2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
145
TALABALAR GURUHLARIDA TRENINGNI TASHKIL ETISH QOIDALARI VA
PSIXOLOG-TRENERNING NOTIQLIK MAHORATI
Turemuratova Aziza Begibaevna
Qoraqalpoq davlat universiteti “Pedagogika va psixologiya” kafedrasi assistenti.
Saidova To'tijon Boltaboevna
Qoraqalpoq davlat universiteti talabasi.
Sotimova Oybibi Qudratbek qizi
Qoraqalpoq davlat universiteti talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15204187
Annotatsiya. Ushbu tadqiqotda biz psixolog trenerlarning notiqlik mahorati va talabalar
bilan kolloborativ (hamkorlik) holatda guruhga munosabatlari haqida ma’lumotlar beriladi.
Psixolog trenerning qobiliyatlari, psixologik treninglarni tashkil etishda qoidalarga amal
qilishlari, talabalar jamoasiga qanday munosabatda bo’lishlari haqida batafsil tadqiqotda aytib
o’tilgan. Ushbu tadqiqotimizni asosiy maqsad va vazifalaridan biri bu psixolog trenerlarning
tajribasini oshirish bilan bir qatorda talabalar jamoasiga psixologik trening olib borishda
zamonaviy dasturlardan foydalanishni tavsiya qilamiz. Psixolog-trenerlar ushbu tadqiqotda
ko’rsatilgan qoidalarga amal qilsa albatta trening hamma uchun samarali bo’ladi degan
fikrdamiz.
Kalit so’zlar: Psixolog-trener, notiqlik mahorati, psixologik yondashuvlar, psixologik-
pedagogik tadqiqotlar, kolloborativ ta’lim, psixologik trening, talabalar jamoasi, psixologik
ma’lumotlar.
RULES FOR ORGANIZING TRAINING IN GROUPS OF STUDENTS AND PUBLIC
SPEAKING SKILLS OF A PSYCHOLOGIST-TRAINER
Abstract. In this study, we provide information about the oratory skills of psychologist
trainers and their attitude to the group in a collaborative (cooperative) situation with students.
The skills of the psychologist trainer, their adherence to the rules when organizing
psychological trainings, and their attitude to the student team are described in detail in the study.
One of the main goals and objectives of this study is to increase the experience of psychologist
trainers, as well as recommend the use of modern programs when conducting psychological
training for the student team. We believe that if psychologist trainers follow the rules specified in
this study, the training will be effective for everyone.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
146
Keywords: Psychologist-trainer, public speaking skills, psychological approaches,
psychological and pedagogical research, collaborative learning, psychological training, student
team, psychological data.
ПРАВИЛА ОРГАНИЗАЦИИ ОБУЧЕНИЯ В СТУДЕНЧЕСКИХ ГРУППАХ И
ОРАТОРСКОМУ МАСТЕРСТВУ ПСИХОЛОГА-ТРЕНЕРА
Аннотация.
В данном исследовании мы предоставляем информацию о навыках
публичных выступлений преподавателей психологии и их групповых взаимоотношениях в
ситуации сотрудничества (кооператива) со студентами. В исследовании подробно
описываются навыки психологического тренера, правила, которым он следует при
организации психологического обучения, а также то, как он взаимодействует с
учащимися. Одной из основных целей и задач данного исследования является повышение
опыта психологических тренеров, а также рекомендация использования современных
программ при проведении психологических тренингов для студенческой среды. Мы
считаем, что если психологи-тренеры будут следовать правилам, изложенным в данном
исследовании, обучение будет эффективным для всех.
Ключевые
слова:
Психолог-тренер,
навыки
публичных
выступлений,
психологические подходы, психолого-педагогические исследования, совместное обучение,
психологический тренинг, студенческий коллектив, психологические данные.
Kirish
Psixolog –trenerlar omma oldida nutq so'zlash qobiliyatlari psixologiya yo’nalishi uchun
juda muhim, chunki ular murakkab psixologik tushunchalarni samarali muloqot qilishlari,
munozaralarni osonlashtirishlari va turli auditoriyalar bilan muloqot qilishlari kerak. Psixologiya
bo'yicha trenerlarning notiqlik mahorati (sa’nati) psixologik nazariyalar, tadqiqotlar va
amaliyotlarni sodda, tushunarli so'zlar bilan tushuntira olishi kerak bo’ladi. Bu, ayniqsa,
psixologik trening bilan tanish bo'lmagan tomoshabinlar uchun juda muhimdir.
