ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
351
LOYIHANI SAMARALI AMALGA OSHIRISH TENDENSIYALARI
Umarjonova Surayyoxon Yakubjon qizi
Bank-moliya akademiyasi magistranti.
https://doi.org/10.5281/zenodo.13836781
Annotatsiya. Loyihalarning ko‘lami, tuzulma, resurslari, qiymati va boshqalarga qarab
ularni boshqarishning maxsus usullariga ehtiyoj ortib boradi. Ushbu tezisda loyihani samarali
amalga oshirish tendensiyalari xususida so’z boradi.
Kalit so’zlar: loyiha boshqaruvi, resurs, loyihani boshqarish usullari, tendensiyalari.
TRENDS IN EFFECTIVE PROJECT IMPLEMENTATION
Abstract. Depending on the scope, structure, resources, cost, etc. of the projects, the need
for special methods of their management increases. This thesis talks about the trends of effective
implementation of the project.
Key words: project management, resource, project management methods, trends.
ТЕНДЕНЦИИ ЭФФЕКТИВНОЙ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОЕКТОВ
Аннотация. В зависимости от масштаба, структуры, ресурсов, стоимости и т.п.
проектов возрастает потребность в специальных методах их управления. В данной
дипломной работе говорится о тенденциях эффективной реализации проекта.
Ключевые слова: управление проектами, ресурс, методы управления проектами,
тенденции.
Loyihani boshqarish har qanday tashkilotning samarali faoliyatining asosiy elementlaridan
biridir, ayniqsa, tez o‘zgaruvchan biznes muhiti va raqobat sharoitida. Jahon amaliyotida
loyihalarni boshqarish ko‘p yillar davomida faol qo‘llanilmoqda va ko‘plab kompaniya va
tashkilotlar faoliyatining ajralmas qismi hisoblanadi.
Jahon amaliyotida loyihalarni boshqarishning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri loyiha yoki
tashkilot doirasida muayyan loyiha yoki vazifa uchun eng samarali yondashuvni tanlash imkonini
beruvchi turli metodologiya va yondashuvlardan foydalanish qobiliyatidir.
Hozirgi vaqtda loyihalarni boshqarish yangi metodologiya va texnologiyalarning paydo
bo‘lishi tufayli rivojlanish va takomillashishda davom etmoqda. Bundan tashqari, jahon
amaliyotida loyihalarni boshqarish turli sohalarda, jumladan, IT, qurilish, ishlab chiqarish,
marketing va boshqa ko‘plab sohalarda keng qo‘llanilayapti, bu uning zamonaviy dunyoda
ahamiyati va dolzarbligidan dalolat beradi.
Loyihani boshqarish — bu muayyan natijalarga erishish uchun loyiha ishini rejalashtirish,
tashkil etish, boshqarish va nazorat qilish jarayoni. Bu korxonalar uchun mahsuldorlikni oshirish,
xarajatlarni kamaytirish va ish sifatini yaxshilash uchun muhim vositadir. Loyihani boshqarish,
shuningdek, loyihani amalga oshirish vaqtini nazorat qilish va xavflarni minimallashtirish
imkonini beradi. IT-loyihalarida loyihalarni boshqarish, ayniqsa, muhimdir, chunki bu sohada
natijaga ta’sir qiladigan ko‘plab omillar mavjud. Bu sizga jamoa ishini boshqarish, jarayonlarni
optimallashtirish, xatarlarni boshqarish va loyihani belgilangan muddatlarda va budjet doirasida
saqlashni ta’minlaydi.
Loyihani boshqarishning ba’zi usullarini ko‘rib chiqamiz, ulardan biri “Sharshara” usuli
— bu usul harakatlarning chiziqli ketma-ketligini nazarda tutadi. Har bir keyingi bosqich faqat
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
352
avvalgisi tugagandan so‘ng boshlanadi. Loyihani amalga oshirish jarayoni tegishli bosqichlar
uchun belgilangan muddatlarni va cheklangan konfiguratsiya variantini nazarda tutadi.
Afzalliklari:
- deyarli har qanday bosqichda loyihani amalga oshirish muddatini aniq belgilash mumkin;
- “Sharshara” usuliga asoslangan loyihani boshqarish mijozning katta ishtirokini talab
qilmaydi;
- Talablar aniq bo‘lgan va turli tomonlar o‘rtasida kuchli aloqaga ehtiyoj bo‘lmagan oddiy
loyihalar uchun yaxshi.
Kamchiliklari:
- doimiy kengaytirishga muhtoj bo‘lgan loyihalar uchun mos emas;
- Model ularni amalga oshirish jarayonida talablarni o‘zgartirish yoki aniqlashtirishga
moslashtirilmagan;
- Faqat yakunlash jarayoni oldindan aytib bo‘ladigan va barcha talablarni boshidanoq
aniqlash mumkin bo‘lgan loyihalar uchun juda yaxshi.
Keyingi usul — Agile usuli — loyiha davomida noaniqlik va o‘zgarishlarga tayyorlikni
hisobga olishga mo‘ljallangan yengil, moslashuvchan va iterativ yondashuv. Har bir bosqich qisqa
sikldan iborat bo‘lib, texnika har bir iteratsiyadan keyin mijozga mahsulotni taqdim etishni o‘z
ichiga oladi.
