Yanvar, 2025-Yil
219
EKOTIZIMLAR: FAOLIYATNING ASOSIY TAMOYILLARI
Muradov Sirojiddin Husan o‘g‘li
Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi kafedrasi
o‘qituvchisi.
O‘zbekiston. Qarshi.
KIRISH.
Ekotizim -
bu bir-biriga ta’sir qiluvchi biotik komponent (biotsenoz) va abiotik muhit
(biotop) dan iborat bo‘lgan tirik tabiatning asosiy funktsional birligi. Ekotizim ichidagi turlar oziq-
ovqat munosabatlari orqali o‘zaro bog‘langan, chunki ular bir-biri uchun oziq-ovqat manbai bo‘lib
xizmat qiladi. Trofik (oziqlantirish) munosabatlari ekotizim ichidagi materiya va energiya
oqimining aylanishini ta’minlaydi.
Ekotizimlarning asosiy vazifasi biogeokimyoviy aylanishdir. Bunga tirik organizmlarning
tashqi manbalardan olingan energiyani (materiyani) aylantirish va aylantirish qobiliyati orqali
erishiladi.
Ekotizimlarda quyidagi energiya jarayonlari ajralib turadi:
➢
Quyosh nurlanishidan energiya olish (fotosintez) yoki noorganik moddalarning
oksidlanish reaktsiyalaridan energiya olish (xemosintez).
➢
Energiyani trofik darajalar bo‘ylab tashish.
➢
Organizmlarning hayotiy faoliyati va biomassa ishlab chiqarish uchun energiyadan
foydalanish.
Organizmning oziqlanish jarayoni orqali ekotizimdagi organik moddalar va mavjud
biokimyoviy energiyaning harakatini aks ettiruvchi organizm turlarining ketma-ketligi trofik
(oziq-ovqat) zanjiri deb ataladi (ko‘plab oziq-ovqat zanjirlarining yig‘ilishi va ularning kesishishi
oziq-ovqat tarmoqlarini tashkil qiladi). Yaylovli oziq-ovqat zanjirlarida birinchi trofik darajani
ishlab chiqaruvchilar, ikkinchi va keyingi darajalarni iste’molchilar egallaydi. O‘lik organik
moddalar zararli oziq-ovqat zanjirlari uchun boshlang‘ich bo‘lib xizmat qiladi. Modda va energiya
oqimi ekotizimning tarkibiy qismlarini (biotop va biotsenoz) birlashtiradi. Trofik zanjirlar va
tarmoqlar ekotizimda organik moddalar harakati va energiya oqimining sxemasini aks ettiradi.
“O‘n foiz qoidasi” (Lindenman qoidasi) -
organizmlar tuzilmalarida to‘plangan energiya
va shuning uchun keyingi trofik darajaga o‘tkaziladi, oziq-ovqat bilan iste’mol qilinadigan
energiyaning o‘rtacha 10% ni tashkil qiladi.
Ekotizimlarning eng muhim xususiyati ularning organik moddalarni yaratish va to‘plash
qobiliyatidir: quyosh energiyasini ishlab chiqaruvchilar, birinchi navbatda, organik moddalar
shaklida to‘plangan yashil o‘simliklar tomonidan so‘rilish tezligi birlamchi hosildorlik deb ataladi.
Iste’molchilar tomonidan moddalar (energiya) to‘planish tezligi ikkilamchi mahsuldorlik
sifatida belgilanadi. Yerdagi quruq organik moddalarning umumiy yillik hosildorligi 150-200
mlrd.t. Uning uchdan ikki qismi quruqlikda, uchdan bir qismi okeanda (birlamchi mahsulotning
butun Yer boʻylab oʻrtacha qiymati yiliga gektariga taxminan 3 tonna quruq modda) hosil boʻladi.
Biomassa ishlab chiqarishning yuqori sur’atlari abiotik omillar qulay bo‘lgan tabiiy va
sun’iy ekotizimlarda kuzatiladi va ayniqsa, qo‘shimcha energiya tashqaridan ta’minlanganda, bu
tizimning hayotni saqlab qolish uchun o‘z xarajatlarini kamaytiradi.
Yanvar, 2025-Yil
220
Masalan, biologik mahsuldorligi juda yuqori (yiliga 2 kg/m
2
dan ortiq) ekotizimlarga nam
tropik oʻrmonlar va marjon riflari, yirik daryolar deltalaridagi qamishzorlar kiradi. Unumdorligi
past (yiliga 0,25 kg/m
2
dan kam)larga choʻl, tundra va togʻ dashtlari kiradi. Sun’iy ekotizimlar
uchun (masalan, hovuzlar, akvariumlar) odamlar tomonidan ekotizimdan ma’lum miqdordagi
biologik mahsulot olib tashlanishi xarakterlidir. Agar bu yo‘qotishlar energiya subsidiyalari (qazib
olinadigan yoqilg‘i energiyasi, inson mehnati, o‘g‘it sarfi ko‘rinishida) ko‘rinishida qoplanmasa,
ertami-kechmi ekotizim tanazzulga yuz tutadi. Agrosenozlardan farqli o‘laroq, tabiiy ekotizimlar
biomassa ishlab chiqarish va uning parchalanishi o‘rtasidagi muvozanatni saqlaydi, minimal sof
jamoa mahsuldorligi bilan, ya’ni hosil bo‘lgan birlamchi mahsulot ekotizim ichida samarali
foydalaniladi (fotosintez jarayonida hosil bo‘lgan hamma narsa minimal qoldiq bilan iste’mol
qilinishi kerak), bu ekotizimning uzoq umr ko‘rishini ta’minlaydi. Ekotizimlarning muhim jihati
ularning dinamikligidir. Ekotizimda sodir bo‘ladigan o‘zgarishlar tashqi va ichki omillar ta’sirida
sodir bo‘ladi. Tashqi omillarga iqlim va geologik o‘zgarishlar kiradi, ichki omillar esa ekotizimda
sodir bo‘ladigan jarayonlarni o‘z ichiga oladi.
Biotsenozning tur strukturasining o‘zgarishi bilan bog‘liq bo‘lgan vaqt o‘tishi bilan
ekotizimlarning tartibli rivojlanishi jarayoni suksessiya deb ataladi. Ekzodinamik suksessiyalar
(allogenik) iqlimning o‘zgarishi, yer osti suvlari sathining pasayishi, dengiz sathining ko‘tarilishi
va hokazolar natijasida yuzaga kelishi mumkin. Bunday o‘zgarishlar asrlar va ming yillar
davomida davom etishi mumkin va asosan ekotizimning atrof-muhit omillariga moslashish
mexanizmlari bilan bog‘liq. Endodinamik suksessiyalar (avtojenik) ma’lum bir makonda jamoa
turlarining ketma-ket almashinishini o‘z ichiga oladi, asta-sekin murakkablashadi va turlar xilma-
xilligini oshiradi, bir jamoani ikkinchisi bilan almashtirishning ketma-ket bosqichlaridan iborat
bo‘lgan suksession ketma-ketlikni hosil qiladi. Boshlang‘ich sharoitlarga ko‘ra, qumtepalar kabi
butunlay jonsiz substratlarda boshlanadigan birlamchi suksessiyalar va yong‘in yoki o‘rmon
bo‘shatilgandan keyin yoki tashlab ketilgan dalalar kabi qulayroq boshlang‘ich sharoitlardan
boshlab ikkilamchi suksessiyalar farqlanadi.
