SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
25
BIOLOGIYANI O‘QITISHDA LABORATORIYA
MASHG‘ULOTLARINING O‘RNI VA AHAMIYATI, TASHKIL ETISH VA
O‘TKAZISH METODIKASI
Suvonqulova Sitora
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
Biologiya fakulteti talabasi
Abdunazarova Zulayxo Sharifqulovna
Ilmiy rahbar:,
Shahrisabz davlat pedagogika instituti tadqiqotchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15636692
Annotatsiya.
Ushbu maqolada zamonaviy ta'lim jarayonida biologiya fanini
o‘qitishda laboratoriya mashg‘ulotlarining o‘rni, ahamiyati va ularni tashkil etish
metodlari keng yoritilgan. Muallif laboratoriya darslarini tashkil etishning
nazariy asoslarini ko‘rib chiqqan holda, amaliy tajribalarga asoslangan takliflar
va usullarni bayon etgan. Maqolada laboratoriya mashg‘ulotlarini tashkil
etishning pedagogik-psixologik jihatlari, zamonaviy texnologiyalardan
foydalanish usullari va talabalarning mustaqil tadqiqot faoliyatini rivojlantirish
yo‘llari haqida tahlillar keltirilgan.
Kalit so‘zlar:
laboratoriya mashg‘ulotlari, biologiya o‘qitish metodikasi,
amaliy tajribalar, pedagogik texnologiyalar, mustaqil ta'lim, ilmiy tadqiqotlar.
Аннотация
. В статье всесторонне освещены роль, значение и методы
организации лабораторных занятий в процессе преподавания биологии в
современном образовании. Автор, рассмотрев теоретические основы
организации лабораторных занятий, изложил практико-ориентированные
предложения и методы. В статье представлен анализ психолого-
педагогических аспектов организации лабораторных работ, методов
использования
современных
технологий
и
способов
развития
самостоятельной исследовательской деятельности студентов.
Ключевые слова:
лабораторные занятия, методика преподавания
биологии, практические эксперименты, педагогические технологии,
самостоятельное обучение, научные исследования.
Annotation.
The article comprehensively covers the role, importance and
methods of organizing laboratory classes in the process of teaching biology in
moder education. Having considered the theoretical foundations of organizing
laboratory classes, the author presented practice-oriented proposals and
methods. The article provides an analysis of the psychological and pedagogical
aspects of organizing laboratory work, methods of using modern technologies
and ways to develop students' independent research activities.
SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
26
Keywords:
laboratory classes, biology teaching methodology, practical
experiments, pedagogical technologies, independent learning, scientific
research.
Hozirgi zamon ta'lim tizimida fanlarni chuqur va sifatli o‘qitishning eng
muhim omillaridan biri - bu nazariy bilimlarni amaliyot bilan uzviy bog‘lashdir.
Biologiya kabi tabiiy fanlarni o‘qitishda esa laboratoriya mashg‘ulotlarining
ahamiyati ayniqsa katta. Chunki biologik obyektlarning tuzilishi, hayot faoliyati
va ularning atrof-muhit bilan o‘zaro ta'sirini to‘g‘ri tushunish faqat laboratoriya
sharoitida bevosita kuzatish va tajriba o‘tkazish orqali mumkin.
XXI asrda fan va texnologiyalarning jadal rivojlanishi biologiya o‘qitish
metodikasiga yangicha talablar qo‘yayotgan bo‘lib, bu esa laboratoriya
mashg‘ulotlarini tashkil etishning yangicha yondashuvlarini talab qilmoqda.
Zamonaviy pedagogik tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, laboratoriya mashg‘ulotlari
nafaqat talabalarning fan materialini yaxshiroq o‘zlashtirishiga, balki ularning
ilmiy fikrlash qobiliyatini, mustaqil ishlash ko‘nikmalarini va ijodiy
yondashuvlarini rivojlantirishga ham xizmat qiladi.
