ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
47
O‘ZBEKISTON VA XALQARO SPORT TASHKILOTLARI ALOQALARIDA
MARKETINGNING IQTISODIY AHAMIYATI.
Safarov O‘.S.
MMT 51-23 gurux magistri, O‘zDJTSU.
https://doi.org/10.5281/zenodo.13685654
Annotatsiya
. Ushbu maqola mamlakatimizda sport sohasida amalga oshirilayotgan
islohatlar hamda jismoniy tarbiya va sport menejerlari sohasidagi mutaxassislarni tayyorlash
sifatiga qo‘yiladigan modellarga qaratilgan.
Kalit so‘zlar:
Jismoniy tarbiya, sport va turizm sohasi, “Jismoniy tarbiya va sport sohasida
kadrlarni tayyorlash hamda ilmiy tadqiqotlar tizimini yanada takomillashtirish choratadbirlari
to‘g‘risida”gi qarori.
ECONOMIC SIGNIFICANCE OF MARKETING IN RELATIONSHIPS OF
UZBEKISTAN AND INTERNATIONAL SPORTS ORGANIZATIONS.
Abstract.
This article focuses on the reforms implemented in the field of sports in our
country and the models for the quality of training of specialists in the field of physical education
and sports managers.
Keywords:
physical education, sports and tourism, the decision "On measures to further
improve the system of training and scientific research in the field of physical education and
sports".
ЭКОНОМИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ МАРКЕТИНГА В ОТНОШЕНИЯХ
УЗБЕКИСТАНА И МЕЖДУНАРОДНЫХ СПОРТИВНЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ.
Аннотация.
В данной статье рассматриваются реформы, реализуемые в сфере
спорта в нашей стране, и модели качества подготовки специалистов в области
физического воспитания и спортивных менеджеров.
Ключевые слова:
физическое воспитание, спорт и туризм, решение «О мерах по
дальнейшему совершенствованию системы подготовки кадров и научных исследований в
области физического воспитания и спорта».
Jismoniy tarbiya va sport menejmenti jismoniy tarbiya va sport sohasining ko‘pgina
yo‘nalishlarida mahsus faoliyat sifatida hizmat qiladi. Bu xalqaro sport taraqqiyotida, ayniqsa
qit’alar, mamlakatning yirik musobaqalarida ko‘proq uchraydi. Ya’ni, sport uyushmalari o‘rtasida
komandalarni yetuk sportchilar bilan ta’minlash, ularning talab va ehtiyojini qondirish, sportchilar
bilan shartnoma tuzish kabi faoliyatlar jarayonida hilma hil usullar, muloqotlar, munosabatlar,
kelushuvchilik kabi faoliyat mavjud bo‘ladi.
Shular qatorida O‘zbekiston Boks Federatsiyasi o‘zining boshqaruv tizimiga ega.
Federatsiyaning oliy rahbariy organi Konferensiya hisoblanadi. Federatsiyada Ijroiya
qo‘mita va Nazorat taftish komissiyasi faoliyat olib boradi.
Ijroiya qo‘mita taklifi bilan Federatsiyaning Murabbiylar kengashi tashkil etiladi va ushbu
kengashning raisi sifatida boks bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi terma jamoasi bosh murabbiysi
tayinlanadi.
“Sog‘lom avlodni tarbiyalash – buyuk davlat poydevorini, farovon hayot asosini qurish
deganidir”. Birinchi Prezidentimiz tomonidan mustaqilligimizning ilk yillarida aytilgan bu so‘zlar
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
48
mamlakatimizning istiqboldagi bosh maqsadini, davlatimiz siyosatining ustuvor yo‘nalishini
belgilab bergan. O‘zbekiston istiqlolning dastlabki kunlaridan uzoq istiqbolni ko‘zlab,
farzandlarimiz bizdan ko‘ra kuchli, bilimli, dono va albatta bahtli bo‘lishlari shart, degan ezgu
niyatni o‘z oldiga asosiy maqsad qilib qo‘ygan edi.
