Жамоат хавфсизлигига криминоген таъсирларнинг олдини олишда ўқотар қуролнинг аҳамияти

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Journal home page:

https://inscience.uz/index.php/socinov/index

The importance of firearms in preventing criminal
impacts on public safety

Bakhriddin GIYASOV

1

University of Public Security of the Republic of Uzbekistan

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received December 2023
Received in revised form
15 December 2023
Accepted 20 January 2024
Available online
25 February 2024

This article examines the topic of firearms, including its

essence, the factors that led to its appearance, the processes of

development of firearms in various regions of the world, as well
as those who contributed to its development in our country.

The main attention is paid to the correct application of the
concept of firearms in current legislation and the possession of
firearms by citizens of the Republic of Uzbekistan. The article

also presents theoretical proposals and recommendations
regarding the age and grounds for issuing permits to own

firearms.

2181-

1415/©

2024 in Science LLC.

DOI:

https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol5-iss1-pp33-40

This is an open access article under the Attribution 4.0 International

(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Keywords:

firearms,

civilian firearms,

hunting firearms, sporting

firearms,

self-defense firearms,

age of firearm ownership,

evolution of firearms,

firearms,

crossbow,

panipat fight,

pawi fight,

tufang,

cannon,

zarbzan,

musket,

directive.

Жамоат хавфсизлигига криминоген таъсирларнинг
олдини олишда ўқотар қуролнинг аҳамияти

АННОТАЦИЯ

Калит сўзлар:

ўқотар қурол,

фуқаро қуроли,

ов қуроли,

спорт қуроли,

ўзини ўзи ҳимоя қилиш

қуроли

,

Мақолада ўқотар қурол, унинг моҳияти, ўқотар

қуролнинг

пайдо бўлишига туртки бўлган омиллар, ўқотар

қуролни дунёнинг турли минтақаларида ривожланиш

жараёнлари, юртимизда ўқотар қурол ривожига ҳисса

қўшган шахслар, шунингдек ўқотар қурол тушунчасини

амалдаги қонунчиликда тўғри қўллай билиш ҳамда

1

Associate Professor, (PhD), University of Public Security of the Republic of Uzbekistan.

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

5

№

1 (2024) / ISSN 2181-1415

34

ўқотар қуролга эга бўлиш

ёши,

ўқотар қурол эволюцияси,

отилувчи совуқ қуроллар,

камон

-

и фаранги, панипат

жанги,

пави жанги,

туфанг,

тўп,

зарбзан,

мушкет,

директива.

Ўзбекистон Республикаси фуқаролари томонидан ўқотар

қуролга эга бўлиш ёши ва асослари бўйича назарий таклиф

ҳамда тавсиялар берилган.

Значение огнестрельного оружия в предотвращении

криминогенного

воздействия

на

общественную

безопасность

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова:

огнестрельное оружие,

гражданское

огнестрельное оружие,

охотничье огнестрельное

оружие,

спортивное огнестрельное

оружие,

огнестрельное оружие для

самообороны,

возраст владения

огнестрельным оружием,

эволюция огнестрельного

оружия,

огнестрельное оружие,

арбалет,

панипатский бой,

пави бой,

туфанг,

пушка,

зарбзан,

мушкет,

директива.

В данной статье рассматривается тема огнестрельного

оружия, включая его сущность, факторы, приведшие к его

появлению, процессы развития огнестрельного оружия в

различных регионах мира, а также лица, внесшие вклад в

его развитие в нашей стране. Основное внимание

уделяется

правильному

применению

понятия

огнестрельного оружия в действующем законодательстве

и владению огнестрельным оружием гражданами

Республики Узбекистан. В статье также представлены

теоретические

предложения

и

рекомендации

относительно возраста и оснований для выдачи

разрешений на владение огнестрельным оружием.

Фуқароларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, мамлакатимизда ҳуқуқий

маданиятни юксалтириш ва Ўзбекистон қонунчилигини халқаро ҳуқуқ

нормаларига ҳамоҳанг тарзда такомиллаштириш баробарида, шахс сифатида ҳар

бир фуқаронинг ҳуқуқларини рўёбга чиқариш, давлат ва жамият олдидаги асосий

вазифалардан бири ҳисобланади. Авваламбор, Инсон Ҳуқуқлари Умумжаҳон

Декларацияси,[1] Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт[2] ва

ушбу халқаро пактга факультатив протокол[3] ҳамда инсон ҳуқуқлари ва асосий

эркинликларини ҳимоя қилиш бўйича бошқа халқаро ҳужжатлар юқоридаги

мезонларга пойдевор бўлиб хизмат қилади. Жумладан, бунга юртимизда инсон

ҳуқуқлари

ва эркинликларининг ҳар томонлама ҳимоя қилинишига, шунингдек

юқоридаги ҳалқаро ҳуқуқий ҳужжатларни Ўзбекистон Республикаси томонидан

ратификация қилинишига, мамлакатимизда инсон ҳуқуқларини ишончли

кафолатланганлигининг намунаси

сифатида қараш мумкин.

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

5

№

1 (2024) / ISSN 2181-1415

35

Шу билан бирга, қонун билан белгиланган бурч ва мажбуриятлар ҳам

мавжудки, улар: биринчидан, бошқа шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини
ҳурмат

қилишни; иккинчидан, давлат хавфсизлиги, жамоат тартиби ва аҳоли

саломатлиги ва ахлоқ қоидаларини сақлаш мақсадида тақиқлар қўйилиши
мумкинлигини

кўрсатади.

Умуман

олганда,

жамиятда

ўрнатилган

қонун

-

қоидалар қайсидир ҳуқуқ соҳасига тегишлидир.

Айтмоқчимизки, демократик ҳуқуқий жамиятда давлат мажбурлови

қонунийлик

режими шароитида ўз

-

ўзидан амалга киритилмайди. Шунга ўхшаш

ҳуқуқий нормани қўллаш бўйича махсус фаолиятга бўлган эҳтиёж, асосан давлат

мажбурловидан фойдаланиш зарурати билан белгиланади. Ушбу ҳуқуқий
нормалар давлат мажбурловини қатъий белгиланган шароитда қўллашни назарда

тутади. Амалда эса у фақат қонун ваколат берган органлар томонидангина
қўлланилади

.

Г.И.

Калмыков фикрига кўра,

мажбурлаш қонунда белгиланган мажбурлов

чораларини қўллаш орқали амалга оширилади. Бу жамоат муносабатларининг

нормал ривожланишини, қонуний манфаатларнинг амалда бажарилишини
таъминлайди, ноқонуний ҳатти

-

ҳаракатлар натижасида келиб чиқадиган

тўсиқларни йўқ қилади, ҳуқуқбузарликни бостиради ва тугатади, бунинг учун
жазолайди, бузилган тартибни тиклайди.[4]

Биз юқоридаги фикрларга қўшиламиз. Негаки, давлат мажбурлови,

авваламбор, давлат органига бўйсуниш учун субъектларнинг ихтиёрий

интилишларини ташкил қилиш усулидир. Қонун устуворлиги бузилган тақдирда,
салбий оқибатларга олиб келадиган тур сифатида кўриб чиқилади.

Мажбуриятнинг предмети қонунда белгиланган усулларда тўғри хулқ

-

атворни

намоён этишга мажбур этиш учун бошқариладиган объектга таъсир қилиш

жараёни сифатида белгиланади. Демак, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари
томонидан ҳуқуқни жамиятга мос равишда мувофиқлаштиришда иштирок этиш

(қатъий қонунийлик йўли билан) давлат мажбурловини амалга оширишнинг
бирдан бир йўли ҳисобланади ва улар субъектив ҳуқуқлардан индивидуал тарзда

фойдаландилар.