Suksessiyaning kulminatsion nuqtasi kulminatsion bosqich -
barqaror ekotizimning
paydo bo‘lishi bo‘lib, unda biomassa va turlararo munosabatlarning maksimal miqdori kelib
tushadigan energiya oqimining birligiga to‘g‘ri keladi, bu esa biotik siklda materiyaning maksimal
o‘zgarishiga olib keladi.
Suksessiya jarayonida ekotizimlardagi o‘zgarishlar
1.1-jadval
Ko‘rsatkich
Bosqich
o‘sish
barqarorlashtirish
yetuklik
Tizimni saqlash
uchun energiya
miqdori
Oshadi
Oshadi
Oshadi
Sof jamoat
mahsulotlari
Maksimal darajada
o‘sadi
Doimiy
Nolga tushiradi
Turlarning xilma-
xilligi
Kichik, unumdorligi
yuqori turlar,
evribiontlar
Oraliq turlar tarkibi
Katta, unumdorligi
past turlar,
stenobiontlar
Yanvar, 2025-Yil
221
Sikllarning yopiqligi,
moddalarning
aylanish vaqti
Siklning yopilishi
past, moddalarning
aylanish vaqti qisqa
Sikllar yopiladi,
aylanish vaqti oshadi
Tizimga kiradigan
moddaning miqdori
chiqadigan miqdorga
teng
Tana va atrof-muhit
o‘rtasidagi
metabolizm tezligi
Yuqori
O‘rta
Past
Tizim dinamikasi
Yuqori
O‘rta
Past
Barqarorlik
Past
O‘rta
Yuqori
Entropiya
Yuqori
O‘rta
Past
Entropiya -
bu tizimdagi tartibsizlik yoki noaniqlik o‘lchovidir. Fizikada, ayniqsa
termodinamikada, entropiya ko‘pincha tizimdagi mavjud energiya miqdori yoki tizimdagi
tartibsizlik yoki tartibsizlik darajasi bilan bog‘liq. Umuman olganda, entropiya tushunchasi fan va
texnikaning turli sohalarida tizimdagi tartibsizlik, xilma-xillik yoki noaniqlik darajasini tavsiflash
uchun ishlatiladi.
Insonning ekotizim rivojlanishiga aralashuvi regressiyaga olib kelishi mumkin - bunday
o‘tishlar odatda kulminatsion ekotizimlarda emas, balki falokat bosqichlarida (ekotizimning to‘liq
buzilishi) yakunlanadi. Klimaks ekotizimlar (barqaror muvozanat holatlari) suksessiyaning oldingi
bosqichlarida erishiladi, bu esa ekotizimlarning sezilarli darajada soddalashishiga olib keladi
(masalan, vayron qilingan o‘rmon o‘rnida shakllanadigan keng o‘tloq ekotizimlari).
Chidamlilik va barqarorlik ekotizim dinamikasining asosiy ko‘rsatkichlari hisoblanadi.
Ekologik chidamlilik -
bu ekotizim, jamoa yoki organizmning turli xil ekologik stresslar
va o‘zgarishlar ostida o‘z tuzilishi va faoliyatini saqlab qolish qobiliyati. Bu shuni anglatadiki,
ekotizim yoki organizm iqlim o‘zgarishi, ifloslanish, biologik xilma-xillikni yo‘qotish va boshqa
texnogen yoki tabiiy omillar kabi turli stress omillariga duchor bo‘lganda ham o‘z mahsuldorligini,
xilma-xilligini va o‘zini o‘zi boshqarish qobiliyatini saqlab qolishi mumkin. Atrof-muhitning
barqarorligi bioxilma-xillikni saqlash va sayyoramizning barqaror rivojlanishining asosiy
tushunchasidir.
Ekologik barqarorlik -
ekotizim yoki organizmning o‘zgaruvchan atrof-muhit sharoitida
o‘z tuzilishi va faoliyatini saqlab qolish qobiliyati. Bu shuni anglatadiki, ekotizim yoki organizm
atrof-muhitdagi o‘zgarishlarga moslasha oladi, salbiy ta’sirlarni minimallashtiradi va uning
mahsuldorligi va xilma-xilligini saqlab qoladi. Atrof-muhitning barqarorligi alohida
organizmlardan tortib butun ekotizimlargacha bo‘lgan turli darajalarda yuzaga kelishi mumkin va
atrof-muhitni boshqarish va biologik xilma-xillikni saqlashda asosiy tushunchadir.
XULOSA. Yuqori barqarorlikka ega tizimlar tuzilishini sezilarli darajada o‘zgartirmasdan,
sezilarli ta’sirlarga bardosh bera oladi. Barqarorlik va chidamlilik ekotizimda har xil turdagi qayta
aloqa halqalarining mavjudligi bilan tavsiflanadi:
Salbiy teskari aloqa
davrlari ekotizim parametrlarini ularning qiymatlarini dastlab
belgilangan darajaga qaytarish orqali barqarorlashtirishga qaratilgan.
Ijobiy teskari aloqa
zanjirlari organizmlarning o‘sishi va omon qolishiga yordam berish
kabi tizim uchun qulay bo‘lgan o‘zgarishlarni kuchaytiradi.
Yanvar, 2025-Yil
222
Ijobiy teskari aloqa halqalarining faolligi, albatta, tegishli salbiy teskari aloqa halqalari
bilan cheklanishi kerak.
Ekotizimning barqarorligi va chidamliligi tizim ichidagi o‘zini o‘zi boshqarish jarayonlari
bilan ta’minlanadi.
Tizimning o‘zini o‘zi boshqarishi
- bu ekotizimning xususiyati bo‘lib, uning barcha turli
aholisi bir-birini yo‘q qilmasdan, faqat har bir turning individual sonini ma’lum bir darajaga
cheklab qo‘yishdan iborat.