Shu asosda marketingni rivojlanish bosqichini va uni tashqi muhitga yo‘nalganligiga ko‘ra
tashkilotni boshqarishda marketing konsepsiyasidan foydalanishni uchta bosqichini ko‘rsatish
mumkin:
•
marketingning
ayrim
elementlaridan
alohida
foydalanish
(reklama,
sotuvni
rag‘batlantirish, talabni hisobga olgan holda bahoni belgilash va boshqalar);
•
marketing faoliyatining ayrim o‘zaro bir-biri bilan bog‘liq bo‘lgan usullari va vositalaridan
foydalanish (bozor kon’yunkturasidan kelib chiqib mahsulotni yaratish, sotuvdan keyingi
hizmatlarni ko‘rsatish va h.z.lar);
•
marketing tashkilot bozorini boshqarish konsepsiyasi sifatida, bu nafaqat marketing
hizmatini tashkil etishni taqozo etadi, balki faoliyat falsafasini ham o‘zgartirishni talab etadi.
Operatsion marketingning asosiy maqsadi esa hizmatlardan daromadni shakllantirish
hisoblanadi, ya’ni maqsadli harakat bu sotish va sotuvning eng samarali usullaridan foydalanib,
bir vaqtning o‘zida harajatlarni kamaytirib, buyurtmalarni yo‘naltirishni anglatadi. Shunday qilib
operatsion marketing tashkilotning qisqa muddatli samaradorligiga bevosita ta’sir ko‘rsatuvchi
element sifatida namoyon bo‘ladi (1-rasmga qarang).
Marketing – bu tashkilotning tijorat richagi bo‘lib, usiz hatto eng yahshi strategik reja ham
qoniqarli natijalarga olib kelolmaydi. Biroq ma’lumki, jiddiy strategik asossiz samarali operatsion
marketingning ham bo‘lishi mumkin emas.
Tashkilot – o‘zining raqobat afzalliklarini qancha uzoq ushlab tura olsa, shuncha vaqt
raqobatbardosh deb hisoblanadi yoki raqobatchilardan farqlanadigan alohida hususiyatlarga ega
bo‘lsa, yoki hizmat qilish hajmini ta’minlay oladigan yuqori darajadagi unumdorlikka ega
bo‘lsa, tashkilot raqobatbardosh deb hisoblanishi mumkin.
Marketing strategiyasi iqtisodiy rivojlanish omili hisoblanadi, chunki u quyidagi
hususiyatlarga ega tizimni yaratadi:
a)
iste’molchilarning talablariga quloq soladi;
b)
investitsiya va ishlab chiqarish, hizmatlarni ko‘ra bilgan ehtiyojlarga yo‘naltiradi;
v) bozorni segmentlashtirish orqali har hil shakldagi ehtiyojlarni hisobga oladi;
g) innovatsion va tadbirkorlik faoliyatini rag‘batlantiradi.
Strategik piramida.
Strategiya nomi
Mas’ullar
Har bir darajaga mansub bo‘lgan
tadbirlar
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
49
Korporativ
Bosh menejer,
yetakchi
menejerlar
Toshkilotning umumiy tarkibini yaratish va
tarkibini
samarali
boshqarish
(ishbilarmonlik vaziyatini mustahkamlash,
faoliyatni to‘htatish boshqaruv rejalariga
to‘g‘ri kelmaydigan faoliyatni to‘htatish).
Toshkilotning barcha
yo‘nalishlaridagi
faoliyatni o‘zaro bog‘lash va ko‘p tarmoqli
faoliyatni ustivorlikka aylantirish. Ustivor
faoliyat
yo‘nalishlarini
belgilash
va
resurslarni faoliyat doirasidagi istiqbolli
loyihalarga samarali sohalarga yo‘naltirish.
Ishbilarmonlik
Bosh
direktorlar,
bo‘lim
rahbarlari
Raqobatbardoshlikni kuchaytiradigan va
raqobat ustivorligini saqlaydigan chora-
tadbirlarni ishlab chiqish. Tashqi muhitni
kuzatib
turadigan
va
unga
ta’sir
ko‘rsatadigan
tizimni
shakllantirish.
Funksional
bo‘limlarning
strategik
harakatlarini birlashtirish.
Funksion al
O‘rta bo‘g‘in
rahbarlari
Ishbilarmonlik
strategiyalarini
va
bo‘limlarning
maqsadga
erishishga
qaratilgan harakatlarini qo‘llab quvvatlash.
Joylarda har hil funksiyalarni bajaruvchi
menejerlarning hulosa, tahlil va takliflarini
birlashtirish.