Масалан, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ўзи билан қурол олиб юриши,

ундан тинчлик ва уруш даврида фойдаланиши ҳамда қўллашини тушуниш
мумкин. Ҳамма субъектив ҳуқуқларнинг юридик тавсифи ҳуқуқий нормалар

фаолияти билан ҳам боғлиқ бўлиб, ҳуқуқий муносабатлардан ташқарида мавжуд
бўла олмайди. Шуни қайд этиш лозимки, инсон ҳуқуқларини ташкил этувчи

ҳуқуқий

имкониятлар одатий субъектив ҳуқуқлар тузилиши билан ўхшашдир.[5]

Юқоридаги фикр ва мулоҳазаларга таянган ҳолда шуни айтиш мумкинки,

давлат куч ишлатар идоралари улар ўз ҳуқуқ ва мажбуриятларини амалга
оширишда амалдаги қонунчиликка таянадилар. Умумий олиб қарайдиган бўлсак,

ҳуқуқни

муҳофаза қилиш органлари томонидан бажарилиши лозим бўлган

ҳаракат ёки ҳаракатсизлик

маъмурий

-

ҳуқуқий нормаларда ўз аксини топади ва у

бир вақтнинг ўзида ижро ҳокимиятининг маъмурий органи ҳисобланади.

Шу сабабли, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг инсон ҳуқуқларини рўёбга

чиқариш функцияси, асосан жамоат тартибини сақлаш ва фуқаролар
хавфсизлигини таъминлаш жараёнида амалга оширилади. Шунинг учун ҳам

биринчи навбатда ўқотар қурол моҳиятини очиб беришни лозим топдик.

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

5

№

1 (2024) / ISSN 2181-1415

36

Ўзбекистон Республикасининг “Қурол тўғрисида”ги Қонунида[6] ўқотар

қурол

тушунчасига қуйидагича таъриф берилган:

Ўқотар қурол

–

порох ёки бошқа модда қуввати ҳисобига йўналтирилган

ҳолда ҳаракатга келувчи аслаҳа билан нишонни масофадан туриб механик уриш

учун мўлжалланган қурол.[7] Ўз навбатида қонунчилигимизда ўқотар қуроллар

мўлжалланилган мақсади ҳамда асосий параметрлари ва тавсифларига кўра

фуқаровий қурол, хизмат қуроли ва жанговар қурол турларига бўлинади. [8]

Бизнингча, ўқотар қурол тушунчаси моҳиятини очиб бериш билан бирга,

юртимизда унинг пайдо бўлиш тарихига ҳам тўхталишимиз мақсадга мувофиқ.

Энди ўқотар қуролнинг тарихий ривожланиш жараёнига назар соламиз.

Отилувчи совуқ қуролларнинг ривожлинишида “Олтин ихтиро” деб

аталадиган ҳодиса, бу камоннинг ихтиро қилиниши бўлган. Тарихий

маълумотларга кўра, камонлар қадимги палеолит даврида ихтиро қилинган.

Марказий Осиёнинг мураккаб тузилишига эга бўлган камонлари эрамиздан 2000

йил олдин ҳам маълум ва машҳур бўлган. Камонлар ёйининг узунлиги

2 метргача бўлган. Камоннинг тори ҳайвонларнинг эшилган ичакларидан

тайёрланган, кейинчалик мустаҳкам шоҳи ипакдан ёки тери тасмани яхшилаб

эшиб тайёрланган ипдан ясалган.[9]

Юртимиз тарихида ўқотар қуролни қўллаш асосчиси сифатида XVI асрда

яшаган Заҳириддин Муҳаммад Бобурни эътироф этишимиз мумкин. Хусусан,

“Бобурнома”да келтирилган маълумотларга кўра, Заҳириддин Муҳаммад

Бобурнинг Ҳиндистондаги Бияна қўрғонини эгаллаши анча мушкул кечади.

Қўрғоннинг

баландлиги, ичкарига киришнинг мушкуллиги, Бобурда мавжуд

ҳарбий имконият билан уни эгаллашга йўл бермайди. Шунда Бобур нишонга

қарата

катта ҳажмдаги ўқни узоқроқ масофадан туриб етказадиган ускуна устида

бош қотира бошлайди. Бу ғояни Устод Алиқулига айтиб, топшириқ беради. Қисқа

вақт ичида Устод Алиқули ускуна тайёр бўлганини билдиради. Бобур бу аслаҳа

ҳақида

“Қозон қуярининг тафарружига бордик”, деб ёзади.[10] 1525 йил

21 апрелда бўлган “Панипат” жанги ҳам Бобур қўшинлари томонидан ўқотар қурол

қўлланилганлиги

сабабли унинг ғалабаси билан тугайди. “Панипат” жангида

Заҳириддин Муҳаммад Бобур қўшинлари томонидан “Туфанг”, “Тўп”, “Зарбзан” деб

номланган ўқотар ва артиллерия қуроллари қўлланилгани ҳамда ушбу

қуролларнинг

душман аскарларини ваҳимага солгани ва ғалабани таъминлагани

ҳақида “Бобурнома” гувоҳлик беради.[11]