Ekotizim barqarorligini ta’minlovchi hal qiluvchi omil - bu uning tarkibiy qismlarining
boyligi (turlarning xilma-xilligi). Tabiiy ekotizimlar ichki dinamik muvozanat qonuniga muvofiq
ishlaydi - alohida tabiiy tizimlarning moddalari, energiyasi, ma’lumotlari va dinamik sifatlari
o‘zaro bog‘liq bo‘lib, ushbu parametrlardan birining har qanday o‘zgarishi bog‘liq funktsional-
struktura miqdoriy va sifat o‘zgarishlariga olib keladi. Bu o‘zgarishlar sodir bo‘lgan tizimlarning
moddiy-energetik, axborot va dinamik sifatlarining umumiy yig‘indisini saqlab qoladi.
Tabiiy tizimlardagi muvozanat aholi zichligiga ham bog‘liq, ya’ni maydon birligiga to‘g‘ri
keladigan individlar soniga bog‘liq (agar aholi zichligi oshsa, atrof-muhitga chidamlilik
kuchayadi, bu esa o‘limning ko‘payishiga olib keladi, populyatsiyaning o‘sishi to‘xtaydi va
aksincha, agar aholi zichligi kamaysa, atrof-muhitga chidamlilik zaiflashadi, avvalgi populyatsiya
hajmi tiklanadi).
Populyatsiya (lotincha “populous” — xalq, aholi) –
ma’lum bir hududda yashaydigan va
shu hududda bir-biri bilan o‘zaro ta’sir qila oladigan bir xil turdagi organizmlar guruhi.
Populyatsiyaga ma’lum bir geografik hududda joylashgan va o‘zaro ko‘payish qobiliyatiga ega
bo‘lgan bir xil turdagi barcha individlar kiradi. Ekologik populyatsiya ekologiyaning asosiy
tadqiqot birligidir, chunki u organizmlar o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirlarni, shuningdek, ularning atrof-
muhitga ta’sirini tahlil qilish imkonini beradi.
REFERENCES
1.
Эшмухамедов Л. М. МЕРОПРИЯТИЯ ПО ОБЕСПЕЧЕНИЮ БЕЗОПАСНОСТИ
ГИДРОТЕХНИЧЕСКИХ СООРУЖЕНИЙ //Проблемы науки. – 2023. – №. 1 (75). –
С. 18-27.
2.
Eshmukhamedov L. M. IMPROVING THE SYSTEM OF PUBLIC ADMINISTRATION
IN THE FIELD OF PREVENTION AND LIMITATION OF EMERGENCY
SITUATIONS //International journal of advanced research in education, technology and
management. – 2023. – Т. 2. – №. 9.
3.
Maxmayusufovich E. L. ORGANIZE LABOR PROTECTION IN ENTERPRISES
//International journal of advanced research in education, technology and management. –
2023. – Т. 2. – №. 11.
4.
Maxmayusufovich E. L., Farxodovich S. S. MUHITNING PSIXOLOGIK OMILLARI VA
BAXTSIZ HODISALARNING ASOSIY PSIXOLOGIK SABABLARI //PEDAGOGS. –
2023. – Т. 46. – №. 1. – С. 32-36.
5.
Eshmuhamedov L. M. KTZM BILAN ISHLAYDIGAN SANOAT TARMOQLARIDA
AVARIYA OQIBATLARI TAXLILI //GOLDEN BRAIN. – 2023. – Т. 1. – №. 35. – С.
221-229.
Yanvar, 2025-Yil
223
6.
Эшмухамедов Л. ҲАЁТ ФАОЛИЯТ ХАВФСИЗЛИГИ ТАЪЛИМ ЙЎНАЛИШИ
БЎЙИЧА ОЛИЙ МАЛАКАЛИ КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ МИЛЛИЙ МОДЕЛИ
//Interpretation and researches. – 2024.
7.
Эшмухамедов Л. М. ВЕСТНИК НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ //ВЕСТНИК НАУКИ И
ОБРАЗОВАНИЯ Учредители: Олимп. – С. 24-27.
8.
Эшмухамидов Л. М. ТЕХНОСФЕРНАЯ БЕЗОПАСНОСТЬ ЧЕЛОВЕКА В
СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ //International journal of advanced research in
education, technology and management. – 2023. – Т. 2. – №. 6.
9.
Eshmuhamedov L. M. 21-ASR PEDAGOGIKASI: O ‘QITISHNING INNOVATSION
USULLARI //Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 14
SPECIAL. – С. 372-376.
10.
Эшмухамедов Л. М. Совершенствование системы государственного управления в
области предупреждения и ликвидации чрезвычайных ситуаций //Вестник науки и
образования. – 2022. – №. 6-2 (126). – С. 24-27.
11.
Эшмухамедов Л. М. Охрана труда на предприятии //МОЛОДЕЖЬ. НАУКА.
БУДУЩЕЕ. – 2022. – С. 160-164.
12.
Рахимов О. Д., Эшмухамедов Л. М. ЧЕТ ЭЛ ОЛИЙ ЎҚУВ ЮРТЛАРИДА ТАЪЛИМ
СИФАТИНИ БАҲОЛАШ //INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND
TEACHING. – 2022. – Т. 1. – №. 6. – С. 68-76.
13.
Maxmayusufovich E. L. PRIMARY CONCEPTS ABOUT EARTHQUAKES AND
THEM ENSURING THE SAFETY OF THE PUBLIC WHEN IT HAPPENS
//International journal of advanced research in education, technology and management. –
2023. – Т. 2. – №. 10.
14.
Muradov S., Xujaqulov A., Eshmuxamedov L. ORGANIZING TRAINING ON THE
CAUSES OF EMERGENCY SITUATIONS, CHARACTERISTICS AND ACTION AT
THE FOCUS OF INJURY //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С.
247-264.
15.
Eshmuxamedov L. M. et al. LABOR PROTECTION IMPROVE WORKING
CONDITIONS, INCREASE EMPLOYEES’PRODUCTIVITY, IMPLEMENTATION
OF REST REGIME //Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3
SPECIAL. – С. 1161-1166.
16.
Рахимов О. Д., Эшмухамедов Л. М., Ашурова Л. МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМНИ
РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ:
Рахимов Октябр Дусткабилович, Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти
“Экология ва меҳнат муҳофазаси” кафедраси профессори Эшмухамедов Латиф
Маҳмаюсуфович, Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти “Экология ва меҳнат
муҳофазаси” кафедраси ассистенти Ашурова Лайло, Қарши муҳандислик-
иқтисодиёт институти “Экология ва меҳнат муҳофазаси” кафедраси ассистенти
//Образование
и инновационные исследования международный научно-
методический журнал. – 2022. – №. 6.
17.
Otabek M. et al. Dynamics And Stability Of A Composite Feed Cylinder In The Feeding
Area Of Rotor Spinning Machines //Journal of Pharmaceutical Negative Results. – 2023.
– С. 1152-1157.
Yanvar, 2025-Yil
224
18.
