Oktabr, 2025-Yil
407
PROFESSIONAL TA’LIMDA RAQAMLI AXBOROT TEXNOLOGIYALARINI
O‘QITISH METODIKASINI TAKOMILLASHTIRISH
Sodirova Dilshoda Sodiqjon qizi
NamDPI Intellektual fanlar va axborot texnologiyalari kafedrasi stajor-o’qituvchisi.
dilshodasodirova@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.17486947
Annotatsiya.
Ushbu tezis professional ta’lim tizimida raqamli axborot texnologiyalarini
o‘qitish metodikasini takomillashtirishning nazariy-metodologik asoslarini, zamonaviy
yondashuvlarini va amaliy modellarini tahlil qiladi. Tadqiqotda o‘qituvchilarning raqamli
pedagogik kompetensiyalarini rivojlantirish, o‘quv jarayonini modullashtirish, hamda IoT, sun’iy
intellekt va bulutli texnologiyalar asosida o‘qitishning samaradorligi yoritilgan.
Kalit so‘zlar:
professional ta’lim, raqamli texnologiyalar, metodika, o‘qitish modeli,
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT), raqamli kompetensiya.
Аннотация.
В диссертации анализируются теоретико-методологические основы,
современные подходы и практические модели совершенствования методики преподавания
цифровых информационных технологий в системе профессионального образования.
Исследование охватывает вопросы развития цифровых педагогических компетенций
педагогов, модуляризации образовательного процесса, а также эффективности обучения
с использованием Интернета вещей, искусственного интеллекта и облачных технологий.
Ключевые слова:
профессиональное образование, цифровые технологии, методика,
модель обучения, информационно-коммуникационные технологии (ИКТ), цифровая
компетентность.
Abstract
. This thesis analyzes the theoretical and methodological foundations, modern
approaches and practical models of improving the methodology of teaching digital information
technologies in the professional education system. The study covers the development of digital
pedagogical competencies of teachers, modularization of the educational process, and the
effectiveness of teaching based on IoT, artificial intelligence and cloud technologies.
Keywords:
professional education, digital technologies, methodology, teaching model,
information and communication technologies (ICT), digital competence.
Kirish
Hozirgi davrda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi ta’lim tizimini tubdan o‘zgartirmoqda.
Professional ta’lim muassasalari nafaqat texnik bilimlar, balki
raqamli savodxonlik,
axborot bilan ishlash madaniyati
va
innovatsion tafakkur
ga ega mutaxassislarni tayyorlashni
maqsad qilgan.
O‘zbekiston Respublikasining “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi hamda “Kasbiy
ta’limni rivojlantirish to‘g‘risida”gi qarorlarda raqamli axborot texnologiyalarini o‘qitish
jarayonini modernizatsiya qilish ustuvor yo‘nalishlardan biri sifatida belgilangan.
Shunga ko‘ra, professional ta’limda
raqamli axborot texnologiyalarini o‘qitish
metodikasini takomillashtirish
— bu nafaqat yangi texnik vositalarni joriy etish, balki o‘qitish
mazmuni, shakli va metodlarini zamonaviy raqamli kompetensiyalar asosida qayta loyihalash
demakdir.
Oktabr, 2025-Yil
408
Nazariy va metodologik asoslar
Tadqiqot
raqamli pedagogika
va
innovatsion ta’lim texnologiyalari
konsepsiyalariga
tayanadi. Nazariy asos quyidagi yo‘nalishlardan tashkil topadi:
1. Raqamli ta’lim nazariyasi.
Bu nazariya ta’lim jarayonining
raqamli vositalar,
platformalar va ma’lumotlarga asoslangan boshqaruv
orqali tashkil etilishini nazarda tutadi.
Unga ko‘ra, o‘qituvchi endi bilim manbai emas, balki
raqamli yo‘naltiruvchi
va
fasilitator
sifatida harakat qiladi.
2. Kompetensiyaviy yondashuv.
Raqamli texnologiyalarni o‘qitishning asosiy maqsadi –
o‘quvchilarda quyidagi kompetensiyalarni shakllantirish: AKT vositalaridan mustaqil foydalanish;
raqamli axborotni tahlil qilish va himoya qilish; dasturlash, ma’lumotlar bazasi va bulutli
xizmatlar bilan ishlash; raqamli madaniyat va etikani shakllantirish.
2.3. Konstruktivistik va interaktiv metodika
Bu yondashuv o‘quvchini faol ishtirokchi sifatida ko‘radi. Ta’lim jarayoni simulyatsiyalar,
raqamli laboratoriyalar, onlayn platformalar (Google Classroom, Microsoft Teams, Moodle) orqali
amalga oshiriladi.
2.4. Metodologik tamoyillar: Integratsiya
– fanlararo yondashuv;
Moslashuvchanlik
–
individual ta’lim trayektoriyasi;
Analitiklik
– raqamli tahlilga asoslangan qarorlar;
Innovatsionlik
– yangi texnologiyalarni muntazam joriy etish;
Samaradorlik
– natijalarni
o‘lchashga asoslangan ta’lim.
Tadqiqot metodlari
Tadqiqot quyidagi metodlarga asoslandi:
Tahliliy metod.