XIX асрда Туркистон ўлкасида қурол

-

яроғ ишлаб чиқариш бўйича жуда катта

ютуқларга эришилган бўлмаса

-

да, мамлакат ҳарбий салоҳиятини оширишда

сезиларли ишлар олиб борилган. Жумладан, И.В.

Виткевичнинг кайд этишича,

“Бухорода хоннинг ихтиёрида бир неча кичик калибрли тўп

–

фальконетлар бўлиб,

улар туяларнинг эгарига маҳкамлаб боғланган. Бу фальконетлар жуда юпқа қилиб

қуйилган”, улар Эрондан олиб келинган, деб тахмин қилади.[12]

XIX аср ўрталарида Бухоро амирлигида асирликда бўлган шахснинг

кўрсатишича, тўпчилар ҳарбий юришлар пайтида ҳар бир тўп учун 500 тадан ўқ

олиб юришга мажбур бўлган, чунки йўлда учраган шаҳарларда қурол

-

аслаҳа

сотувчи хеч қандай дўкон бўлмаган.[13]

Қўқонлик

усталар ҳатто европача милтиқ “камон

-

и фаранги” ишлаб

чикаришга харакат килган бўлиб, 1872

-1873-

йилларга оид ҳужжатлардан бирида

“камон

-

и фаранги”ни ишлаб чиқариш учун устахонага темир, пўлат, чўян ва кўмир

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

5

№

1 (2024) / ISSN 2181-1415

37

ажратиш лозимлиги кўрсатиб ўтилган.[14] Кейинчалик, Марказий Осиё

давлатларига кўп йиллар давомида “Тула” қурол фабрикаси қурол етказиб берган.

Бу собиқ Совет Иттифоқи даврига тўғри келади ва ўша пайтдан бошлаб

тўппончалар, милтиқлар ва револьверлар пайдо бўлди. 1933 йилда

бу компания

томонидан машҳур тўппонча “ТТ” –

Тульский Токарев ишлаб чиқарила бошланган.

Айни пайтда Марказий Осиё давлатлари Қуролли Кучларидаги ўқотар қуроллар

кўпгина қисмига, собиқ Совет Иттифоқига тегишли ўқотар қуролларни Иттифоқ

парчаланганидан кейин ўз қурол

-

аслаҳалари таркибига киритиш орқали

эришганлар. Ҳозирги кунда ҳам Марказий Осиё, давлатлари жумладан, Ўзбекистон

Республикаси ҳам ўқотар қуролларни асосан Россия Федерациясининг дунёга

машҳур бўлган “Ростех”, “Ижмаш” каби глобал брендларидан харид қилади.

Ўқотар қуроллар билан боғлиқ муносабатларда иштирокчилар асосан ҳуқуқ

тартибот идораларини ташкил қилади. Бу уларнинг ўқотар қуролдан фойдаланиш

ва уни қўллаш бўйича махсус ҳуқуққа эга субъект эканлиги билан тавсифланади.

Шу билан бирга, Ўзбекистон Республикасининг “Қурол тўғрисида”ги Қонунига

кўра, Қуролли Кучлар тизимларида хизмат олиб бораётган шахсларгина эмас, балки

махсус хизмат вазифаларига эга бўлмаган Ўзбекистон Республикаси фуқаролари, чет

эл фуқаролари, Ўзбекистон Республикасида доимий яшовчи фуқаролиги бўлмаган

шахслар ҳам ўқотар қуролга эга бўлиши мумкин.[15] Бу эса жойларда криминоген

вазиятнинг кескинлашувига қатъий таъсир кўрсатмасдан қолмайди.

