ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1658
GLOBALLASHUV JARAYONIDA MAKTAB O‘QUVCHILARINI
TARBIYALASHNING INNOVATSION MEXANIZMLARI
Mamatsaliyeva Muxlisa San'at qizi
muxlisamamatsaliyeva2002@gmail.com
Ajinyoz nomidagi NDPI “Pedogika” yo‘nalishi 1-kurs magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15552381
Annotatsiya. Ushbu maqolada globallashuv jarayonining maktab ta’lim tizimiga ta’siri
hamda o‘quvchilarni tarbiyalashda innovatsion yondashuvlarning ahamiyati tahlil qilinadi.
Kalit so‘zlar: globallashuv, tarbiya, innovatsiya, maktab, o‘quvchi, raqamli texnologiya,
milliy qadriyatlar.
Аннотация. В этой статье анализируется влияние процесса глобализации на
систему школьного образования, а также важность инновационных подходов к обучению
учащихся.
Ключевые слова. глобализация, воспитание, инновации, школа, ученик, цифровые
технологии, национальные ценности.
Abstract. this article analyzes the impact of the globalization process on the school
education system as well as the importance of innovative approaches to educating students.
Keywords: globalization, upbringing, Innovation, School, student, digital technology,
national values.
Globallashuv — bu zamonaviy dunyoning ajralmas qismi bo‘lib, u ijtimoiy, madaniy,
iqtisodiy va axborot sohalarini qamrab olayotgan murakkab va o‘zaro bog‘liq jarayondir.
Ayniqsa, globallashuv ta’lim tizimiga katta ta’sir o‘tkazib, o‘quvchi shaxsining shakllanishida
yangi talab va ehtiyojlarni yuzaga keltirmoqda. Bugungi kunda maktab nafaqat bilim beruvchi
muassasa, balki shaxsni tarbiyalovchi, uni jamiyatga tayyorlovchi asosiy institut sifatida faoliyat
yuritmoqda. Shu nuqtai nazardan, maktab o‘quvchilari tarbiyasida innovatsion yondashuvlarni
qo‘llash, raqamli texnologiyalar, loyihaviy ta’lim, shaxsga yo‘naltirilgan metodikalarni joriy
qilish tobora dolzarb bo‘lmoqda. O‘zbekiston Respublikasida ham ta’lim-tarbiya tizimi
globallashuv jarayonlariga mos ravishda takomillashmoqda. Prezidentimiz tashabbusi bilan olib
borilayotgan islohotlar, davlat dasturlari, zamonaviy maktablar qurilishi, pedagoglar
malakasining oshirilishi – bularning barchasi tarbiyaning innovatsion mexanizmlarini amaliyotga
tatbiq qilishga xizmat qilmoqda. Ushbu maqolada globallashuv jarayonining maktab ta’limiga
ta’siri, o‘quvchilarni tarbiyalashda qo‘llanilayotgan zamonaviy usullar, innovatsion
mexanizmlarning tahlili hamda ular asosida shakllanayotgan tarbiya samaradorligi haqida fikr
yuritiladi.
Globallashuv zamonaviy dunyoda siyosiy, iqtisodiy, madaniy va axborot sohalarida
davlatlararo integratsiyani kuchaytirayotgan jarayon bo‘lib, u ta’lim va tarbiya tizimiga ham
bevosita ta’sir ko‘rsatmoqda. Bu jarayon orqali ilg‘or xorijiy tajribalarni o‘rganish, zamonaviy
texnologiyalarni joriy etish va xalqaro hamkorlikni rivojlantirish imkoniyatlari mavjud.
Biroq, globallashuvning salbiy jihatlari ham mavjud. Xususan, ommaviy madaniyat va
g‘arblik qadriyatlarning tarqalishi, yoshlar ongiga yot g‘oyalarni singdirish orqali milliy o‘zlik
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1659
va ma’naviyatga tahdid solmoqda. Internet va ijtimoiy tarmoqlar orqali tarqalayotgan axborotlar
yoshlarning axloqiy va ma’naviy tarbiyasiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
O‘zbekiston Respublikasida ta’lim tizimida amalga oshirilayotgan islohotlar, xususan,
"Yangi O‘zbekiston" konsepsiyasi doirasida, globallashuv sharoitida ta’lim tizimini
modernizatsiya qilishga qaratilgan. Bu islohotlar maktab o‘quvchilarini zamonaviy bilimlar
bilan qurollantirish bilan birga, ularning milliy o‘zlikni anglashini mustahkamlashga ham xizmat
qiladi.
Shu munosabat bilan, globallashuv sharoitida ta’lim-tarbiya tizimini rivojlantirishda
innovatsion yondashuvlar va milliy qadriyatlarni saqlash muhim ahamiyat kasb etadi.
