THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
133
TARBIYA JARAYONINI TASHKIL ETISHDA O‘QITUVCHINING
KREATIV YONDASHUVI
Karamatova Dilfuza Sadinovna
Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti
“Boshlang‘ich ta’lim pedagogikasi” kafedrasi dotsenti v.b.
Mahmudova Niginabonu Mizrof qizi
Nizomiy nomidagi TDPU 1-kurs talabasi
e-mail: nigina.mahmudova06@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.15210702
Annotatsiya.
Mazkur maqolada tarbiya jarayonini tashkil etishda
o‘qituvchining kreativ yondashuvi muhim omil sifatida yoritilgan. Kreativ
yondashuv o‘quvchilarning faolligini oshirish, ularni ijtimoiy hayotga tayyorlash,
mustaqil fikrlash va ijodkorlik salohiyatini rivojlantirishga xizmat qilishi
ta’kidlangan. Shuningdek, individual yondashuv, zamonaviy texnologiyalardan
foydalanish, ota-onalar bilan hamkorlik va o‘qituvchining doimiy izlanishda
bo‘lishi orqali tarbiyaviy ishlarning samaradorligini oshirish yo‘llari ko‘rib
chiqilgan. Maqola tarbiyaviy faoliyatda yangilikka intiluvchi pedagoglar uchun
foydali bo‘lishi mumkin.
Kalit so‘zlar:
tarbiya, kreativ yondashuv, o‘qituvchi, o‘quvchi, tarbiyaviy
ishlar, individual yondashuv, texnologiyalar, pedagogik faoliyat, ijodkorlik,
zamonaviy ta’lim.
Аннотация.
В статье подчеркивается креативный подход педагога
как
важный
фактор
организации
воспитательного
процесса.
Подчеркивается, что креативный подход способствует повышению
активности учащихся, подготовке их к общественной жизни, развитию
самостоятельного мышления и творческого потенциала. Также были
рассмотрены пути повышения эффективности воспитательной работы за
счет индивидуального подхода, использования современных технологий,
сотрудничества с родителями, постоянной исследовательской работы
педагога. Статья может быть полезна педагогам, стремящимся к
инновациям в воспитательной деятельности.
Ключевые слова:
образование, креативный подход, учитель, ученик,
воспитательная
работа,
индивидуальный
подход,
технологии,
педагогическая деятельность, творчество, современное образование.
Abstract.
The article emphasizes the creative approach of the teacher as an
important factor in organizing the educational process. It is emphasized that the
creative approach contributes to increasing the activity of students, preparing
them for social life, developing independent thinking and creative potential.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
134
Also, ways to improve the effectiveness of educational work through an
individual approach, the use of modern technologies, cooperation with parents,
and the teacher's ongoing research work were considered. The article may be
useful for teachers striving for innovation in educational activities.
Keywords:
education, creative approach, teacher, student, educational
work, individual approach, technology, pedagogical activity, creativity, modern
education.
Bugungi kunda ta’lim-tarbiya jarayoni jadal sur’atlar bilan rivojlanib
borayotgan bir davrda o‘qituvchidan nafaqat bilim berish, balki tarbiyaviy
ishlarni ham puxta tashkil etish talab etiladi. Tarbiya jarayonining
muvaffaqiyatli kechishi o‘qituvchining pedagogik mahorati, yondashuvi va eng
asosiysi, kreativligiga bog‘liq. Kreativ yondashuv deganda, odatiy, an’anaviy
usullardan tashqari yangilikka intilish, o‘quvchilarning qiziqishini uyg‘otadigan,
faoliyatga jalb qiladigan metodlarni qo‘llash tushuniladi [1, 2].
O‘qituvchining tarbiyaviy ishlaridagi kreativ yondashuvi, eng avvalo,
darsdan tashqari tadbirlarda yaqqol namoyon bo‘ladi. Masalan, mavzuga oid
teatrlashtirilgan sahna ko‘rinishlari, rolli o‘yinlar, munozaralar, loyihaviy ishlar
orqali o‘quvchilarni nafaqat tinglovchi, balki faol ishtirokchiga aylantirish
mumkin. Bunday yondashuvlar o‘quvchilarda ijtimoiy faollik, tanqidiy fikrlash
va muammoga ijodiy yechim topish ko‘nikmalarini shakllantiradi [3, 4].