Tushuntirishlarning qisqa va mazmunli bo'lishi tinglovchilarning e'tiborini jalb qilishga
yordam beradi va asosiy xabarlar saqlanishini ta'minlaydi. Trener savollar, muhokamalar yoki
mashqlar orqali tinglovchilarning ishtirokini rag'batlantirishi kerak. Bu nafaqat e'tiborlarni jalb
qiladi, balki ishtirokchilarga tushunchalarni yanada samarali o'zlashtirishga yordam beradi.
Psixologiya bo'yicha trener o'z tinglovchilarining hissiy holatini va javoblarini tushunishi
juda muhimdir. Tajribali psixolog-trenerlar tasavvurlarni o'qib, ohangini, tana tilini yoki
psixologik yondashuvlarni moslashtirib, odamlarni qulay va aniq eshitilishini his qilishi mumkin.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
147
Psixolog-trenerlar ochiq, ijobiy tana tilidan foydalanishlari, ko'z bilan tushinib fikr
qilishlari, fikrlarni ta'kidlash uchun qo'l imo-ishoralaridan foydalanishlari va qulay, qiziqarli
bo'lishlari uchun inson ongidagi bo'shliq bo'ylab harakatlanishlari kerak. Hamkorlik (guruhiy
tuzilma yoki kolloborativ jamoa) sharoitida talabalar guruhlari uchun psixologik trening uslubi
tinglovchilarning tana tiliga yoki energiya darajasiga nozik tarzda moslashishni o'z ichiga oladi,
bu munosabatlar va ishonchni mustahkamlashga yordam beradi. Psixolog-trenerlar ko'pincha
nazariy tushunchalarni bog'lash uchun hikoya qilishdan foydalanishi mumkin. Shaxsiy tajribalar
yoki amaliy tadqiqotlar bilan o'rtoqlashish mavzuni insoniylashtirishi va uni real hayotiy
vaziyatlarga ko'proq qo'llashi mumkin bo’ladi. Psixologik tushunchalar mavhum bo'lishi mumkin,
shuning uchun metafora yoki analogiyadan foydalanish g'oyalarni soddalashtirish va
aniqlashtirishga yordam beradi. Psixolog trener o'z yondashuvini tinglovchilarning ehtiyojlari,
qiziqishlari va tushunish darajasiga moslashtirishi kerak. Masalan, psixologiya yo’nalishida tehsil
olayotgan talabalari uchun seminar nazariyani chuqurroq o'rganishi mumkin, korporativ trening
esa amaliy qo'llashga ko'proq e'tibor qaratishi mumkin. Qiyin vaziyatlarni hal qilish: qiyin
savollarni, qiyin xatti-harakatlarni yoki hissiy jihatdan yuklangan vaziyatlarni ayniqsa, ruhiy
salomatlik kabi nozik sohalarda hal qilish qobiliyati juda muhimdir. Yaxshi psixologiya murabbiyi
xotirjam, empatik va yechimga yo'naltirilgan bo'lib qoladi. O'ziga ishonch: Ishonch samarali
taqdimotni taqdim etishning kalitidir. Psixologlar o'zlarining tajribalari va samarali muloqot qilish
qobiliyatiga ishonishlari kerak. Bu tomoshabinlar orasida ishonch va ishonchni mustahkamlashga
yordam beradi. Asosiy fikrlarni ta'kidlash va tinglovchilarni jalb qilish uchun ohang, balandlik va
ovoz balandligidagi o'zgarishlardan foydalanish muhimdir. Psixologiya bo'yicha trenerlar
shoshilmaslik yoki juda sekin gapirmaslik uchun tezlikni ham yodda tutishi kerak. Psixologiyani
kuchli tushunish psixolog-trenerlarga vakolat bilan gapirishga va savollarga ishonch bilan javob
berishga imkon beradi. Ushbu tajriba savollar bilan shug'ullanish yoki materiallarni chuqurroq
o'rganish uchun zarurdir. Psixologiya bo'yicha murabbiy eng so'nggi psixologik tadqiqotlar va
usullardan xabardor bo'lishi, ular tegishli, dalillarga asoslangan ma'lumotlarni taqdim etishini
ta'minlashi kerak. Tomoshabinlar ehtiyojlariga javob berish: Savol-javob yoki guruh
muhokamalarida faol tinglash muhim ahamiyatga ega. Psixoterapevt (psixoterapiya) orqali