Умуман олганда, криминоген вазиятнинг кескинлашувига фуқаролар ўқотар

қуролнинг

асосан қайси турига эга бўлишига қизиқаётганликлари ва қуролга эга

бўлиш ёши билан аҳамиятлидир. Бу борадаги дунё мамлакатлири қонунчилигига

назар ташлар эканмиз, Европа Иттифоқига аъзо давлатлар ўзларининг миллий

ҳуқуқий

тизимларида амалга ошириши керак бўлган фуқаролик қуролларини

сотиб олиш ва эгалик қилиш учун минимал стандартларни 91/477/EC сонли

Директива асосида белгилаганлигини кўрамиз. Европа Иттифоқига аъзо

давлатлар қатъий қоидаларни қабул қилишда эркиндир. Бу эса Европа Иттифоқи

мамлакатлари ўртасида ўқотар қуролларга қонуний эгалик қилиш борасидаги

фарқларга олиб келади.

Амалдаги қонунчилигимизга кўра, йигирма бир ёшга тўлган Ўзбекистон

Республикаси фуқаролари фуқаровий ов қуролини ва унинг ўқ

-

дориларини олиш

ҳуқуқига

эга. Ўн саккиз ёшга тўлган Ўзбекистон Республикаси фуқаролари эса

фуқаровий спорт қуролини ва ўзини ўзи ҳимоя қилиш қуролини олиш ҳуқуқига эга.

Фикримизча, ўқотар қуролга эга бўлиш ёшини ошириш лозим. Ўқотар

қуролга эга бўлиш ёшининг 21 ёшдан ортиқлиги Индонезия,[16] Филиппин,

[17]

Босния

-

Герцеговина,[18] Австрия,[19] Парагвай,

[20]

БАА,

[21]

Қувайт

[22]

каби

давлатларининг амалдаги қонунчилигида мавжуд. Ўлимга олиб келадиган

қуролни сотиб олиш ва унга эга бўлиш жиддий масъулиятдир ва бунга енгил

қарамаслик керак. Шу билан бирга, мамлакатимизда масъулиятли ҳуқуқий хулқ

-

атворга рағбат бериш мақсадида амалдаги қонунларни янада такомиллаштириш

ҳам мақсадга мувофиқ.

Ўзбекистон Республикасининг “Қурол тўғрисида”ги Қонуни6

-

моддасига

кўра, ов, спорт, ўзини ўзи ҳимоя қилиш қуроллари фуқаровий қурол таркибига

киритилган. Шу билан бирга, фуқаровий қурол орқали тан жароҳати етказилиши,

баъзи ҳолларда инсон ўлими билан тугаши мумкинлигини асло ёдимиздан

чиқармаслигимиз керак.

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

5

№

1 (2024) / ISSN 2181-1415

38

Бундан ташқари, юқоридаги мулоҳазалар Ўзбекистон Республикаси

Президентининг 2021 йил 29 ноябрдаги ПФ

-27-

сон Фармонига 3

-

илова тариқасида

2022

–2025 йилларда Ўзбекистон Республикасида жамоат хавфсизлигини

таъминлаш тизимини ривожлантириш стратегиясини 2022 йилда амалга ошириш
бўйича йўл харитаси ишлаб чиқилган бўлиб, мазкур ҳужжатнинг 2

-

бандида қурол

айланмаси устидан назоратни кучайтириш мақсадида, қуролга эгалик қилишнинг
энг кам ёшини ошириш масаласи илгари сурилган.

Статистик маълумотлар шуни кўрсатадики, 2017 йилда барча турдаги

қуроллардан

фойдаланиш билан боғлиқ жиноятлар улуши республикадаги барча

рўйхатга олинган жиноятлар умумий сонининг 2,9 фоизини ташкил этиб,

2018 йилда бу 1,0 фоизга ошган.