Sultanova N. S. et al. COMPREHENSIVE CHARACTERISTICS OF THE STATE OF
HEALTH OF CHILDREN IN DIFFERENT AGE PERIODS, DEPENDING ON THE
TYPES OF FEEDING AND CARE //British Medical Journal. – 2023. – Т. 3. – №. 2.
19.
Авезова Г. С. Алкоголга қарамлик ва унинг профилактикасига тизимли ёндашув
//Тиббиётда янги кун-Илмий рефератив, маънавий–маърифий журнал.–2020. – 2020.
– Т. 4. – №. 32. – С. 69-72.
20.
Авезова Г. Уч ёшгача болалар саломатлиги шаклланишининг тиббий–ижтимоий
қирралари. – 2012.
21.
Sh M. S. et al. Molecular-Genetic Mechanisms of the Development of Juvenile Idiopathic
Arthritis in Children. – 2023.
22.
Kh S. B. et al. Assessment of the quality of life of patients with type 2 diabetes mellitus
with diabetic foot syndrome after reconstructive surgery //Texas Journal of Medical
Science. – 2022. – Т. 15. – С. 6-8.
23.
Авезова Г. С. Анализ причин смертности детей раннего возраста в Ташкенте
//Международный журнал научной педиатрии. – 2022. – №. 6. – С. 26-33.
24.
Ибрагимов А., Авезова Г. С. Медицинская и социальная значимость проблемы
поясничного остеохондроза //Young scientists' and mentors' non-standart congress. –
2017. – С. 151-153.
25.
Авезова Г. С., Исраилова Х. Ю. Особенности заболеваемости детей первого года
жизни в городе Ташкенте //European research. – 2017. – №. 2 (25). – С. 101-102.
26.
Авезова Г. С., Хайдарова З. Т. Анализ результатов медицинского осмотра лиц,
вступающих в брак //Молодой ученый. – 2015. – №. 22. – С. 233-235.
27.
Авезова Г. С. Особенности заболеваемости детей первых трех лет жизни в г.
Ташкент //Врач-аспирант. – 2011. – Т. 44. – №. 1.1. – С. 187-191.
28.
Seidalieva L. D., Avezova G. S. Comparative assessment of div indicators for highly
qualified athletes specializing in cyclic sports //Texas Journal of Medical Science. – 2024.
– Т. 29. – С. 39-42.
29.
Азизова Ф. Л., Авезова Г. С. Особенности динамики заболеваемости детей
воспитывающихся в специализированных школах–интернатах //Academic research in
educational sciences. – 2023. – №. 1. – С. 237-243.
30.
Маматкулов Б., Абдурахимов Б. А. A SYSTEMATIC APPROACH TO MANAGING
THE HEALTH AND RISK FACTORS OF MINING INDUSTRY WORKERS //Новый
день в медицине. – 2020. – №. 4. – С. 211-213.
31.
Маматкулов Б. и др. THE IMPACT OF FACTORS OF PRODUCTION ON THE
HEALTH OF WORKERS IN THE MINING INDUSTRY //Новый день в медицине. –
2019. – №. 4. – С. 191-194.
32.
Маматкулов Б., Авезова Г. С., Адылов Ш. К. Врожденные пороки развития у детей
и основные пути их профилактики //Современная медицина: новые подходы и
актуальные исследования. – 2017. – С. 75-78.
33.
Каримова Б. Н., Отажонов И. О., Авезова Г. С. УРАТЛИ НЕФРОПАТИЯСИ БОР
ТЕЗ-ТЕЗ КАСАЛЛАНУВЧИ БОЛАЛАР ВА УЛАРНИНГ ИЖТИМОИЙ
ХАРАКТЕРИСТИКАСИ. – 2024.
34.
Anikeeva N. A. et al. DILATED CARDIOMYOPATHY AGAINST THE
BACKGROUND OF CENTRONUCLEAR MYOPATHY TYPE 5 IN AN 8-YEAR-OLD
CHILD: A CLINICAL CASE. – 2024.
Yanvar, 2025-Yil
225
35.
Ганиев А. Г., Авезова Г. С., Хабибуллоева Б. Р. КАЧЕСТВЕННОЕ
ИССЛЕДОВАНИЕ МАТЕРЕЙ ДЕТЕЙ С АТОПИЧЕСКИМ ДЕРМАТИТОМ:
ЭМОЦИОНАЛЬНЫЕ И СОЦИАЛЬНЫЕ ПОСЛЕДСТВИЯ. – 2024.
36.
Bobomuratov T. A., Davletova F. O., Avezova G. S. BOLALARDA O ‘TKIR
BRONXIOLITNING DIFFERENSIAL-DIAGNOSTIK MEZONLARI. – 2024.
37.
Bobomuratov T. A., Davletova F. O., Avezova G. S. KO ‘KRAK YOSHDAGI
BOLALARDA O ‘TKIR BRONXIOLIT RIVOJLANISHINING ETIOPATOGENEZI,
KLINIKASI VA DAVOSINI O ‘RGANISHGA ZAMONAVIY YONDOSHUVLAR. –
2024.
38.
Авезова Г. С. и др. ЭФФЕКТИВНОСТЬ «АДАПТИВНОЙ ФИЗКУЛЬТУРЫ» В
ЛЕЧЕНИИ ДЕТЕЙ С ХРОНИЧЕСКОЙ ПАТОЛОГИЕЙ ОРГАНОВ ДЫХАНИЯ. –
2024.
39.
Расулова Л. Т. и др. ОЦЕНКА ЦИТОХИМИЧЕСКИХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ У
НОВОРОЖДЕННЫХ ДЕТЕЙ. – 2024.
40.
Маллаев Ш. Ш., Авезова Г. С., Султанова Н. С. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ
ДИАГНОСТИКИ И ЛЕЧЕНИЯ ЮВЕНИЛЬНОГО ИДИОПАТИЧЕСКОГО
АРТРИТА У ДЕТЕЙ. – 2024.
41.
Бобомуратов
Т.
А.
и
др.
ОЗИҚЛАНТИРИШ
ТУРЛАРИ
БИЛАН
ФАРҚЛАНАДИГАН БОЛАЛАРНИНГ ПСИХОФИЗИОЛОГИК РИВОЖЛАНИШИ
ВА УЛАРНИНГ ҚИЁСИЙ ТАҲЛИЛИ. – 2024.
42.
Бобомуратов Т. А. и др. ПОКАЗАТЕЛИ ФИЗИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ ДЕТЕЙ ПРИ
РАЗЛИЧНЫХ ВИДАХ ВСКАРМЛИВАНИЯ. – 2024.
43.
Бобомуратов Т. А. и др. КЛИНИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ И СОПУТСТВУЮЩАЯ
ПАТОЛОГИЯ
ПРИ
ГЕМОРРАГИЧЕСКИХ
ВАСКУЛИТАХ
У
ДЕТЕЙ.
РЕТРОСПЕКТИВНЫЙ АНАЛИЗ. – 2024.