Afzalliklari:
- Agilening asosiy afzalligi shundaki, u mijozlarning o‘zgaruvchan ehtiyojlarini
qondirishga yordam beradi;
- loyihaning istalgan bosqichida talablarni o‘zgartirish imkoniyati;
- mijozga minimal yashovchan mahsulotni tezlashtirilgan holda yetkazib berish;
- rivojlanish jarayonida mijozning yuqori darajada ishtirok etishi;
- Jamoaning muhim muammolarni tez va samarali hal qilishga tayyorligini oshirish.
Kamchiliklari:
- Agile usuli noaniq va jarayonning hozirgi zamonga moslashishini talab qiladi, shuning
uchun belgilangan muddatlar bilan ishlaydigan jamoalar uchun qiyin bo‘lishi mumkin;
- loyiha tuzilmasining yetarli emasligi jamoaning mehnat unumdorligini pasaytirishi
mumkin;
- jarayon bosqichlari takrorlanishi mumkin, bu esa ishlab chiqish jarayonida kechikishlarga
olib kelishi mumkin;
- Qo‘llash turlari, o‘lchamlari va intensivligi bilan bog‘liq muammolar Agilega xos bo‘lishi
mumkin.
Xorijiy IT loyihalari loyihalarni boshqarish jarayonlarini avtomatlashtirish uchun turli
texnologiyalar va vositalardan foydalanadi. Ulardan ba’zilari:
a). Agile loyihalarni boshqarishni osonlashtiradigan va mahsulotni yetkazib berish vaqtini
qisqartirish va jarayon shaffofligini oshirish imkonini beruvchi Agile platformalari. Bunday
platformalarga misollar: JIRA, Trello, Asana.
b). InVision — foydalanuvchi interfeyslari va maketlarini yaratish va prototiplash uchun
vosita. Ushbu vosita sizga foydalanuvchi interfeysi maketlarini tezda yaratish va sinab ko‘rish
imkonini beradi, bu esa ilovalarni ishlab chiqish jarayonini sezilarli darajada osonlashtiradi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
353
c). Slack — bu jamoaviy loyihalar uchun elektron pochta xabarlari sonini kamaytirish,
qarorlarni tezroq qabul qilish va jamoada yanada samarali muloqot qilish imkonini beruvchi
muloqot platformasi.
d). Rejalashtirish, resurslarni belgilash, taraqqiyotni kuzatish va loyiha ma’lumotlarini
tahlil qilishda yordam beruvchi Microsoft Project platformasi. Ushbu platforma dunyodagi eng
mashhur loyihalarni boshqarish vositalaridan biridir.
e). Salesforce CRM — bu mijozlar bilan ishlashingizni yaxshiroq tashkil qilish,
konversiyalarni oshirish va kompaniya ichidagi aloqalarni yaxshilashga yordam beruvchi mijozlar
bilan munosabatlarni boshqarish tizimi.
O‘z ishlarida loyihalarni boshqarish jarayonlarini avtomatlashtirish uchun texnologiyadan
faol foydalanayotgan kompaniyalar qatoriga Google, Apple, IBM, Microsoft, Facebook, Amazon
va boshqalar kiradi. Ular samaradorlikni oshirish va ish sifatini yaxshilash imkonini beruvchi
zamonaviy texnologiya va vositalardan faol foydalanmoqda.
Loyihalarni amalga oshirishda mas’ul shaxslar o‘zlarining rol va majburiyatlarini
belgilaydilar, xususan:
Loyiha menejeri — loyihadagi asosiy rol, rejalashtirish, amalga oshirish monitoringi,
risklarni boshqarish uchun mas’uldir. U loyihaning barcha ishtirokchilari o‘rtasida muloqot qiladi
va loyihani o‘z vaqtida va budjetda muvaffaqiyatli yakunlash uchun javobgardir.
Loyiha jamoasi — loyiha doirasidagi vazifalarni bajarish uchun tayinlangan
mutaxassislardan iborat. Jamoaning har bir a’zosi ishning o‘z qismini belgilangan muddat va
sifatga muvofiq bajarish uchun javobgardir.
Buyurtmachi — loyiha amalga oshirilayotgan shaxs yoki tashkilot. U loyihaning maqsad
va talablarini belgilaydi, budjet va jadvalni belgilaydi, loyihaning bajarilishini nazorat qiladi va
uning bajarilishini tasdiqlaydi.
Homiy — loyihani amalga oshirish muddati davomida moliyaviy yordam ko‘rsatuvchi
shaxs yoki tashkilot. Homiylik odatda loyiha natijalari bilan bog‘liq potensial imtiyozlar evaziga
taqdim etiladi.
Sotuvchilar va yetkazib beruvchilar — zarur jihozlar, materiallar, xizmatlar va boshqalarni
etkazib beruvchi tashkilotlar. Sotuvchilar o‘z mahsulotlari va xizmatlarining sifati, shuningdek
etkazib berish muddatlariga rioya qilishlari uchun javobgardirlar.
Foydalanuvchilar loyiha natijalaridan foydalanadigan oxirgi foydalanuvchilardir.
Loyihani amalga oshirishda foydalanuvchilarning yuqori darajadagi qoniqishiga erishish
uchun ularning talab va ehtiyojlarini hisobga olish muhimdir.
REFERENCES
1.
Pardaev M. Q., Xoliqulov A.N., Jumaeva G.. Investitsion loyihalar tahlili. O‘quv qo‘llanma.
– T.: “Fan va texnologiya” nashriyoti, 2019. - 234 bet.
2.
Bozorov R.H. O‘zbekistonda investitsiya loyihalarining iqtisodiy samaradorligini
baholashni takomillashtirish. “Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron
jurnali. № 2, mart-aprel, 2018 y.
3.