tinglovchilarning gaplarini diqqat bilan tinglashi, kerak bo'lganda aniqlovchi savollarni berishi va
tushunishni ko'rsatish uchun o'ylab javob berishi kerak. Yaxshi psixolog-trener vaqtni samarali
boshqaradi va taqdimotning har bir qismi uchun ko'p vaqt bo'lishini ta'minlaydi. Bu mavzular yoki
mashqlar o'rtasida qanday muammosiz o'tishni bilishni o'z ichiga oladi. Psixoterapiya ko'pincha
nozik mavzularni o'z ichiga oladi.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
148
Psixolog-trener ishtirokchilar o'z fikrlari yoki his-tuyg'ularini baham ko'rishlari mumkin
bo'lgan xavfsiz, qo'llab-quvvatlovchi muhitni yaratadi. Bu hissiy muammolarni hal qilish va o'quv
muhitini yanada qulay qilish uchun yordam berishi mumkin, lekin uni, ayniqsa, nozik psixologik
kontekstlarda hamkorlik (kolloborativ) ko'nikmalarini kuchaytiradigan psixoterapevtik
treninglarni o'tkazishda xushmuomalalik bilan qo'llash kerak. Psixoterapevt va psixolog trener o'z
tinglovchilarining fikr-mulohazalari uchun ochiq bo'lishi kerak, bu ularga taqdimot ko'nikmalarini
yaxshilashga yordam beradi. Shuningdek, ular o'sishni rag'batlantiradigan tarzda ishtirokchilarga
konstruktiv fikr-mulohazalarni taqdim etishda malakali bo'lishi kerak. Psixolog-trenerning
notiqlik mahorati, talabalar jamoasi bilan hamkorlik (kolloborativ) munosabatlari muhim
ahamiyatga ega, chunki psixologik tayyorgarlik odamlar bilan ishlash, nafaqat bilim, balki
psixologik jihatlarni ham hisobga olishni talab qiladi. Keling, bu ikki jihatni yaxshiroq tushunib
olaylik: Psixolog-trenerning notiqlik mahorati quyidagi ko‘nikmalarni o‘z ichiga oladi: Psixolog-
trener mavzuni aniq, lo‘nda va tushunarli tarzda bayon qilishi kerak. Psixologik tushunchalar
murakkab bo'lishi mumkin, shuning uchun ularni soddalashtirish va odamlar tushunadigan tarzda
tushuntirish muhimdir. Psixolog-trener ham hissiy kontekstni hisobga olishi kerak. Mavzular
o'quvchilar yoki tinglovchilar uchun qiziqarli va dolzarb bo'lishi uchun ular bilan bog'lanish va
ularning his-tuyg'ulariga mos keladigan tarzda gapirish muhimdir. Psixolog-trener o'zining tana
tili, ko'z tegishi, mimika, qo'l imo-ishoralari yordamida ma'ruzani yanada samimiy va tushunarli
qilishi kerak. Ma'ruzalarni qiziqarli qilish uchun psixolog-trener o'z nutqiga ijobiy va quvnoq
energiya qo'shishi kerak. Bu talabalarning diqqatini jamlashga yordam beradi. Psixolog-trenerning
talabalar guruhi bilan aloqasi ham juda muhim, chunki bu yondashuv talabalar o'rtasida bilim
olishga va o'zaro yordam berishga undaydi. Hamkorlik yondashuvi quyidagi jihatlarni o'z ichiga
oladi: Fikr almashish va munozara: Psixolog-trener o'quvchilar bilan ochiq muloqot qilishga
intilishi kerak. Guruhda fikr almashish va muhokama qilish, odamlarni o‘z fikrini bildirishga
undash, har bir o‘quvchining fikrini eshitish, o‘quv jarayonini chuqurlashtiradi. Psixolog-trener
faqat ma'ruza bilan emas, balki talabalar bilan ishlashga harakat qilishi kerak. Ko'pincha, guruh
ishlarida ishtirok etish, simulyatsiya va rol o'ynash orqali talabalar o'rtasida mustahkam aloqalar
o'rnatiladi. Psixolog-trener o'quvchilar bilan hissiy bog'lanish uchun ularni tinglashga va
tushunishga harakat qilishi kerak. Bu o‘z navbatida o‘quvchilar o‘rtasida o‘zaro hurmat va
ishonchni mustahkamlaydi. O‘quvchi o‘z fikrini erkin bildirsa, o‘quv jarayoni samaraliroq bo‘ladi.