44.
Azizova F. L. et al. INNOVATSION PEDAGOGIK USULLARNI JORIY ETISH
ORQALI TALABALAR BILIM, MALAKA, KO ‘NIKMALARINI OSHIRISH. – 2024.
45.
Сагдуллаева М. А., Исламов С. И., Авезова Г. С. МУДДАТИДАН ЎТГАН
ҲОМИЛАДОРЛИК: ТАРҚАЛГАНЛИГИ, ЭТИОЛОГИЯСИ ВА ПАТОГЕНЕЗИ. –
2024.
46.
Авезова Г. С. и др. ГЕМОРРАГИЧЕСКИЙ ВАСКУЛИТ У ДЕТЕЙ. – 2024.
47.
Авезова Г. С. ГЕМОРРАГИК ВАСКУЛИТЛИ БОЛАЛАРДА ГЕМОСТАЗ
ТИЗИМИНИНГ ЎЗГАРИШИ. – 2023.
48.
Shagazatova B. X. et al. Rekonstruktiv jarrohlik aralashuvlardan so'ng diabetik tovon
sindromi bo'lgan 2-tur diabet bilan og'rigan bemorlarning hayot sifatini baholash. – 2023.
49.
Шагазатова Б. Х. и др. Патофизиология гипоталамо-гипофизарной системы после
облучения краниальной области. – 2023.
50.
Маллаев Ш. Ш., Алимов А. В., Авезова Г. С. Ювенильный идиопатический артрит у
детей: клиника, диагностика, тактика лечения. – 2023.
51.
Хайдарова М. Х., Авезова Г. С. Adolescent health and factors lifestyle Khaydarova M.,
Avezova G. 2 (Republic of Uzbekistan) Здоровье подростков и факторы образа жизни
//Главный редактор научно-исследовательского журнала «International scientific
review», Вальцев СВ. – С. 106.
52.
Ahmedov M. et al. Addressing the challenges of improving the quality of primary care for
Chronic Heart Failure in Uzbekistan: a qualitative study.
Yanvar, 2025-Yil
226
53.
Маматкуло Б., Авезова Г. Бир ёшгача бўлган болалар ўлимининг хавф омиллари
//Журнал проблемы биологии и медицины. – 2011. – №. 3 (66). – С. 96-99.
54.
Авезова Г. С., Азимов Р. И., Гуломова Н. Р. ЗАБОЛЕВАЕМОСТЬ И ОБРАЗ ЖИЗНИ
УЧАЩИХСЯ КОЛЛЕДЖЕЙ (по материалам г. Ташкента) //Университетская наука:
взгляд в будущее. – 2016. – С. 111.
55.
Abdullaeva M. New mechanisms for regulating external labor migration in Uzbekistan
[Электронный ресурс].
56.
Abdullaeva M. Urban development in sustainable future concept //Sustainable Future &
Good Governance: Conceptual Approaches. – 2019. – С. 3.
57.
Абдуллаева М. Приоритеты Внешней Политики Узбекистана: Сотрудничество С
Арабскими Монархиями Залива //Central Asian Journal of Social Sciences and History.
– 2023. – Т. 4. – №. 9. – С. 6-10.
58.
Абдуллаева
М.
ОСОБЕННОСТИ
НАЦИОНАЛЬНЫХ
МОДЕЛЕЙ
МОДЕРНИЗАЦИИ В АРАБСКИХ МОНАРХИЯХ ЗАЛИВА //Gospodarka i
Innowacje. – 2023. – Т. 38. – С. 78-84.
59.
Abdullaeva M. Specific characteristics of world globalization //Humanities and Social
Sciences in Europe: Achievements and Perspectives, 1st International symposium. – 2013.
– С. 338-342.
60.
Rakhimov O. et al. Analysis of developmental education models in the ecological
education system in Uzbekistan //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т.
458. – С. 06020.
61.
Astanakulov K. et al. Mini crusher-shredder for farms //E3S Web of Conferences. – EDP
Sciences, 2021. – Т. 264. – С. 04038.
62.
Мamatov F. et al. Potato digger with a digging workpart of the" Paraplaw" type //E3S Web
of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 365. – С. 04021.
63.
Azizov S. A. LOGISTIKANING RIVOJLANISH BOSQICHLARI //Educational
Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 15. – С. 504-509.
64.
Azizov
S.
A.
et
al.
LOGISTIK
TIZIMLAR
FAOLIYATINI
MUVOFIQLASHTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI //Educational Research in
Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3 SPECIAL. – С. 1194-1197.
65.
Azizov S. A. et al. MOTOR MOYLARI–AVTOTRANSPORT VOSITALARIGA QO
‘YILADIGAN TALABLARNI TA’MINLASHDA ENG MUHIM OMIL //Educational
Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 1133-1136.
66.
Kichkinayev M., Azizov S. A. AVTOMOBILLAR EKSPLUATATSIYASIDA MOTOR
MOYLARINING AHAMIYATI VA ULARNI TANLASH //Educational Research in
Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 614-617.
67.
Azizov S. A. METHOD OF CREATING A STUDENT PORTFOLIO IN THE HIGHER
EDUCATION SYSTEM AND POSSIBILITIES OF PRACTICAL APPLICATION
//GOLDEN BRAIN. – 2023. – Т. 1. – №. 35. – С. 85-91.
68.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ISHLAB CHIQARISHDA XAVFLI VA ZARARLI
OMILLAR //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1030-1043.
69.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MAMLAKAT BARQAROR RIVOJLANISHIDA
SANOAT XAVFSIZLIGI AHAMIYATI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3.
– №. 12. – С. 972-984.
Yanvar, 2025-Yil
227
70.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ZAMONAVIY SANOATDA TEXNOGEN
XAVFLARNI MODELLASHTIRISH //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. –
№. 12. – С. 1059-1072.
71.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MEHNAT UNUMDORLIGINI BAHOLASH
METODIKASI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1073-1085.
72.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. XAVFLARNI BARTARAF ETISHDA ASOSIY
VOSITASI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1044-1058.
73.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. SANOT OBYEKTLARIDA XAVFSIZLIK
MODELI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 944-956.
74.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. SANOAT OBYEKTLARIDA XAVFSIZLIKNI
TA’MINLASHGA QARATIGAN NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLAR MAZMUN
VA MOHIYATI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1000-1014.
75.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. SANOAT OBYEKTLARIDA MEHNAT
MUHOFAZASINI TASHKIL ETISH VA BOSHQARISH ASOSLARI //Modern Science
and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1015-1029.
76.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. XAVFSIZ TEXNOLOGIYALAR VA ISHLAB
CHIQARISH VOSITALARINI YARATISHDA OBYEKTLARNING IQTISODIY
MANFAATDORLIGI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 985-
999.