Bugungi globallashuv sharoitida maktab o‘quvchilarini tarbiyalashda an’anaviy
metodlardan tashqari, innovatsion yondashuvlar asosida tashkil etilgan pedagogik jarayonlar
muhim ahamiyatga ega. Innovatsion yondashuvlar zamonaviy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan foydalanish, interfaol metodlar, loyihalar asosida ta’lim berish, va
o‘quvchilarning ijodiy salohiyatini rivojlantirishga yo‘naltirilgan.
Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tomonidan amalga
oshirilayotgan raqamli ta’lim loyihalari maktab o‘quvchilarini mustaqil fikrlashga, innovatsion
g‘oyalarni ishlab chiqishga rag‘batlantirmoqda. Shuningdek, interfaol o‘quv mashg‘ulotlari,
guruh ishlari, muammoli ta’lim metodlari o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalarini va jamoaviy
ishga bo‘lgan qobiliyatlarini oshirishga yordam beradi.
Innovatsion yondashuvlarning yana biri — “STEAM” ta’lim tizimi bo‘lib, u
o‘quvchilarning ilmiy va texnik sohalarga bo‘lgan qiziqishini kuchaytiradi hamda ularni global
raqobatbardosh shaxs sifatida shakllantiradi.
Shunday qilib, maktab o‘quvchilarini tarbiyalashda innovatsion mexanizmlarni joriy etish
— ularning zamonaviy dunyo talablariga javob beruvchi, kreativ va ijtimoiy faollikka ega
shaxslar sifatida shakllanishiga yordam beradi.
Maktab o‘quvchilarini tarbiyalashda innovatsion mexanizmlar sifatida ko‘plab
zamonaviy yondashuvlar va texnologiyalar joriy etilmoqda. Ulardan eng samaralilari
quyidagilar:
Raqamli ta’lim platformalari: Masofaviy ta’lim va interaktiv darslar imkonini beruvchi
platformalar o‘quvchilarning bilim olish jarayonini yanada qiziqarli va samarali qiladi.
Loyihaviy ta’lim: O‘quvchilar mustaqil tadqiqot va ijodiy ishlarni bajarish orqali
bilimlarni amaliy qo‘llashni o‘rganadilar. Bu usul ularning mustaqil fikrlash, muammolarni hal
qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Gamifikatsiya: O‘quv jarayoniga o‘yin elementlarini kiritish orqali ta’lim samaradorligi
oshiriladi. Bu o‘quvchilarning darslarga bo‘lgan qiziqishini oshirishda yordam beradi.
STEAM dasturlari: Ilm-fan, texnologiya, muhandislik, san’at va matematika fanlari
integratsiyasi o‘quvchilarni kompleks va ijodiy fikrlashga yo‘naltiradi.
Shuningdek, maktablarda o‘quvchilarning ijtimoiy faolligini oshirishga qaratilgan
jamoaviy loyihalar va madaniy tadbirlar ham innovatsion pedagogik mexanizmlar sifatida keng
qo‘llanilmoqda.
Innovatsion mexanizmlar ta’lim sifatini oshirishda muhim omil hisoblanadi. Ular
o‘quvchilarni faollashtirish, bilimlarni chuqurlashtirish va mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1660
shakllantirishga yordam beradi. Zamonaviy texnologiyalar va pedagogik yondashuvlar
yordamida o‘quv jarayoni interaktiv va qiziqarli bo‘ladi, bu esa ta’lim samaradorligini oshiradi.
Innovatsion yondashuvlar ta’lim jarayoniga shaxsiylashtirilgan yondashuvni kiritib, har
bir o‘quvchining individual qobiliyatlariga mos ta’lim berishni ta’minlaydi. Bu esa o‘quvchilarni
bilim olishga bo‘lgan qiziqishini oshiradi hamda ularning o‘zini o‘zi rivojlantirishiga turtki
bo‘ladi.
Shu bilan birga, innovatsion mexanizmlar yordamida milliy madaniyat va qadriyatlarni
saqlashga ham katta e’tibor qaratilmoqda. Bu jarayon o‘quvchilarda milliy o‘zlikni anglash va
tarbiyalashda muhim rol o‘ynaydi.
Globallashuv jarayonida maktab o‘quvchilarini tarbiyalashda innovatsion mexanizmlarni
joriy etishning kelajak istiqbollari kengdir. Ta’lim sohasida raqamli texnologiyalar, sun’iy
intellekt va interfaol usullarni yanada rivojlantirish orqali o‘quvchilarning bilim va
ko‘nikmalarini oshirish mumkin.
Bundan tashqari, milliy madaniyat va qadriyatlarni saqlash va rivojlantirish uchun
innovatsion ta’lim dasturlariga ma’naviy-axloqiy tarbiya elementlarini kiritish muhim
ahamiyatga ega. Bu esa yosh avlodda milliy o‘zlikni yanada mustahkamlashga xizmat qiladi.
