THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
86
MEHNAT MUNOSABATLARIDA ATTESTATSIYA VA UNING
HUQUQIY AHAMIYATI
Fayziyev Xayriddin Sirojiddinovich
Yuridik fanlar doktori,
YMOM ko’nikmalarni rivojlantirish kafedrasi mudiri
Tel: +998 97 432 12 58
ORCID:
Toshkent, O’zbekiston
Zokirkonov Zoxidjon Zoirjon o’g’li
Toshkent davlar yuridik universiteti magistri
E-mail: zohidjonzokirjonov504@gmail.com
ORCID:
Toshkent, O’zbekiston
https://doi.org/10.5281/zenodo.15648959
Annotatsiya:
Ushbu tezisda mehnat munosabatlarida attestatsiyaning
mazmun-mohiyati, uning huquqiy asoslari va amaliy ahamiyati keng tahlil
qilinadi. Attestatsiya xodimlarning kasbiy malakasini baholash, ularni
rag‘batlantirish, mehnat unumdorligini oshirish hamda mehnat shartnomasiga
o‘zgartirishlar kiritishda muhim omil sifatida namoyon bo‘ladi. Maqolada
O‘zbekiston Respublikasi mehnat qonunchiligi va xorijiy tajribalar asosida
attestatsiya jarayonining huquqiy muammolari va ularni hal etish yo‘llari
o‘rganiladi. Shuningdek, mehnat qonunchiligini takomillashtirish hamda
attestatsiya jarayonini yanada shaffof va adolatli tashkil etish bo‘yicha ilmiy va
amaliy tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Kalit so‘zlar:
Attestatsiya, mehnat munosabatlari, huquqiy ahamiyat,
kasbiy malaka, rag‘batlantirish, mehnat qonunchiligi, xodimlarni baholash,
shaffoflik, adolat, mehnat shartnomasi.
Abstract:
This thesis provides an in-depth analysis of the nature and
essence of employee certification in labor relations, as well as its legal
foundations and practical significance. Certification serves as a crucial
mechanism for assessing professional qualifications, incentivizing employees,
increasing labor productivity, and amending employment contracts. The article
examines the legal challenges of the certification process based on the labor
legislation of the Republic of Uzbekistan and comparative international
practices. It also presents scientific and practical recommendations aimed at
improving labor legislation and ensuring a more transparent and fair
certification process.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
87
Keywords
: Certification, labor relations, legal significance, professional
qualification, incentive, labor legislation, employee evaluation, transparency,
fairness, employment contract.
Mehnat munosabatlari inson huquqlari va mehnat shartlari bilan bog‘liq
murakkab tizim bo‘lib, unda attestatsiya jarayoni muhim o‘rin tutadi.
Attestatsiya, xodimlarning kasbiy malakasini baholash va ish faoliyatini samarali
tashkil etishda muhim vosita hisoblanadi. Bu jarayon nafaqat ishchilarning ish
faoliyatini baholash, balki ishga bo‘lgan yondashuvini shakllantirish, mehnat
unumdorligini oshirish va xodimlarning malakasini oshirishga qaratilgan chora-
tadbirlarni ishlab chiqishga xizmat qiladi. Shunday ekan, attestatsiya
jarayonining huquqiy asoslari, uning mehnat munosabatlaridagi o‘rni va
ahamiyati haqida to‘liq tushuncha hosil qilish zarur. Ushbu dissertatsiya
attestatsiyaning mehnat huquqidagi huquqiy ahamiyatini o‘rganishga
bag‘ishlangan. Dissertatsiyaning maqsadi attestatsiya jarayonining huquqiy
asoslarini tahlil qilish, uning ishchi va ish beruvchi o‘rtasidagi munosabatlarga
ta'sirini ko‘rsatish va bu jarayonni takomillashtirish uchun nazariy hamda
amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iboratdir. Attestatsiya — bu ishchining
kasbiy faoliyatini, ishga bo‘lgan yondashuvini, malakasini va ish unumdorligini
baholash jarayonidir. U ish beruvchining xodimlarni rivojlantirish, ularga
tegishli rag‘batlarni taqdim etish, kerakli malaka oshirish kurslarini taklif qilish,
shuningdek, mehnat munosabatlarida shaffoflikni ta'minlashga xizmat qiladi.
Attestatsiya jarayoni, odatda, ichki mehnat nizomlari va korxonaning mehnat
qoidalari asosida amalga oshiriladi. Ammo ko‘plab sohalarda, masalan, tibbiyot
va ta'limda attestatsiya majburiy tarzda o‘tkaziladi (Davlatov, 2018)¹.
Attestatsiya jarayoni xodimning malakasini baholashning eng muhim
vositalaridan biridir. Bu jarayon orqali xodimlarning ish faoliyati va kasbiy
malakasi aniqlanadi. Agar xodimning malakasi yuqori baholansa, u uchun yangi
imkoniyatlar, jumladan, yangi lavozimlar va rag‘batlantirish shakllari (ko‘proq
maosh, mukofotlar) taqdim etiladi (Ibragimov, 2019)⁴. Shu bilan birga,
attestatsiya xodimlarga o‘z malakasini oshirish uchun zarur bo‘lgan
yo‘nalishlarni ko‘rsatadi va bu orqali ularning kasbiy o‘sishiga yordam beradi
(Tursunov, 2022)⁵. Attestatsiya jarayoni natijasida ishchi va ish beruvchi
o‘rtasidagi shartnoma o‘zgarishi mumkin. Masalan, agar xodimning malakasi
yomon baholansa, uning lavozimi pasaytirilishi yoki ish shartnomasi bekor
qilinishi mumkin. Ammo bu holatda xodimning huquqlari va kafolatlari
buzilmasligi kerak (Abduqodirov, 2020)⁶. Bunday holatlarda, mehnat
qonunlariga asosan xodimga malaka oshirish kurslari, yangi lavozimga o‘tkazish
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
88
yoki ishdan bo‘shatish kabi amallar amalga oshiriladi (Maqsudov, 2018)⁷.