77.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MEHNATNI MUHOFAZA QILISHDA
IQTISODIY SAMARADORLIGINI BAHOLASH METODIKASI //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1086-1100.
78.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. TAVAKKAL NAZARIYASINING ASOSIY
QOIDALARI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 957-971.
79.
Azizov S. A. METHOD OF CREATING A STUDENT PORTFOLIO IN THE HIGHER
EDUCATION SYSTEM AND POSSIBILITIES OF PRACTICAL APPLICATION
//GOLDEN BRAIN. – 2023. – Т. 1. – №. 35. – С. 85-91.
80.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. Noan’anaviy va qayta tiklanuvchi energiya
manbalari //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 30-43.
81.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. TOG ‘KON SANOATINING ATROF-MUHITGA
TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 146-162.
82.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. O ‘ZBEKISTONNING XOM ASHYO BA’ZASI
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 132-145.
83.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. YER OSTI BOYLIKLARIDAN OQILONA
FOYDALANISH VA YAROQSIZ YERLARNI QAYTA TIKLASH //Modern Science
and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 163-177.
84.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. AVTOTRANSPORTNING INSONLARGA VA
ATROF MUHITGA TA’SIRI. AVTOTRANSPORTDA QO ‘LLANILADIGAN
ZAHARLI UGLEROD TARKIBLI YOQILG ‘ILARNING QISQARTIRILISHI //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 89-102.
85.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MASHINASOZLIK SANOATI VA UNING
ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. –
С. 194-209.
Yanvar, 2025-Yil
228
86.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. DENGIZ TRANSPORTLARI VA AVIATSIYA
TRANSPORTLARINING ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research.
– 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 117-131.
87.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. AVTOTRANSPORTLAR UCHUN MUQOBIL
YOQILG ‘ILAR //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 103-116.
88.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. BIOSFERA BARQARORLIGI, UNING
IFLOSLANISH SABABLARI VA CHEGARALARI //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 241-255.
89.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MUHANDISLIK EKOLOGIYASI FANINING
MAQSADI VA VAZIFASI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С.
226-240.
90.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ISSIQLIQ ENERGETIKASI VA UNING ATROF-
MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 317-
330.
91.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ISSIQLIK ELEKTR STANSIYALARIDAN
CHIQAYOTGAN
OQOVA
SUVLAR
TA’SIRIDA
SUV
HAVZALARINI
IFLOSLANISHINI OLDINI OLISH CHORA TADBIRLARI //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1-15.
92.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. KARBONAT ANGIDRID CHIQINDILARINING
KAMAYISHI TADBIRLARI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. –
С. 302-316.
93.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. QURILISH MATERIALLARI VA ULARNING
ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. –
С. 210-225.
94.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ENERGETIKA SOHASINING EKOLOGIK
MUAMMOLARI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 286-305.
95.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ATROF-MUHITGA ANTROPOGEN
TA’SIRLARINING GLOBAL OQIBATLARI //Modern Science and Research. – 2024. –
Т. 3. – №. 12. – С. 270-285.
96.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. AVTOTRANSPORT VOSITALARINING
ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. –
С. 59-73.
97.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ATMOSFERA HAVOSINING ANTROPOGEN
IFLOSLANISHINING ASOSIY MANBALARI //Modern Science and Research. – 2024.
– Т. 3. – №. 12. – С. 256-269.
98.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. GIDROENERGETIKA VA UNING ATROF-
MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 16-29.
99.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. TRANSPORT KOMMUNIKASIYALARINING
ATOROF MUHITGA VA INSONLARGA TA’SIRI //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 74-88.
100.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. KIMYO VA NEFT KIMYO SANOATI VA
ULARNING ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т.
3. – №. 12. – С. 178-193.
101.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. OKEAN VA DENGIZDAN OLINADIGAIN
ENERGIYA, GEOTERMAL ENERGIYALAR, SHAMOL BIOENERGIYA VA
Yanvar, 2025-Yil
229
VODOROD ENERGIYASI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С.
44-58.
102.
Мухамедова Х. Т., Джалалов У. Д., Султанова Н. С. Роль исключительного грудного
вскармливания в становлении познавательного развития и психосоциальной
адаптации детей в обществе //Молодой ученый. – 2014. – №. 18. – С. 149-153.
103.
Sultanova N. S. Dynamics of indices of physical development of children with different
kinds of rearing //Europaische Fachhochschule. – 2014. – №. 6. – С. 20-21.
104.
Мухамедова Х. Т., Султанова Н. С. Роль исключительного грудного вскармливания
в развитии познавательных способностей детей //Медицинские новости. – 2015. – №.
11 (254). – С. 72-74.
105.
Sobirovna S. N. Some peculiarities of physical development of children depending on
applied care methodology //European science review. – 2015. – №. 7-8. – С. 102-104.
106.
Sultanova N. Aggregate subgradient smoothing methods for large scale nonsmooth
nonconvex optimisation and applications //Bulletin of the Australian Mathematical
Society. – 2015. – Т. 91. – №. 3. – С. 523-524.
107.
Султанова
Н.
С.,
Камалов
З.
С.
АНАЛИЗ
ПОКАЗАТЕЛЕЙ
ИММУНОЛОГИЧЕСКОГО СТАТУСА ДЕТЕЙ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ ВИДА
ВСКАРМЛИВАНИЯ И ПРИНЦИПОВ УХОДА В ДИНАМИКЕ //Журнал
теоретической и клинической медицины. – 2016. – №. 3. – С. 81-83.
108.
Alikulova D. et al. Factors Contributing to the Development of Bronchial Asthma //Young
Scientist USA. – 2016. – С. 113-116.
109.
Avezova G., Agataeva K. ANALYSIS OF RESULTS MEDICAL EXAMINATION OF
PERSONS ENTERING IN TO MARRIAGE //Интернаука. – 2019. – №. 45-2. – С. 61-
62.
110.
Kuliev O. A., Bobomuratov T. A. EPIDEMIOLOGY OF HELMINTHOSIS IN
CHILDREN WITH ANEMIA //Toshkent tibbiyot akademiyasi axborotnomasi. – 2019. –
№. 1. – С. 144-146.
111.
Султанова Н. С. МЕТАБОЛИЧЕСКИЕ НАРУШЕНИЯ РАЗЛИЧНЫХ ВИДОВ
ВСКАРМЛИВАНИЯ
В
ПОДРОСТКОВОМ
ПЕРИОДЕ
//ЖУРНАЛ
РЕПРОДУКТИВНОГО
ЗДОРОВЬЯ
И
УРО-НЕФРОЛОГИЧЕСКИХ
ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2020. – Т. 1. – №. 3.
112.
Kasimova D. A. et al. Medical-social aspects of child disability //International Journal of
Psychosocial Rehabilitation. – 2020. – Т. 24. – №. 4. – С. 2116-2121.