Har bir talaba noyobdir, shuning uchun psixolog-trener talabalar bilan individual
yondashuvni topishga harakat qilishi kerak. Har bir insonning ehtiyojlari va ta'lim usullari har xil,
shuning uchun mashg'ulotlar individual ehtiyojlarga mos keladigan tarzda o'tkazilishi kerak.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
149
Ijobiy va qo'llab-quvvatlovchi muhitni yaratish kerak: Psixolog-trener guruhda ishonchli
va xavfsiz muhitni yaratishga intilishi kerak. Bu talabalarni xato qilishdan qo'rqmasdan yangi
g'oyalarni o'rganishga va sinab ko'rishga undaydi. Motivatsiya: hamkorlikda yondashuvda
psixolog-trener turli motivatsion strategiyalardan foydalanib, o‘quvchilarni faollikka undashi va
ularning bilim olishga qiziqishini oshirishi mumkin. Masalan, guruhdagi muvaffaqiyatlarni
nishonlash, ijobiy fikrlarni ifodalash va talabalarni rag'batlantirish.
Psixolog-trener guruh a'zolarini teng huquqli deb bilishi va ularga maqsadlarni belgilash
va qarorlar qabul qilishda ishtirok etish imkoniyatini berishi kerak. Xatolardan o'rganish
imkoniyatlarini yaratishning asosiy pedagogik va psixologik tamoyillari: O'quvchilar xatolaridan
saboq olishlari uchun ularga ularni tan olish va tuzatish imkoniyatini berish kerak. Bunday
jarayonlarda psixolog-trener yordam berishi kerak. Psixolog-trener o'z o'quvchilarining ehtiyojlari
va qiziqishlarini tinglashi, ularning maqsadlariga erishishda yordam berishi kerak. Ularning
fikrlarini qimmatli va muhim deb hisoblash ishtirokchilarni o‘quv jarayonida faollashtiradi.
Xulosa
Psixolog-trenerning notiqlik mahorati va bir guruh talabalarga hamkorlikda (kolloborativ)
yondashishi ularning muvaffaqiyatli o‘qishi uchun kalit hisoblanadi. Psixolog-trener ma'ruzani
samarali va tushunarli qilish, o'quv jarayonida talabalar bilan faol va konstruktiv munosabatda
bo'lish, ijobiy va qulay muhit yaratish orqali o'z vazifasini muvaffaqiyatli bajarishi mumkin.
Psixolog-trenerning notiqlik mahorati o‘zida ekspert bilimlari, hissiy intellekt va turli
auditoriya bilan samarali muloqot qilish qobiliyatini o‘zida mujassam etgan. Eng yaxshi
murabbiylar nafaqat bilimdon, balki o'z tinglovchilarini jalb qilish, kuchaytirish va ilhomlantirish,
ijobiy va ta'sirli o'rganish tajribasini yaratish uchun malakali psixologik treningdan foydalanadilar.
Psixolog trener o’z pedagogik mahoratidan va psixologik salohiyatidan kelib chiqqan
holda trening tashkillashtirishlari mumkin.
REFERENCES
1.
Turemuratova, Aziza, Rita Kurbanova, and Barno Saidboyeva. "EDUCATIONAL
TRADITIONS IN SHAPING THE WORLDVIEW OF YOUNG PEOPLE IN FOLK
PEDAGOGY." Modern Science and Research 2.10 (2023): 318-322.
2.
Turemuratova, Aziza, et al. "ANALYSIS OF PEDAGOGICAL AND PSYCHOLOGICAL
MECHANISMS OF DEVELOPING COLLABORATIVE SKILLS OF STUDENTS
BASED ON A MULTI-VECTOR APPROACH." Современные подходы и новые
исследования в современной науке 3.14 (2024): 46-49.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
150
3.
Turemuratova, Aziza, and Mahliyo Ruzimova. "PEDAGOGICAL ANALYSIS OF THE
FORMATION OF COLLABORATIVE SKILLS OF STUDENTS BASED ON MULTI-
VECTOR PEDAGOGICAL APPROACHES IN EDUCATION." Наука и инновации в
системе образования 3.13 (2024): 88-92.
4.
Turemuratova, Aziza, and Khurshıda Atabaeva.