2018 йилда ўқотар қуролдан фойдаланиш билан боғлиқ жиноятлар

0,4 фоизни ташкил этган бўлиб, бу ўтган йилга нисбатан 0,2 фоизга камдир. Қурол

қўлланган

ҳолда содир этилган жиноятларнинг катта қисмини совуқ қуроллар ва

шу мақсадда мослаштирилган ашёлар ташкил этади (2017

-

йилда қурол қўллаш

билан содир этилган барча қайд этилган жиноятларга нисбатан 99,4 фоизни,

2018 йилда эса 99,6 фоизни ташкил этган).

Тошкент шаҳар ИИББ ахборот маркази берган маълумотларга кўра, ёшлар

жиноятчилиги 2019 йилда 4412 тани, 2020 йилда 6293 тани, 2021 йилнинг

дастлабки ўн ойида 18803 тани ташкил этган. Мазкур статистик маълумотларни
таҳлил қиладиган бўлсак, 2021 йил тугамасданоқ ёшлар томонидан содир этилган

ҳуқуқбузарликлар 2019 йилга нисбатан 426 фоизга, 2020 йилга нисбатан

298 фоизга ошган. Бу эса фуқаровий қуролга эга бўлиш ёшини ошириш заруратини

талаб қилади.

Расмий маълумотларга кўра,[23] ҳозирда Ўзбекистонда 18 ёшдан 21 ёшгача

бўлган фуқаролар 49 та ов қуролига эга, 21 ёшдан 25 ёшгача бўлганлар ўртасида
эса 500 нафар фуқарода овчилик қуроллари бор.

Юқорида келтирилган фикр ва мулоҳазаларга таянган ҳолда қуйидаги

хулосаларга келиш мумкин:

Биринчидан, минимал ёшни белгиловчи қонунлар асосан ёшларни,

шунингдек бошқа шахсларни қуролли зўравонлик ва ўз жонига қасд қилиш

қурбони бўлишининг олдини олади.

Иккинчидан, ёшлар орасида ўз жонига қасд қилишга уриниш ва

зўравон хатти

-

ҳаракатлар қилиш хавфи юқори бўлганлиги сабабли, ўқотар

қуролга

эга бўлиш ва уни сақлаш учун энг кичик ёшни белгиловчи ҳуқуқий

нормаларни кучайтириш, ҳуқуқни муҳофаза қилиш идораларининг ёшлар
жиноятчилигининг самарали олдини олиш ва жамоат хавфсизлигини

таъминлаш учун яқиндан ёрдам беради.

Шундай экан, биз

Ўзбекистон Республикаси “Қурол тўғрисида”ги

Қонунининг 13

-

моддасини қуйидаги кўринишда қайта таҳрирлашни

таклиф

этамиз:

Йигирма беш ёшга тўлган шахслар фуқаровий ов қуролини сотиб олиш

ҳуқуқига

эга.

Йигирма бир ёшга тўлган қуйидаги шахслар фуқаровий спорт қуролига

ва ўзини ўзи ҳимоя қилиш қуролига эга бўлиши мумкин:

ҳарбий

хизматни ўтаётган фуқаролар;

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

5

№

1 (2024) / ISSN 2181-1415

39

давлат ташкилотларида хизмат қилаётган ҳарбий ёки махсус унвонга

эга бўлган фуқаролар;

судларнинг малака даражаларига ёки адлия ва прокуратура

органларининг мартаба даражаларига эга бўлган ходимлари;

ўқ отиш спорт бирлашмаларининг аъзоси бўлган фуқаролар.

Ушбу нормаларнинг Ўзбекистон Республикасининг “Қурол тўғрисида”ги

Қонунига

киритилиши, тегишли ҳуқуқий хужжатларда ҳозирга қадар сақланиб

қолган бир қанча муаммоларга ечим топилишига имкон беради. Қолаверса, мазкур

ўзгартиришлар ёшлар томонидан содир этилиши мумкин бўлган шахсларнинг

ҳаёти

ва соғлиғига қарши қаратилган, зўравонлик орқасида содир этиладиган,

шунингдек жамоат хавфсизлигига қарши қаратилган турли даражадаги

жиноятларнинг олдини олишда ижобий натижа бериши мумкин.

ФОЙДАЛАНИЛГАН

АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ

:

1.

Электрон манба:

https://constitution.uz/uz/pages/humanrights

2.