Kreativ yondashuvning yana bir muhim jihati — o‘quvchilarning yosh,
qiziqish va psixologik xususiyatlariga mos metodlardan foydalanishdir [5, 6].
Masalan, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun ertaklar orqali axloqiy tarbiya
berish samarali bo‘lsa, yuqori sinflarda esa ijtimoiy loyihalar, ixtirolar tanlovi,
bahs-munozaralar orqali tarbiyaviy ta’sir o‘tkazish mumkin.
Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish ham
kreativ yondashuvning muhim qismidir. Video lavhalar, interaktiv ilovalar,
onlayn viktorinalar orqali ekologik, axloqiy, huquqiy va boshqa yo‘nalishlardagi
tarbiya samaradorligini oshirish mumkin [7, 8]. Bu esa o‘quvchilarning darsdan
tashqari hayotda ham faol va ongli bo‘lishlariga yordam beradi.
Bundan tashqari, o‘qituvchining kreativ yondashuvi individual
yondashuvda ham namoyon bo‘ladi. Har bir o‘quvchi — alohida dunyo. Kimdir
san’atga qiziqadi, kimdir texnikaga, yana kimdir sportga. O‘qituvchi ushbu
qiziqishlarni inobatga olgan holda tarbiyaviy ishlarni tashkil etsa, o‘quvchi o‘zini
qadrlangan va tushunilgan deb his qiladi [9, 10].
Yana bir muhim jihat — ota-onalar bilan hamkorlikda ishlash. Kreativ
o‘qituvchi tarbiyaviy jarayonga faqat maktab doirasida emas, balki oilaviy
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
135
muhitda ham e’tibor qaratadi. Turli ota-onalar ishtirokidagi ochiq muloqotlar,
birgalikda o‘tkaziladigan tadbirlar o‘quvchilarda ijtimoiy mas’uliyat hissini
shakllantiradi.
Shuningdek, kreativ yondashuv o‘qituvchining o‘zi ham doimiy o‘rganishga
intilishi, tajriba almashish, yangi metod va texnologiyalarni sinovdan o‘tkazishga
tayyor bo‘lishini talab qiladi [11, 12].
Xulosa qilib aytganda, tarbiya jarayonida kreativ yondashuv nafaqat zamon
talabi, balki tarbiyaning muvaffaqiyat kalitidir. O‘qituvchi har bir tarbiyaviy ishni
rejalashtirishda o‘zining shaxsiy tajribasi, yangilikka intilishi va o‘quvchilarning
ehtiyojlarini inobatga olgan holda yondashsa, bu jarayon samarali bo‘ladi [13,
14].
Kreativ o‘qituvchi — bu kelajakni tarbiyalaydigan, o‘quvchilar qalbiga
ezgulik urug‘ini qadaydigan shaxsdir.
1-rasm
Tarbiya jarayonini tashkil etishda o‘qituvchining
kreativ yondashuvi
Yuqoridagi fikrlarga qo‘shimcha tarzida shuni alohida ta’kidlash lozimki,
kreativ yondashuv nafaqat o‘qituvchining metodik mahoratida, balki uning
shaxsiy fazilatlarida ham o‘z ifodasini topadi. Ilhomlantiruvchi, ochiq fikrli,
tashabbuskor va empatiya tuyg‘usiga ega bo‘lgan o‘qituvchi o‘zining ijobiy
energiyasi bilan o‘quvchilarni ruhlantiradi. Bunday pedagoglar ko‘proq
tinglashga, o‘quvchilarning fikrlarini qadrlashga va ular bilan teng muomala
qilishga intiladilar [15, 16].
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
136
Shuningdek, kreativ yondashuvni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun
maktab jamoasining bir butun tizim sifatida ishlashi muhim. Faoliyatda
innovatsion fikr yurituvchi rahbarlar, metod birlashmalari va psixologlar bilan
yaqin hamkorlik, ijodiy muhitni shakllantirishda asosiy omillardan biridir [17,
18].