113.
Tuychev L. N. et al. DEVELOPMENT OF TECHNOLOGY FOR THE FORMATION
AND ASSESSMENT OF PERSONAL CHARACTERISTICS AND EDUCATIONAL
MORAL
EDUCATION
OF
STUDENTS
OF
HIGHER
EDUCATIONAL
INSTITUTIONS //Toshkent tibbiyot akademiyasi axborotnomasi. – 2020. – №. 1. – С. 13-
16.
114.
СУЛТАНОВА Н. С., БАКИРОВА М. А., САМАДОВ А. БОБОМУРАТОВ ТА
//ПЕРИОДИЧЕСКИЙ ЖУРНАЛ НАУЧНЫХ ТРУДОВ 2021. – 2021. – С. 37.
115.
Бобомуратов Т. А., Сабировна C. Н. Effects of Long Term Breastfeeding on
Development and Health of Children. – 2021.
116.
Бобомуратов Т., Шарипова Д., Султанова Н. Особенности реабилитации детей С
COVID-19 //Медицина и инновации. – 2022. – Т. 2. – №. 1.
Yanvar, 2025-Yil
230
117.
Маллаев Ш. Ш. и др. Особенности клинического течения ювенильного
ревматоидного
артрита
у
детей
//ЖУРНАЛ
ГЕПАТО-
ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2022. – №. SI-2.
118.
Маллаев Ш. Ш. и др. Лечение ювенильного ревматоидного артрита методом
хронотерапии ингибиторами ЦОГ-2. – 2022.
119.
Султанова Н. С. и др. Влияние вида вскармливания на соматический статус детей :
дис. – Ўзбекистон, Тошкент, 2022.
120.
Mamatqulov B. M., Avezova G. S. Методы, средства и формы личностно-
ориентированного образования в высшей школе. – 2022.
121.
Султанова Н. С. О размерности полной группы движений кокасательного
расслоения со связностью горизонтального лифта //Дифференциальная геометрия
многообразий фигур. – 2002. – №. 33. – С. 104-107.
122.
Мухамадиева С. М., Султанова Н. С., Ходжимурадова Д. А. Особенности
клинических
проявлений
климактерического
синдрома
у
женщин
с
йоддефицитными состояниями //Доклады Академии наук Республики Таджикистан.
– 2007. – Т. 50. – №. 7. – С. 639-643.
123.
Султанова Н. С., Пулатова А. П., Рустамова М. С. Гормональный статус женщин с
климактерическим синдромом в сочетании с йоддефицитными заболеваниями
//Здравоохранение Таджикистана. – 2009. – №. 3. – С. 40-44.
124.
Мухамедова Х. Т., Джалалов У. Д., Султанова Н. С. Влияние исключительного
грудного вскармливания и применения эффективных технологий ухода на
соматический статус детей раннего возраста //Вестник Уральской медицинской
академической науки. – 2011. – №. 1. – С. 41-43.
125.
Мухамедова Х. Т., Джалалов У. Д., Султанова Н. С. Влияние исключительного
грудного вскармливания и применения эффективных технологий ухода на
соматический статус детей раннего возраста //Вестник Уральской медицинской
академической науки. – 2011. – №. 1. – С. 41-43.
126.
Султанова Н. С. Обоснование необходимости исключительного грудного
вскармливания в развитии познавательных способностей детей //Молодой ученый.
– 2014. – №. 10. – С. 87-90.
127.
Султанова Н. С., Бобомуратов Т. А., Камалов З. С. Сравнительный анализ
иммунологических показателей у детей в разные периоды жизни. – 2021.
128.
Файзиев Н. Н. и др. Изменения в системе гемостаза у детей с пневмонией и
оптимизация их лечения //Academic research in educational sciences. – 2023. – №. 1. –
С. 180-187.
129.
Маллаев Ш. Ш. Клинико–иммунологические особенности ювенильного
идиопатического артрита у детей //Academic research in educational sciences. – 2023.
– №. 1. – С. 71-74.
130.
Sh M. S. Genetic Aspects of Juvenile Rheumatoid Arthritis. ISSN (E): 2795–7624
VOLUME 10| JULY 2022. 1-5. 7. Sh. Sh Mallaev, TA Bobomuratov, NS Sultanova, GA
Yusupova, AA Hoshimov //Сlinical characteristics and prediction of the outcome of
juvenile rheumatoid arthritis in chronotherapy//Chin J Ind Hyg Occup Dis. – Т. 39. – №.
7. – С. 135-140.
131.
Sultanova N. S. Some peculiarities of physical development of children depending on
applied care methodology //European Science Review. – 2015. – №. 7-8. – С. 102-104.
Yanvar, 2025-Yil
231
132.
Султанова Н. С. Влияние вида вскармливания на иммунологический статус детей
//Рос. аллергол. журн. – 2016. – Т. 2. – №. 3. – С. 37-38.
133.
Bobomuratov T. A. et al. Brestfeeding and Genetic. – 2022.
134.
Султанова Н. С. и др. Современный взгляд на грудное вскармливание и его. – 2022.
135.
Султанова Н. С. Анализ пищевого поведения у детей школьного возраста в
зависимости от вида вскармливания и принципов ухода (с применением методики
DEBQ) //Academic research in educational sciences. – 2023. – №. 1. – С. 165-170.
136.
Sh M. S. et al. Molecular-Genetic Mechanisms of the Development of Juvenile Idiopathic
Arthritis in Children. – 2023.
137.
Faiziev N. N. et al. Changes in the hemostasis system in children with pneumonia and
optimization of their treatment //Academic Research in Educational Sciences. – 2023. – Т.
4. – С. 2181-1385.
138.
Султанова Н. С., Камалов З. С. Частота аллергических заболеваний у детей в
зависимости от видов вскармливания и принципов ухода //Российский
аллергологический журнал. – 2016. – №. 3. – С. 38-39.
139.
Sultanova N. S. et al. COMPREHENSIVE CHARACTERISTICS OF THE STATE OF
HEALTH OF CHILDREN IN DIFFERENT AGE PERIODS, DEPENDING ON THE
TYPES OF FEEDING AND CARE //British Medical Journal. – 2023. – Т. 3. – №. 2.
140.
Бобомуратов Т. А. и др. РОЛЬ ГЕНЕТИЧЕСКОГО ПОЛИМОРФИЗМА PAI-1 В
ТЯЖЕЛОМ ТЕЧЕНИИ ВНЕБОЛЬНИЧНОЙ ПНЕВМОНИИ. – 2024.
141.
Бобомуратов Т. и др. КЛИНИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ЮВЕНИЛЬНОГО
ИДИОПАТИЧЕСКОГО АРТРИТА У ДЕТЕЙ. – 2024.
142.