Operatsi on
Joylarda gi
rahbarlar
Bo‘limlarning maqsadlarini amalga oshirish
bilan bog‘liq bo‘lgan muammo va
masalalarni yechish bo‘yicha harakatlarni
amalga oshirish.
Strategiyalarning umumlashtirilgan o‘zaro bog‘liqligi quyidagi jadvalda keltirilgan.
Maqsadlar toshkilot faoliyati davomida o‘zgarib turadi.
Toshkilotni va marketingni boshqarishda (jumladan strategik) o‘zaro birbiriga ta’sir
ko‘rsatish va o‘zaro aloqalar (bozorda raqobatbardosh vaziyatni yaratish va uni saqlab turishga
qaratilgan kompleks faoliyat).
I, II, III – konturlar firma faoliyatining doimiy tarkibiy bo‘laklari:
I
– marketingni boshqarish;
II
– marketingni strategik boshqarish;
III
– firma faoliyatini funksiyalar bo‘yicha rejalashtirish; IV – bir marotaba amalga
oshiriladigan harakat bo‘lakchasi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
50
Marketing asosida bozorni har taraflama o‘rganish yo‘nalishlarining asosiylaridan
quyidagilarni ko‘rsatib o‘tish zarur:
•
Talabni o‘rganish;
•
Bozor tarkibini aniqlash;
•
Tovarni o‘rganish;
•
Raqobat sharoitlarini tadqiq qilish;
•
Sotish shakli va uslublarini tahlil etish.
Marketingni bosh vazifasi toshkilotning mavjud va potensial imkoniyatlarini baholash va
amalga oshirish hamda bozorda talab va taklifni muvofiqlashtirish maqsadida imkoniyatlarni
aniqlashdan iborat.
Marketing yoki tadbirkorlik faoliyati aniq natijaga erishish maqsadida amalga oshiriladi.
Marketingni asosiy maqsadlari firmaning asosiy maqsadlari bilan o‘zaro aloqadordir.
Marketing maqsadlari tahlili unga erishish bo‘yicha asosiy vazifalarni shakllantirishga
imkon beradi.
1.
1-jadval. Toshkilotning asosiy maqsadi.
Maqsadlar
Ko‘rsatkichlar
Bozorni egallash
Bozor ulushi, oborot, tovarni roli va ahamiyati, yangi
bozorlarni qamrab olish
Rentabellik
Foyda, oborotga nisbatan rentabellik, shahs kapitalini
rentabelligi, umumiy kapitalni rentabelligi
Moliyaviy barqarorlik
Kreditga layoqatligi, likvidligi, o‘z – o‘zini moliyalashtirish
darajasi, kapitalni to‘zilishi
Ijtimoiy maqsadlar
Ish bilan qoniqish, daromad darajasi va ijtimoiy integratsiya,
shahsiy rivojlanish
Bozordagi pozitsiya va prestij
Mustaqilligi, imidj, siyosiy sharoitga
munosabati, jamiyatni tan olishi
Yangicha boshqaruv piramidasining tamoyillari toshkilotni boshkarishni takomillashtirish
tizimining asosini tashkil etishi lozim. Ular strategiyani rejalashtirish jarayoning tarkibini, bozor
strategik segmentatsiyasining roli va uslubiyatini tushunishga imkon yaratib, pirovard natijada
jismoniy tarbiya va sport toshkilotlari bilan hizmat ko‘rsatiladigan mijozlar o‘rtasidagi o‘zaro
aloqalarni yahshilaydi, hamda bozor munosabatlari sharoitida sport faoliyatining saaradorligini
oshiradi.
Xulosa qilib shuni ta’kidlash lozimki, mamlakatimiz sport tashkilotlarining rivojlanishi
bilan bog‘liq bo‘lgan ta’kidlangan muammolarni ijobiy hal qilish uchun mamlakatimizda ham
Germaniya misolida sport bo‘yicha ilmiy-tadqiqotlar bilan shugullanadigan nodavlat notijorat
tashkilotlarini ochish hisoblanadi. Bu professional sportning moliyaviy mustaqilligini ta’minlash
va tegishli shartsharoitlar yaratishga qaratilgan sport marketingning maqsadli strategik yangi
modelini shakllantirish asos bo‘ladi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
51
REFERENCES
1.
Балтаева И. Т. и др. USE OF VIRTUAL LABORATORIES TO CONDUCT FOOTBALL
TRAINING //MODERN SCIENCE AND RESEARCH.