"THE MAIN PEDAGOGICAL ASPECTS OF
THE FORMATION OF COLLABORATIVE SKILLS OF STUDENTS BASED ON MULTI-
VECTOR PEDAGOGICAL APPROACHES IN HIGHER EDUCATION."
Академические
исследования в современной науке 3.45 (2024): 30-33.
5.
Turemuratova, Aziza, and Sirgagul Orinbaeva.
"MULTI-VECTOR RESEARCH ON
IMPROVING STUDENTS'COLLABORATIVE SKILLS IN HIGHER EDUCATION BASED
ON PEDAGOGICAL AND PSYCHOLOGICAL APPROACHES."
Современные подходы и
новые исследования в современной науке 3.15 (2024): 140-143.
6.
Begibaevna, Turemuratova Aziza. "EFFECTIVE EDUCATIONAL INDICATORS OF
MULTI-VECTOR APPROACHES IN FORMING COLLABORATIVE SKILLS OF
STUDENTS BASED ON PEDAGOGICAL METHODS OF INNOVATIVE
EDUCATION." International Journal of Pedagogics 4.11 (2024): 153-157.
7.
Begibaevna, Turemuratova Aziza. "THE ROLE OF PEDAGOGICAL METHODS
BASED ON MULTI-VECTOR APPROACHES IN MODERN EDUCATION IN
IMPROVING STUDENTS'COLLABORATIVE SKILLS." CURRENT RESEARCH
JOURNAL OF PEDAGOGICS 5.11 (2024): 98-102.
8.
Begibaevna,
Turemuratova
Aziza,
and
Ayimbaeva
Aynura
Rustamovna.
"PEDAGOGICAL ANALYSIS AND ESSENCE OF MULTI-VECTOR APPROACHES
IN IMPROVING STUDENTS'COLLABORATIVE SKILLS BASED ON THE
EDUCATIONAL PROGRAM." CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS
5.11 (2024): 88-92.
9.
Begibaevna, Turemuratova Aziza, and Asamatdinova Bazargul Bakhadirovna.
"PEDAGOGICAL
FOUNDATIONS
OF
DEVELOPING
STUDENTS'COLLABORATIVE
SKILLS
BASED
ON
A
MULTI-VECTOR
APPROACH." European International Journal of Pedagogics 4.11 (2024): 183-187.
10.
Begibaevna, Turemuratova Aziza. "APPLYING METHODS THAT IMPROVE
STUDENTS'COLLABORATIVE
SKILLS
BASED
ON
MULTI-VECTOR
PEDAGOGICAL APPROACHES." European International Journal of Pedagogics 4.11
(2024): 178-182.
2025
APRIL
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 4
151
11.
Begibaevna, Turemuratova Aziza, Kushbaeva Indira Tursinbaevna, and Dawletmuratova
Raxila
Genjemuratovna.
"THE
MAIN
ESSENCE
OF
DEVELOPING
STUDENTS'COLLABORATIVE
SKILLS
BASED
ON
MULTI-VECTOR
PEDAGOGICAL
APPROACHES
IN
MODERN
EDUCATION."
CURRENT
RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS 5.09 (2024): 43-46.
12.
Begibaevna, Turemuratova Aziza, Kujamuratova Gulnaz Jumabayevna, and Iskendarova
Shayra
Sabirovna.
"PEDAGOGICAL
MECHANISMS
OF
DEVELOPING
COLLABORATIVE SKILLS OF STUDENTS BASED ON A MULTI-VECTOR
APPROACH." International Journal of Pedagogics 4.09 (2024): 55-62.
13.
Jarilkapovich, Matjanov Aman. "USE OF PEDAGOGICAL METHODS BASED ON
THE MODERN EDUCATIONAL PROGRAM TO INCREASE THE EFFECTIVENESS
OF EDUCATION." European International Journal of Pedagogics 4.06 (2024): 26-33.
14.
Jarilkapovich, Matjanov Aman. "Program Technology for Choosing an Effective
Educational Methodology Based on Modern Pedagogical Research in The Educational
System." CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS 6.02 (2025): 30-33.
15.
Kurbanova, R. J., and B. E. Saidboeva. "MAKTAB VA OILADA ESTETIK TARBIYANI
SHAKLLANTIRISH
JARAYONIDA
O'QUVCHILARNING
AKSIOLOGIK
DUNYOQARASHINI RIVOJLANTIRISH." Inter education & global study 9 (2024):
114-121.