Ta’lim jarayonida zamonaviy pedagogik texnologiyalarni kengroq joriy etish,
o‘qituvchilarning malakasini oshirish, shuningdek, o‘quvchilarni ijodiy va tanqidiy fikrlashga
o‘rgatish bo‘yicha tizimli ishlar amalga oshirilishi zarur. Shunday yondashuvlar maktab
o‘quvchilarini kelajakda raqobatbardosh va ijtimoiy faollikka ega shaxs sifatida shakllantirishga
yordam beradi.
Globallashuv ta’lim tizimida yuzaga kelayotgan yangi chaqiriqlar va ularning ta’lim
jarayoniga ta’siri keng o‘rganilgan. Masalan, Joldasov o‘z tadqiqotida globallashuv sharoitida
ta’limning zamonaviy vazifalari, shu jumladan, yoshlarni xalqaro darajada raqobatbardosh qilish
va milliy qadriyatlarni asrash muammolarini yoritadi. U globallashuv tufayli yuzaga kelgan
global integratsiya jarayonida milliy o‘zlikni yo‘qotmaslik muhimligini ta’kidlab, ta’lim
tizimining bu jarayonga moslashuvchanligini oshirish zarurligini urg‘ulaydi. Bu esa maktab
ta’limida nafaqat zamonaviy bilimlarni berish, balki ma’naviy tarbiyani ham mustahkamlash
lozimligini bildiradi.
Normurotova globallashuv yoshlar ma’naviy-axloqiy rivojlanishiga ko‘rsatadigan ijobiy
va salbiy ta’sirlarni kompleks tarzda tahlil qiladi. Uning fikricha, globallashuv yoshlarning
dunyoqarashini kengaytirsa-da, ularning milliy qadriyatlarga bo‘lgan munosabatini zaiflashtirishi
mumkin. Shu sababli, ta’limda innovatsion mexanizmlar nafaqat yangi bilimlarni berish, balki
yoshlarning milliy o‘zligini saqlash va rivojlantirishga qaratilishi lozim.
P.V. Kapterov yozgan ediki, “Maktab ishi ko‘pchilikning – o‘qituvchilar va
o‘quvchilarning manfaatlari uchun hamkorlikdagi ishidir. Ko‘pchilikning hamkorlikdagi
faoliyati va hayotini esa ma’lum tartiblarsiz amalga oshirib bo‘lmaydi. Zero, tartib jamiyatda
yashash va ishlashning muhim shartidir. Maktab hayotining tartibi intizomdir. Uning vazifasi –
maktabda ta’lim oluvchilarning hayotini boshqa ta’lim oluvchilar hamda o‘qituvchilar bilan
hamohang tarzda tashkil etishdan iborat. Intizom o‘quvchi va o‘qituvchi shaxsiga nisbatan
maktab jamoatchiligi va alohida shaxslar tomonidan o‘tkazilishi mumkin bo‘lgan tazyiqlardan
himoya qilishni anglatadi. Intizom ta’lim oluvchi alohida shaxslar yoki o‘qituvchilarning,
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1661
maktab jamoasining qiziqishlarini muvofiqlashtirish orqali hamkorlikdagi do‘stona faoliyat
uchun zamin yaratmog‘i lozim ”
1
.
Xulosa qilib aytganda, globallashuv jarayonida o‘quvchilarni tarbiyalashda innovatsion
mexanizmlar qo‘llanilishi zarur bo‘lgan muhim vositalardan biridir. O‘zbekiston ta’lim tizimi bu
borada sezilarli yutuqlarga erishgan bo‘lsa-da, hali ko‘plab masalalar mavjud, xususan,
pedagoglarning malakasini oshirish, ta’limning raqamli infratuzilmasini yaxshilash va tarbiya
jarayonini zamonaviylashtirish zarur. Ushbu masalalarni yechish orqali O‘zbekiston ta’lim tizimi
global miqyosda raqobatbardosh, sifatli va barqaror rivojlanishni ta’minlaydi.
REFERENCES
1.
Normurotova, A. K. (2023). Globallashuv jarayonlari va uning zamonaviy sharoitlarda
tarbiyaga ta’siri. Journal of Universal Science Research, 1(6), 148–153.
https://universalpublishings.com/index.php/jusr/article/view/1130
2.
Joldasov, I. S. (2025). Globallashuv sharoitida ta’limning ahamiyati. ResearchGate.
https://www.researchgate.net/publication/390115377_GLOBALLASHUV_SHA-
ROITIDA_TA`LIMNING_AHAMIYATI
3.
Karimova, M. (2023). STEAM ta’lim tizimining maktab o’quvchilarini tarbiyalashdagi
roli. O‘zbekiston Ta’lim Jurnali, 4(12), 45-53.
4.
CyberLeninka maqolalari – gamifikatsiya va interfaol ta’lim usullari haqida.
https://cyberleninka.ru/
1
R. Musurmonov.,M. Musurmonova.Globallashuv sharoitida maktab darslarining intizomiy omillari.ACADEMIC
RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 5 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific J
file:///C:/Users/user/Downloads/globallashuv-sharoitida-maktab-darslarining-intizomiy-omillari.pdf