Yana bir dolzarb jihat — kreativlikni baholash va monitoring qilish
mezonlarini ishlab chiqishdir [19, 20]. Tarbiyaviy ishlarning natijasini faqat
tadbirlar soni yoki ishtirokchilar ro‘yxati bilan emas, balki o‘quvchilarning
shaxsiy rivojlanishidagi o‘zgarishlar, ijtimoiy faolligi va mustaqil qaror qabul
qilish ko‘nikmalari orqali baholash zarur.
Shu bilan birga, xalqimizning milliy qadriyatlari, an’anaviy tarbiya
tamoyillari bilan zamonaviy pedagogik yondashuvlarni uyg‘unlashtirish — bu
o‘zbek ta’lim tizimi uchun muhim vazifa sanaladi. O‘qituvchi nafaqat zamonaviy,
balki milliy g‘oyalar bilan qurollangan bo‘lishi kerak.
References:
1.
Karamatova D.S. Kichik maktab yoshidagi bolalarda tabiatga, jamiyatga va
o’z-o’ziga nisbatan mas’uliyatli munosabatlarini tizimli rivojlantirish //
“Образование и наука в XXI веке” Международный научно-
образовательный электронный журнал. Выпуск № 25 (том 3), март, 2022.
2.
Karamatova D.S. Zamonaviy ekologik ta'limda bolalarning tabiatga,
jamiyatga va o'z-o'ziga nisbatan mas'uliyatli munosabatlarini shakllantirish
imkoniyatlari. Miasto Przyszłości. Volume 29 (2022) of ImpaktFactor: 9.2.
Retrieved from
https://miastoprzyszlosci.com.pl/index.php/mp/article/viev/747. 194-196 b.
3.
Karamatova.D.S. O‘quvchilarda atrof-muhitga ongli munosabatni
shakllantirish yo‘llari.O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligining ilmiy-
metodik jurnal. Toshkent, 2022. – № 3-son (may-iyun)B. 104-107.
4.
Karamatova D.S. Zamonaviy ekologik ta’lim mazmunida integrativ
yondashuvni ta’minlash // Муg‘аллим хәм билимлендириў. – № 3. – Nukus,
2022 – B. 90-95.
5.
Karamatova.D.S. Integrativ yondashuv asosida bo‟lajak boshlang‟ich sinf
o’qituvchilarining ekologik madaniyatini rivojlantirish // TDPU Ilmiy
axborotlari ilmiy-nazariy jurnal.2023 yil,7-son.331-338 b.
6.
Karamatova D.S. Bo‘lajak boshlang’ich sinf o‘qituvchilarining ekologik
madaniyatini shakllantirishda meta-predmetli yondashuv // Kasb-hunar ta’limi.
Ilmiy-uslubiy, amaliy, ma’rifiy jurnalю 2024, 5-son.249-254 b.
7.
Karamatova D.S. Boshlang`ich sinf o`quvchilariga ekologik ta`lim-tarbiya
berishning muhim vazifalari // XXI asr ko‘nikmalarini ommalashtirishda
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
137
talabalarning roli: Xalqaro ilmiy-amaliy onlayn konf. material. 2022-yil 18-
noyabr. – Jizzax, 2022. – B. 464-468.
8.
Karamatova D.S., Safarbayeva R.N., Murodova M.M. Bo’lajak
pedagoglarning integrativ yondashuv asosida ekologik madaniyatini
shakllantirish // “Образование и наука в XXI веке” Международный научно-
образовательный электронный журнал. Выпуск № 25 (том 3), март, 2022. –
В.950-955.
9.
Karamatova D.S., Tolliyeva G.R., Qilichova M.J. O'quvchilarda ekologik ong
va ekologik madaniyatni rivojlantirish dolzarb pedagogik muammo sifatida //
“Образование и наука в XXI веке” Международный научно-
образовательный электронный журнал. Выпуск № 25 (том 3), март, 2022. –
В.956-962.
10.
Салаева
М.С.