Nazariy Asoslar
Laboratoriya mashg‘ulotlarini tashkil etishning ilmiy-metodik asoslari bir
qancha taniqli olimlar, jumladan V.P. Bespalko, I.Ya. Lerner, M.N. Skatkin va
boshqalarning ishlarida yoritilgan. Ularning fikricha, laboratoriya mashg‘ulotlari
ta'lim jarayonining muhim tarkibiy qismi bo‘lib, quyidagi vazifalarni bajaradi:
1. Nazariy bilimlarni mustahkamlash va chuqurlashtirish;
2. Amaliy ko‘nikmalarni shakllantirish;
3. Ilmiy-tadqiqot ishlarini o‘tkazish qobiliyatini rivojlantirish;
4. Kasbiy malakalarni shakllantirish.
Zamonaviy pedagogika fanida laboratoriya mashg‘ulotlarini tashkil etishning
quyidagi tamoyillari ajratiladi:
1. Fanning o‘ziga xosligiga moslik - har bir biologiya bo‘limi (botanika,
zoologiya,anatomiya, fiziologiya va boshqalar) uchun laboratoriya ishlarining
o‘ziga xos usullari mavjud.
2. Didaktik ketma-ketlik - murakkablik darajasi bosqichma-bosqich oshib
borishi kerak
3. Amaliy ahamiyat - olingan natijalarning amaliy hayotda qo‘llanilishi.
4. Xavfsizlik - barcha xavfsizlik qoidalariga qat'iy rioya qilish.
Metodik tavsiyalar
Laboratoriya mashg‘ulotlarini tashkil etishda quyidagi metodik tavsiyalarga
SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
27
amal qilish
maqsadga muvofiqdir:
1. Darsdan oldingi tayyorgarlik:
- Mavzuni chuqur o‘rganish
- Dars rejasini ishlab chiqish
- Zarur jihozlar va materiallarni tayyorlash
- Xavfsizlik texnikasini o‘rganish
2. Dars jarayoni:
- Nazariy qism (15-20 daqiqa)
- Amaliy qism (50-60 daqiqa)
- Yakuniy baholash (10-15 daqiqa)
3. Innovatsion usullardan foydalanish:
- Virtual laboratoriyalar
- Interfaol dasturlar
- Multimedia vositalari
- Onlayn resurslar
Xulosa
Laboratoriya mashg‘ulotlari biologiya fanini o‘qitishning ajralmas qismi
bo‘lib, ular talabalarning nazariy bilimlarini mustahkamlash, amaliy
ko‘nikmalarni shakllantirish va ilmiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga xizmat
qiladi. Zamonaviy sharoitda laboratoriya mashg‘ulotlarini tashkil etishda
an'anaviy usullar bilan bir qatorda innovatsion texnologiyalardan ham keng
foydalanish tavsiya etiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Bespalko V.P. Pedagogika va progressiv ta'lim texnologiyalari. - M.:
Pedagogika,2003. - 336 b. 2. Lerner I.Ya. Didaktik asoslar. - M.: Ta'lim, 1981. -
280 b. 3. Skatkin M.N. Maktabda ta'lim metodlari. - M.: Ta'lim, 1982. - 224 b. 4.
Xojiev A., Karimov N. Biologiya o‘qitish metodikasi. - T.: O‘qituvchi, 2018. - 296 b.
2.
To‘raqulov B. Zamonaviy pedagogik texnologiyalar. - T.: Akademnashr,
2020. - 352 b. 6. Qosimova K., Matchonov S. Ta'limda innovatsion jarayonlar. - T.:
Fan, 2019. - 280 b. 7. Johnson D.W., Johnson R.T. Cooperative learning in
laboratory. - New York: Springer, 2018. - 210 p.
3.
Millar R. Practical work in science education. - London: Routledge, 2021. -
185 p. 9. Hofstein A., Lunetta V.N. The laboratory in science education. - Journal
of Research in
4.
Science Teaching, 2020. - P. 45-67. 10. National Research Council.
America's lab report. - Washington: NRC, 2019. - 320 p.
