tadqiqotlar olib borgan. Uning ishlarida yoshlar o‘rtasida axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini to‘g‘ri va samarali ishlatish ko‘nikmalarini rivojlantirishga alohida
e'tibor qaratilgan. A’zamov ta'lim jarayonida yoshlarning axborot olish madaniyatini
shakllantirishda pedagoglarning o‘rni va rolini o‘rganadi [4,62]
T.
T.
Toshpulatov
inklyuziv
ta'limni
tashkil
etishda
ta'lim
texnologiyalarining ahamiyatini chuqur o‘rganib, zamonaviy ta'lim vositalarining
nogironligi bo‘lgan o‘quvchilarni o‘qitishda qanday ishlashini ko‘rsatgan. Uning
ilmiy ishlarida, ta'lim texnologiyalarini inklyuziv ta'limga qo‘llashning pedagogik,
psixologik va metodik jihatlari batafsil o‘rganilgan [5,104]
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
87
Zamonaviy ta’lim texnologiyalarini inklyuziv ta’limga joriy etish yoshlar
uchun muhim imkoniyatlarni yaratadi. Nogiron yoshlar uchun onlayn ta’lim
platformalari, maxsus dasturlar va ilovalar, ularning bilim olish madaniyatini
oshirishda katta yordam beradi. Misol uchun, text-to-speech va speech-to-text
texnologiyalari nogiron bolalar uchun ta’lim olishni osonlashtiradi. Ta’lim tizimida
inklyuzivlikni rivojlantirishda davlat va jamiyatning o‘rni juda muhim.
O‘qituvchilarni raqamli savodxonlikka o‘rgatish, ta’lim muassasalarini zamonaviy
texnologiyalar bilan ta’minlash va yoshlar o‘rtasida axborot olish madaniyatini
shakllantirish uchun qo‘llab-quvvatlash kerak. Buning uchun hukumat va ta’lim
muassasalari tomonidan maxsus dasturlar ishlab chiqilishi, yoshlar uchun raqamli
resurslar taqdim etilishi zarur.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki zamonaviy ta’lim texnologiyalari
inklyuziv yoshlar uchun axborot olish madaniyatini rivojlantirishda katta o‘rin
tutadi. Onlayn ta’lim platformalari, maxsus dasturlar va texnologiyalar yoshlarning
bilim olish imkoniyatlarini kengaytiradi va ularning jamiyatda faol ishtirokini
ta’minlaydi. Raqamli texnologiyalar orqali axborot olish madaniyati yoshlarni
raqamli savodxonlikka o‘rgatadi va ularning ijtimoiy faolligini oshiradi. Inklyuziv
ta’lim va zamonaviy texnologiyalarning uyg’unligi yoshlar uchun teng imkoniyatlar
yaratadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. Abdurahmonov, Sh.Ta'limda axborot texnologiyalarining roli. Tashkent:
O'zbekiston Milliy Universiteti 2015.
2. Ismoilov, N. Zamonaviy ta'lim texnologiyalarining inklyuziv ta'limdagi o'rni.
Samarqand: Samarqand Davlat Universiteti 2017.
3. Aliyev, Sh. S. Zamonaviy ta'lim texnologiyalarining inklyuziv ta'limdagi
ahamiyati. Tashkent: O'zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi 2019.
4. A’zamov, R. X. Axborot olish madaniyati va uning yoshlar ta'limidagi o'rni.
Bukhara: Buxoro Davlat Universiteti 2018.
5. Toshpulatov, T. T. Inklyuziv ta'limda ta'lim texnologiyalarining pedagogik,
psixologik va metodik jihatlari. Nukus: Qoraqalpog'iston Respublikasi Universiteti