O‘zbekiston va xorijiy mamlakatlarda raqamli axborot texnologiyalarini
o‘qitish tajribalari (Janubiy Koreya, Singapur, Germaniya) o‘rganildi. Ularning ta’lim tizimida
raqamli kontent ishlab chiqish, AR/VR laboratoriyalar va masofaviy ta’lim tizimlarining
integratsiyasi tahlil qilindi.
Eksperimental metod.
Toshkent shahridagi kasb-hunar texnikumlarida raqamli
texnologiyalar kurslarini modullashtirish bo‘yicha tajriba o‘tkazildi.
Eksperimental guruhda (N=120) raqamli laboratoriyalar, kodlash mashqlari va interaktiv
topshiriqlar joriy etildi. Natijalar nazorat guruhi bilan taqqoslandi.
Sotsiologik so‘rov.
O‘qituvchilarning 68 foizi raqamli texnologiyalarni o‘qitishda metodik
qo‘llanmalar yetishmasligini, 72 foizi esa talabalar raqamli muhitda ishlash malakasiga ega
emasligini qayd etdi.
Modellash va tizimli tahlil.
O‘qitish jarayonining modelini ishlab chiqish uchun UML-
diagrammalar, “Input–Process–Output” (IPO) modeli, hamda o‘quv jarayonining algoritmik
sxemalari tahlil qilindi.
Natijalar
Eksperiment natijalari quyidagini ko‘rsatdi:
1.
Raqamli metodlar asosida o‘qitilgan guruhda o‘zlashtirish ko‘rsatkichi 21% ga yuqori
bo‘ldi.
2.
Talabalarda
axborot tahlili
,
raqamli vositalar bilan ishlash
, va
ma’lumot xavfsizligi
kompetensiyalari shakllandi.
3.
O‘qituvchilarda raqamli platformalar orqali dars tashkil etish samaradorligi 35% ga oshdi.
Oktabr, 2025-Yil
409
4.
Har bir modul yakunida Big Data tahlil vositalari yordamida baholash tizimi
avtomatlashtirildi.
5.
Ta’lim jarayoniga Google Cloud, ChatGPT, Canva va Microsoft Power BI kabi vositalar
kiritildi.
Quyidagi jadval o‘zlashtirish natijalarini ifodalaydi:
Ko‘rsatkich
Nazorat guruhi Eksperimental guruhi Farq
O‘rtacha ball (100 lik tizimda)
63.2
76.4
+13.2
Amaliy topshiriqlar bajarilishi (%) 71
89
+18
Mustaqil ishlash faolligi
0.68
0.84
+0.16
Natijalar raqamli texnologiyalarni o‘qitish jarayonida metodika takomillashuvi
samaradorligini isbotlaydi.
5. Munozara
Natijalar shuni ko‘rsatadiki, raqamli texnologiyalarni o‘qitish metodikasining
takomillashuvi:
1.
O‘quv jarayonini
interaktiv, moslashuvchan va ma’lumotga asoslangan
holga
keltiradi.
2.
Talabalarda
mustaqil o‘rganish
va
ijodiy fikrlash
motivatsiyasini oshiradi.
3.
O‘qituvchilar faoliyatida
analitik yondashuv
,
ta’lim resurslarini boshqarish
, va
data-
driven teaching
madaniyati shakllanadi.
4.
Ta’lim natijalarini real vaqt rejimida kuzatish va tahlil qilish imkonini yaratadi.
Biroq, ayrim muammolar ham mavjud:
Raqamli texnologiyalarni samarali o‘qitish uchun o‘qituvchilarning
pedagogik raqamli
savodxonligi
ni oshirish talab etiladi.
Texnik infratuzilma
(server, tarmoq tezligi, qurilmalar) ayrim hududlarda cheklangan.
Talabalarning
axborot xavfsizligi madaniyati
yetarli darajada shakllanmagan.
Shu bois, o‘qitish metodikasini takomillashtirish jarayoni uzluksiz malaka oshirish, amaliy
kurslar, va raqamli laboratoriyalarni kengaytirish bilan birgalikda olib borilishi lozim.
Xulosa
Raqamli axborot texnologiyalarini o‘qitish metodikasini takomillashtirish professional
ta’lim tizimining innovatsion transformatsiyasiga asos bo‘ladi.
Asosiy natijalar: O‘qitish metodikasiga
interaktiv raqamli vositalar
,
Big Data tahlil
va
sun’iy intellekt
integratsiyasi samaradorlikni oshiradi; Talabalar
raqamli kompetensiya
,
analitik
fikrlash
, va
axborot madaniyati
ni egallaydi; O‘qituvchi faoliyati
pedagogik menejer
va
texnologik dizayner
sifatida qayta talqin qilinadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi.
Toshkent, 2020.
2.
UNESCO (2023).
Digital Pedagogy and Skills Framework.
Paris.
3.
OECD (2022).
Digital Education Outlook 2022: Transforming Learning with Technology.
Oktabr, 2025-Yil
410
4.
Shadiev, R. (2024).
Modern Methodology of Teaching ICT in Vocational Education.
Tashkent: TDPU Press.
5.
Salikhova, N. (2023).
Innovatsion texnologiyalar asosida ta’lim sifatini oshirish.
Toshkent:
Fan va texnologiya nashriyoti.