Бобомуратов Т. А. и др. ПОКАЗАТЕЛИ ФИЗИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ ДЕТЕЙ ПРИ
РАЗЛИЧНЫХ ВИДАХ ВСКАРМЛИВАНИЯ. – 2024.
143.
Маллаев Ш. Ш., Авезова Г. С., Султанова Н. С. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ
ДИАГНОСТИКИ И ЛЕЧЕНИЯ ЮВЕНИЛЬНОГО ИДИОПАТИЧЕСКОГО
АРТРИТА У ДЕТЕЙ. – 2024.
144.
Маллаев Ш. Ш., Файзиев Н. Н., Мухторов М. Г. ОПТИМИЗАЦИЯ ЛЕЧЕНИЯ
ЮВЕНИЛЬНОГО ИДИОПАТИЧЕСКОГО АРТРИТА БИОЛОГИЧЕСКИМИ
ПРЕПАРАТАМИ. – 2024.
145.
Бобомуратов Т. А., Маллаев Ш. Ш., Эгамбердиев С. Б. ЭФФЕКТИВНОСТЬ
ИММУНОДЕПРЕССАНТОВ
В
ЛЕЧЕНИИ
ЮВЕНИЛЬНОГО
ИДИОПАТИЧЕСКОГО АРТРИТА У ДЕТЕЙ. – 2024.
146.
Маллаев Ш. Ш. Эффективность хронотерапии нимесулидом в лечении ювенильного
ревматоидного артрита //Врач-аспирант. – 2011. – Т. 46. – №. 3.4. – С. 593-597.
147.
Шомурадова Ш. Ш., Алимов А. В. Лекарственное поражение печени при
ювенильном ревматоидном артрите //Экспериментальная и клиническая
гастроэнтерология. – 2016. – №. 7 (131). – С. 38-42.
148.
Бобомуротов Т. А., Каримова Н. А., Турсунбаев А. К. Течение коронавирусной
инфекции у детей. – 2022.
149.
Каримжанов И. А., Мадаминова М. Ш., Динмухаммадиева Д. Р. Клинико-
лабораторные особенности течения ювенильного идиопатического артрита у детей :
дис. – Ўзбекистон, Тошкент, 2022.
Yanvar, 2025-Yil
232
150.
Сагдуллаева М. А., Маллаев Ш. Ш. МУДДАТДАН ЎТИБ ТУҒИЛИШ
МУАММОСИГА
ЗАМОНАВИЙ
ҚАРАШ
//ЖУРНАЛ
ГЕПАТО-
ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2022. – №. SI-3.
151.
Маллаев Ш. Ш. Клинико–иммунологические особенности ювенильного
идиопатического артрита у детей //Academic research in educational sciences. – 2023.
– №. 1. – С. 71-74.
152.
Маллаев Ш. Ш. Клинико–иммунологические особенности ювенильного
идиопатического артрита у детей //Academic research in educational sciences. – 2023.
– №. 1. – С. 71-74.
153.
Юсупова Г. А. и др. Дисбиоз кишечника в генезе иммунной недостаточности у детей,
больных рецидивирующим бронхитом //Academic research in educational sciences. –
2023. – №. 1. – С. 151-159.
154.
Файзиев Н. Н. и др. Изменения в системе гемостаза у детей с пневмонией и
оптимизация их лечения //Academic research in educational sciences. – 2023. – №. 1. –
С. 180-187.
155.
Sh M. S. Genetic Aspects of Juvenile Rheumatoid Arthritis. ISSN (E): 2795–7624
VOLUME 10| JULY 2022. 1-5. 7. Sh. Sh Mallaev, TA Bobomuratov, NS Sultanova, GA
Yusupova, AA Hoshimov //Сlinical characteristics and prediction of the outcome of
juvenile rheumatoid arthritis in chronotherapy//Chin J Ind Hyg Occup Dis. – Т. 39. – №.
7. – С. 135-140.
156.
Алимов А. В., Маллаев Ш. Ш. Clinic-laboratory manifestation of juvenile rheumatoid
arthritis //Евраазийский вестник педиатрии. – Т. 3.
157.
Mallaev S. S., Alimov A. V. Clinical course of juvenile rheumatoid arthritis and its
optimization of treatment //Journal" Pediatrics. – №. 2. – С. 200-203.
158.
Султанова Н. С. и др. Современный взгляд на грудное вскармливание и его. – 2022.
159.
Sh M. S. et al. Molecular-Genetic Mechanisms of the Development of Juvenile Idiopathic
Arthritis in Children. – 2023.
160.
Маллаев Ш. Ш. и др. Особенности клинического течения коронавирусной инфекции
у детей (обзор литературы) //ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ
ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2022. – №. SI-2.
161.
Faiziev N. N. et al. Changes in the hemostasis system in children with pneumonia and
optimization of their treatment //Academic Research in Educational Sciences. – 2023. – Т.
4. – С. 2181-1385.
162.
Matlubov M. M. et al. Optimization of anesthesiological assistance in women with arterial
hypertension in hysterectomy //Достижения науки и образования. – 2020. – №. 5. – С.
82-86.
163.
Sh M. S., Alimov A. V. The functional state of the adrenal glands in children with juvenile
rheumatoid arthritis //Collection of articles based on the materials of the XXXI
International Scientific and Practical Conference. – №. 1. – С. 28.
164.
Sh M. S., Alimov A. V. New approaches to the treatment of juvenile rheumatoid arthritis
//Collection of articles based on the materials of the XXXI International Scientific and
Practical Conference. – №. 2. – С. 62.
165.
Mallaev S. S. AV Alimov Comparative efficacy of traditional therapy and chronotherapy
in the treatment of juvenile rheumatoid arthritis //New day in medicine. – 2020. – Т. 1. –
№. 1-S. – С. 258-262.
Yanvar, 2025-Yil
233
166.
Sh M. S. Modern features of the course of clinical variants of juvenile rheumatoid arthritis
//Interuniversity Scientific Congress" Higher School: Scientific Research" Moscow. –
2020. – С. 64-65.
167.
Sh M. S. Substantiation of the chronopharmacological approach to the treatment of diffuse
connective tissue diseases in children //Interuniversity Scientific Congress" Higher School:
Scientific Research" Moscow. – 2020. – С. 66-67.
168.
Sultanova N. S. et al. COMPREHENSIVE CHARACTERISTICS OF THE STATE OF
HEALTH OF CHILDREN IN DIFFERENT AGE PERIODS, DEPENDING ON THE
TYPES OF FEEDING AND CARE //British Medical Journal. – 2023. – Т. 3. – №. 2.
169.
Маллаев Ш. Ш., Алимов А. В. Новые подходы к лечению ювенильного
ревматоидного артрита //ИННОВАЦИОННЫЕ ПОДХОДЫ В СОВРЕМЕННОЙ
НАУКЕ. – 2020. – С. 18-22.