– 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 709-718.
2.
Jumayev U. X., Kazoqov R. T., Abdusalomov I. K. QUANTITATIVE EVALUATION OF
QUALITY INDICATORS //Modern Science and Research.
– 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 229-240.
3.
Qutlimurotov I. X. et al. THE PROCESS OF ORGANIZING EDUCATIONAL
ACTIVITIES OF STUDENTS AND MASTERING PERSONAL PROFESSIONAL
KNOWLEDGE //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 869-879.
4.
Солиев И. Р. и др. МОРФО-ФУНКЦИОНАЛ ВА АНТРОПОГЕНЕТИК ТАДҚИҚОТ
НАТИЖАЛАРГА КЎРА ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ИШЧАНЛИК НАТИЖАЛАРИНИ
БАШОРАТ ҚИЛИШ //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 6.
5.
Тажибаев С. С. и др. ЖАХОН ЧЕМПИОНАТИ 2022 ЙИЛГИ ФУТБОЛЧИЛАР
АНТРОПОМЕТРИК ЎЛЧАМЛАРИ ВА ТЕЗЛИК СИФАТИ ОРАСИДАГИ
КОРРЕЛЯЦИЯНИ ЎРГАНИШ //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 6.
6.
Тажибаев С. С. и др. 13-14 ЁШЛИ ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ТЕХНИК-ТАКТИК
ҲАРАКАТЛАРИНИ ТАРБИЯЛАШ САМАРАДОРЛИГИ //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 6.
7.
Boltayeva I. T. et al. PERIODS OF PRODUCTION EDUCATION. THE PERIOD OF
INITIATION, PREPARATION, ACQUISITION AND COMPLETION OF THE
PROFESSION //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 561-569.
8.
Ganieva M. et al. THE UNITY OF TECHNIQUE, TACTICS AND STRATEGY IN TABLE
TENNIS //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 1175-1183.
9.
Usmonova S. H., Akmurodov M., Kazokov R. THE INFLUENCE OF TEMPERAMENT
ON THE CHOICE OF SPORTS ACTIVITIES //Modern Science and Research. – 2024. –
Т. 3. – №. 5. – С. 63-70.
10.
Umaraliyeva F. T., Kazoqov R. Т. THE ROLE OF SPORTSWOMEN IN THE
DEVELOPMENT OF SOCIETY AND IN THE DEVELOPMENT OF SPORTS //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 1124-1131.
11.
Mustafayeva N. A., Kazoqov R. T. USING THE MAIN CHARACTERISTICS AND
POSSIBILITIES OF THE ELECTRONIC SCHEDULE IN SOLVING ISSUES RELATED
TO PHYSICAL EDUCATION AND SPORTS //Modern Science and Research. – 2024. –
Т. 3. – №. 5. – С. 1115-1123.
12.
Kazoqov R. T., Axatov L. K. SPORT TOMOSHASINING ESTETIKASI. – 2024.
13.
Jumayev U. X. et al. " PEDAGOGICAL EDUCATION INNOVATION CLUSTER"
MEANS COMMON GOALS AND SPECIFIC INTERESTS //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 552-560.
14.
Umarov D. X. et al. NATIONAL MOVEMENT FOR THE DEVELOPMENT OF
PRIMARY CLASS STUDENTS'PHYSICAL PREPARATION USING GAMES //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 732-741.
15.
Umarov D. X. et al. THE EFFECTIVENESS OF USING A SET OF SPECIAL EXERCISES
IN ANNUAL PREPARATION TRAINING OF SHORT-DISTANCE RUNNERS //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 742-753.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
52
16.
Jumayev U. X. et al. " PEDAGOGICAL EDUCATION INNOVATION CLUSTER"
MEANS COMMON GOALS AND SPECIFIC INTERESTS //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 552-560.
17.
Turopovich K. R., Rixsibayevna D. S. ENHANCING ENGLISH LANGUAGE LEARNING
THROUGH PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES. – 2024.
18.
Kazakov R. T. et al. MULTIMEDIA SYSTEMS AND DISTANCE LEARNING
TECHNIQUES IN SPORTS SOX //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9.
– С. 99-105.
19.
Казоқов Р. Т. и др. МАМЛАКАТИМИЗ ЯНАДА ЮКСАЛИШИДА БОЛАЛАР
СПОРТИНИНГ ЎРНИ //Академические исследования в современной науке. – 2023. –
Т. 2. – №. 9. – С. 5-11.