Манба:

https://lex.uz/docs/2640479

Бош Ассамблеянинг резолюцияси

.

16.12.

1966 йил

.

2200 А (XXI)

-

сон

.

3.

Электрон манба: Халқаро нормаларнинг қўлланилиши.pdf

. 109-

бет.

4.

Калмыков Г.И. Правовие, организационные и тактичэские основы

применения огнестрельного оружия сотрудниками органов внутренных дел. 2003

й. Ном. Дисс. 20

-

б.

5.

Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси. ИИВ акдемияси. Дарслик.

Давлат ва

ҳуқуқ назарияси. ИИВ академияси. Дарслик. Муаллифлар жамоаси. Т.: 2012

й,

44-45-

бетлар.

6.

Қонун

ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 29.07.2019 й.,

03/19/550/3484-

сон;

05.10.2020

й.,

03/20/640/1348

-

сон;

06.11.2020

й.,

03/20/645/1469-

сон;

Қонунчилик

маълумотлари миллий базаси, 21.04.2021 й.,

03/21/683/0375-

сон,

12.10.2021

й.,

03/21/721/0952

-

сон.

Манба:

https://lex.uz/docs/4445288

7.

Ўзбекистон Республикасининг “Қурол тўғрисида”ги Қонуни 29.07.2019

йил. ЎРҚ

-550-

сон, 3

-

модда.

8.

Ўша жойда. 5

-

модда.

9.

Ўша жойда. 8

-

модда.

10.

http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=8228

11.

Электрон манба: https://uz.wikipedia.org/wiki/Panipat_janglari

12.

Ўзбекистонда

ҳарбий

иш

тарихидан.

Монография.

«Шарқ».

Тошкент,.2012 йил. 142

-

бет. Записки о Бухарском ханстве... С. 114.

13.

Ўзбекистонда

ҳарбий

иш

тарихидан.

Монография.

«Шарқ».

Тошкент,.2012 йил. 144

-

бет. Троицкая АЛ. Военное дело в Бухаре в первой

половине XIX в. ... С. 216.

14.

Ўзбекистонда

ҳарбий

иш

тарихидан.

Монография.

«Шарқ».

Тошкент,.2012 йил. 142

-

бет.Троицкая А.Л. Каталог архива кокандских ханов XIX

века... С. 312.

15.

(Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 29.07.2019 й.,

03/19/550/3484-

сон;

05.10.2020

й.,

03/20/640/1348

-

сон;

06.11.2020

й.,

03/20/645/1469-

сон;

Қонунчилик

маълумотлари миллий базаси, 21.04.2021 й.,

03/21/683/0375-

сон,

12.10.2021

й.,

03/21/721/0952

-

сон

)

.

Манба:

https://lex.uz/docs/4445288

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

5

№

1 (2024) / ISSN 2181-1415

40

16.

Электрон манба: https://www.gunpolicy.org/firearms/region/indonesia

17.

https://www.philstar.com/headlines/2013/06/02/949166/new-law-gets-

strict-gun-ownership

18.

http://parlamentfbih.gov.ba/dom_naroda/bos/parlament/propisi/El_materija

li/Zakon%20o%20oruzju.pdf

19.

https://www.ris.bka.gv.at/NormDokument.wxe?Abfrage=Bundesnormen&Ges

etzesnummer=10006016&FassungVom=2019-02-

14&Artikel=&Paragraf=18&Anlage=&Uebergangsrecht=

20.

Электрон манба: https://www.bacn.gov.py/leyes

-paraguayas/516/de-armas-

de-fuego-sus-piezas-y-componentes-municiones-explosivos-accesorios-y-
afines#:~:text=La%20presente%20Ley%20tiene%20por,y%20suspensi%C3%B3n%20d

e%20permisos%3B%20autoridades

21.

Электрон манба: https://www.thenationalnews.com/uae/heritage/uae

-gun-

rule-changes-boost-sales-at-abu-dhabi-s-adihex-1.904046

22.

Электрон манба: https://www.moi.gov.kw/main

23.

Электрон манба: https://uzlidep.uz/news

-of-party/11333