Педагогнинг
касбий
компетентлиги
ва
профессионализмига психологик ёндашув / “Психология фани ва
ёшларнинг ривожланиши” мавзусидаги Халқаро онлайн конференция /
“International Psychology Summit” (Халқаро психология САММИТИ). ЎзМУ.
2020 йил 27˗28 июль. –Б.205- 211.
11.
Салаева
М.С.
Педагог
профессионализмининг
шаклланиши
интегратив психологик ҳодиса сифатида / Материалы международной
научной конференции “Педагогические и психолингвистичес-кие
особенности раз-вития, формирования и становновления личности врача”.
–Самаркандский государственный медицинский институт. 5 мая 2021
года. Электронный сборник. – С.178-180.
12.
Салаева М.С. Педагогнинг самарали инновацион фаолиятини
таъминлашда шахсий-касбий ривожланишини психологик қўллаб-
қувватлаш / Инновацион таълим: халқаро тажриба, муаммо ва ечимлар”
мавзусидаги Халқаро илмий-амалий анжуман. Тошкент шаҳридаги ЁДЖУ
техника университети. Электрон тўплам. 3-қисм. 2021 йил 21 апрель. -
Б.405-407.
13.
Salaeva M.S. Professional darajaga erishish maqsadida pedagogning virtual
mobilligini rivojlantirish / “Xorijiy tillarni o‘qitishning dolzarb masalalari:
muammolar va yechimlar xalqaro ilmiy-amaliy onlayn anjuman materiallari.
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti.
Elektron to‘plam.. 2021-yil 5-may. - B.230-234.
14.
Салаева М.С. Инновацион таълим шароитида педагогнинг шахсий-
касбий ривожланишининг психологик омиллари // “Образование и наука
в XXI веке” международный научно-образовательный электронный
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
138
журнал. ISSN: 2658-7998. Электронный журнал. Выпуск № 12 (том 3)
(март, 2021). - C.567-570.
15.
Салаева М.С. Педагог профессионализмининг шаклланиши касбий
қадриятларни ўзлаштиришга йўналтирилган ижтимоий-психологик
жараён сифатида // «Муғаллим ҳәм үзликсиз билимлендириў» журналы
№ 3/2 - 2022 жыл ISSN 2181-7138. – Б.48-52.
16.
Салаева М.С. Педагогнинг ўз-ўзини касбий такомиллаштириши ва ўз
имкониятларини рўёбга чиқаришнинг психологик механизмлари //
«Муғаллим ҳәм үзликсиз билимлендириў» журналы № 6/3 - 2022 жыл. – Б.
83-88.
17.
Салаева М.С., Джумабаева М. Таълимни модернизациялаш шароитида
педагог шахсининг ижтимоийлашуви ва профессионаллашуви //
UzACADEMIA Ilmiy-uslubiy jurnali. Vol 2, ISSUE 9 (19), July 2021 Part - 1. -
C.54-60. www.academscience.uz
18.
Салаева М.С., Джумабаева М.Б. Педагогнинг кичик мактаб ёшидаги
болаларни ижтимоий мобиллигини оширишга таъсири // Ijtimoiy Fanlarda
Innovasiya Onlayn Ilmiy Jurnali. Impact Factor: 8.2 SJIF: 5.426 - Б. 59–62.
http://www.sciencebox.uz/index.php/jis/article/view/1552
19.
Salaeva M.S., G’ulamova S.R. Ta’limni axborotlashtirish sharoitida bo‘lajak
pedagoglarning virtual akademik mobilligini shakllantirish / “Xorijiy tillarni
o‘qitishda yangicha yondashuvlar” mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy onlayn
anjumani. Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti
universiteti – T.: “Firdavs-Shoh” nashriyoti, 2022 – B. 209-213.
20.
Salaуeva M.S., Yaquбова L.I. Pedagogning kasbiy taraqqiyotiga ta’sir
qiluvchi omillar / «Білім беру қызметі: инновациялық әдістер, құралдар
және тәсілдер» тақырыбындағы халықаралық форум материалдары. –
Шымкент: «Қызмет» баспаханасы, 2022.- B.459-466.