Attestatsiya natijalari xodimlarni rag‘batlantirish yoki ishdan bo‘shatish uchun
asos bo‘lishi mumkin. Agar attestatsiya natijalari yaxshi bo‘lsa, xodimlar
rag‘batlantiriladi, masalan, mukofotlar yoki qo‘shimcha imtiyozlar taqdim etiladi
(Yusupov, 2019)⁸. Shuningdek, yomon natija ko‘rsatsa, xodimning lavozimi
pasaytirilishi yoki uning mehnat shartnomasi bekor qilinishi mumkin (Sattarov,
2021)⁹.
Attestatsiya jarayonida adolatsizlik va nohaqlik holatlari yuzaga kelishi
mumkin. Bunday holatlarning oldini olish uchun attestatsiya jarayoni shaffof va
adolatli o‘tkazilishi lozim. Xodimlarning attestatsiya natijalariga e’tiroz bildirish
huquqi bo‘lishi zarur (Hayitov & Umarov, 2020)¹⁰. Shuningdek, attestatsiya
jarayonida har qanday adolatsizlikni oldini olish uchun yuqori darajada
xodimlarni baholash mexanizmlari yaratish kerak (Kuznetsova, 2020)¹¹.
Xodimlar attestatsiya natijalariga e’tiroz bildirish huquqiga ega bo‘lishi kerak.
E’tirozlar ko‘rib chiqilishi uchun alohida komissiya yoki tegishli organlar tashkil
etilishi zarur. E’tirozni ko‘rib chiqish jarayonida xodimlarga to‘liq va adolatli
baho berilishi ta'minlanishi lozim (Ponomareva, 2015)¹².
Mehnat qonunchiligini takomillashtirish va attestatsiya jarayonini yanada
samarali qilish uchun quyidagi tavsiyalar ilgari surilmoqda:
Mehnat kodeksida attestatsiya jarayonining huquqiy tartibi va asoslari
aniq belgilanishi kerak;
Attestatsiya jarayonining shaffofligini ta'minlash uchun elektron
tizimlardan foydalanish zarur (O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va ijtimoiy
munosabatlar vazirligi, 2023)¹³;
Attestatsiya komissiyalarining faoliyatiga qattiq nazorat o‘rnatilishi lozim.
Xulosa qiladigan bo’lsak, attestatsiya jarayoni mehnat munosabatlarida
muhim rol o‘ynaydi. Uning huquqiy ahamiyati xodimlarni malakali va samarali
ishlashga rag‘batlantirish, ularning karyera rivojlanishini ta'minlashga xizmat
qiladi. Biroq, attestatsiya jarayonida yuzaga keladigan huquqiy muammolarni
hal etish uchun mehnat qonunchiligini takomillashtirish, shaffof va adolatli
muomala ta'minlanishi zarur. Mehnat huquqi tizimi va attestatsiya jarayonini
takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar dissertatsiya doirasida taklif etilgan.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
Davlatov, X. (2018). Mehnat qonunchiligi va huquqiy muammolar.
Toshkent: O‘zbekiston Yuridik Akademiyasi nashriyoti.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
89
2.
O‘zbekiston
Respublikasi
Mehnat
kodeksi
(2023).
Tahririyat:
"O‘zbekiston" nashriyoti, Toshkent.
3.
Sharipov, R. (2021). Mehnat munosabatlarida attestatsiya va uning
huquqiy asoslari. O‘zbekiston huquqshunoslik jurnali, 15(3), 45-53.
4.
Ibragimov, N. (2019). Xodimlarning huquqlarini himoya qilish: nazariy va
amaliy yondashuvlar. Toshkent: Mehnat va ijtimoiy munosabatlar vazirligi.
5.
Tursunov, A. (2022). Xodimlarni baholash va attestatsiya jarayonining
rivojlanishi. Toshkent: "Yuridik-nashr" nashriyoti.
6.
Abduqodirov, A. (2020). Mehnat huquqi: nazariy asoslari va amaliy
jihatlari. Toshkent: "O‘zbekiston" nashriyoti.
7.
Maqsudov, S. (2018). Mehnat huquqi: mehnat shartnomasi va ish joyidagi
baholash jarayonlari. Toshkent: "Yuridik kitob" nashriyoti.
8.
Yusupov, J. (2019). Mehnat huquqini amalda qo‘llashdagi muammolar.
O‘zbekiston Respublikasi Yuridik Akademiyasi ilmiy-texnik jurnali, 12(2), 98-
105.
9.
Sattarov, F. (2021). Xodimlarning malakasini oshirish va attestatsiya
jarayonlari. Toshkent: "Intellektual yuridik xizmat" nashriyoti.
10.
Hayitov, A. & Umarov, B. (2020). Mehnat huquqi va ishchi huquqlari:
mehnat nizomi va attestatsiya. Toshkent: O‘zbekiston Milliy Universiteti
nashriyoti.
11.
Kuznetsova, T. (2020). The Role of Attestation in Employee Performance
and Career Development. Journal of Labor Law and Social Policy, 8(4), 112-118.
12.
Ponomareva, L. (2015). Labor Law and Attestation in Employment
Relationships: Comparative Legal Study. Moscow: Russian Academy of Sciences
Press.
13.
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va ijtimoiy munosabatlar vazirligi.
(2023). Mehnat munosabatlari: muammolar va yechimlar. Toshkent: Vazirlik
nashriyoti.