20.
Казоқов Р. Т. и др. ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМДА КЕЙС-СТАДИ ТАЪЛИМ
ТЕХНОЛОГИЯСИ АСОСИДА ПЕДАГОГИК МАҲОРАТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ
ЮЗАСИДАН ТАЖРИБА-СИНОВ ИШЛАРИНИНГ НАТИЖАЛАРИ //Академические
исследования в современной науке. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 111-115.
21.
Казоқов Р. Т. Кейс стади технологияларидан фойдаланиб талабаларнинг масофавий
таълим технологиялари асосида педагогик маҳоратини шакллантириш //Замонавий
футболни ривожлантириш тенденциялари: муаммо ва ечимлари. – Т. 11. – №. 1.
22.
Jumayev U. X. et al. " PEDAGOGICAL EDUCATION INNOVATION CLUSTER"
MEANS COMMON GOALS AND SPECIFIC INTERESTS //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 552-560.
23.
Murod o'g'li P. D. MAMLAKATIMIZDA JISMONIY TARBIYA VA SPORTNING
RIVOJLANISH ISTIQBOLLARI. – 2023.
24.
Achilov O. H. TO INCREASE THE INTEREST OF ELEMENTARY SCHOOL
STUDENTS IN SPORTS AND TO MAKE THEM REGULARLY ENGAGE IN SPORTS
//Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 1. – С. 218-220.
25.
OʻGʻLi S. O. S., Nurullayev A. Q. THE ORIGIN AND DEVELOPMENT OF ATHLETICS
//BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY JURNALI. –
2022. – Т. 2. – №. 3. – С. 10-15.
26.
O‘lmasbek S. MIDDLE LONG DISTANCE RUNNING //BOSHQARUV VA ETIKA
QOIDALARI ONLAYN ILMIY JURNALI. – 2022. – Т. 2. – №. 3. – С. 10-12.
27.
Nurullayev A. Q., Ogli S. U. S. JUDO ACHIEVEMENT AT THE 2021 SPORTS
COMPETITION AT THE UNIVERSITY //Galaxy International Interdisciplinary Research
Journal. – 2022. – Т. 10. – №. 2. – С. 234-236.
28.
Umarov D. X. et al. THE EFFECTIVENESS OF USING A SET OF SPECIAL EXERCISES
IN ANNUAL PREPARATION TRAINING OF SHORT-DISTANCE RUNNERS //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 742-753.
29.
Jumayev U. X. et al. " PEDAGOGICAL EDUCATION INNOVATION CLUSTER"
MEANS COMMON GOALS AND SPECIFIC INTERESTS //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 552-560.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
53
30.
Boltayeva I. T., Tashnazarov D. Y., Kazaqov R. T. TECHNICAL-TACTICS OF 13-14-
YEAR-OLD FOOTBALL PLAYERS EFFICIENCY OF EDUCATIONAL ACTIONS
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 6. – С. 91-98.
31.
Сафаров Ў. К ВОПРОСАМ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ
ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ВУЗОВ НА ОСНОВЕ СИСТЕМНОГО АНАЛИЗА И
СТРАТЕГИЧЕСКОГО МЕНЕДЖМЕНТА //Modern Science and Research. – 2024. – Т.
3. – №. 6.
32.
Сафаров Ў. МАМЛАКАТИМИЗДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОҲАСИДА
ДАВЛАТ-ХУСУСИЙ ШЕРИКЛИК АСОСЛАРИ //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 6.
33.
Сафаров Ў. СПОРТ СОҲАСИДА САМАРАЛИ БОШҚАРИШ ТИЗИМИНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 6.
34.
Сафаров Ў. РОЛЬ СПОРТИВНОГО МЕНЕДЖМЕНТА В СОВРЕМЕННОЙ
СПОРТИВНОЙ ИНДУСТРИИ УЗБЕКСКОЙ РЕСПУБЛИКИ //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 6.
35.
Safarov O. O ‘ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA SPORT MARKETINGINI
RIVOJLANTIRISH YO ‘LLARI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 6.
36.
Murod o'g'li P. D. MAMLAKATIMIZDA JISMONIY TARBIYA VA SPORTNING
RIVOJLANISH ISTIQBOLLARI. – 2023.
