ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
122
MAKTABDA BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARINI MUSTAQIL VA IJODIY
FIKRLASHGA O‘RGATISH METODIKASI
Yusupova Dilfuza Xasanovna
Toshkent viloyati Bo'stonliq tumani 36-sonli maktabning
Boshlang’ich sinf o'qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.13358005
Annotatsiya.
Ushbu maqolada boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini mustaqil va ijodiy
fikrlashga o‘rgatish metodikasi borasida ma’lumotlar keltirilgan. Boshlang’ich sinf
o’quvchilarini yanada yuksaltirish borasida fikrlashini kengaytirish ko’zda tutuilgan.
Kalit so‘zlar:
Mustaqil ish, Ijodkorlik faoliyatini rivojlantirish, aqliy faoliyat, mustaqil fikr
yuritish, ongli amaliy faoliyat.
METHODOLOGY OF TEACHING PRIMARY CLASS STUDENTS TO
INDEPENDENT AND CREATIVE THINKING AT SCHOOL
Abstract.
This article provides information on the methodology of teaching primary school
students to think independently and creatively. It is intended to expand the thinking of elementary
school students in order to improve them further.
Key words:
Independent work, Development of creativity, mental activity, independent
thinking, conscious practical activity.
МЕТОДИКА ОБУЧЕНИЯ УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ
САМОСТОЯТЕЛЬНОМУ И ТВОРЧЕСКОМУ МЫШЛЕНИЮ В ШКОЛЕ
Аннотация.
В данной статье представлена информация о методике обучения
учащихся начальных классов самостоятельному и творческому мышлению. Он призван
расширить мышление учащихся начальных классов с целью его дальнейшего
совершенствования.
Ключевые слова:
Самостоятельная работа, Развитие творческих способностей,
мыслительная деятельность, самостоятельное мышление, осознанная практическая
деятельность.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini mustaqil fikrlashga o‘rgatuvchi usullardan yana biri -
mustaqil ish metodidir. Nafaqat boshlang‘ich sinflarda, balki umuman ta’lim sohasida keng
qo‘llaniladigan o‘quvchilarning mustaqil ishlari ta’lim samaradorligini oshiruvchi vosita sifatida
doimiy ravishda tadqiqotchilar diqqat markazida bo‘lib kelgan. Metodist olimlar mustaqil
ishlardan dars jarayonida keng foydalanishni doimo yoqlab chiqqanlar. Chunki o‘quvchilarning
bilimlarni egallash va mustaqil fikrlashga o‘rgatish, avvalambor, mustaqil ishlarni bajarish, oldida
turgan muammo va masalalarning yechimini topish jarayonida shakllanadi. Shunday ekan,
o‘quvchilarning mustaqil ishlari nima degan savolga to‘xtalib o‘tmoq joiz. Unga turlicha javob
berganlar. Jumladan, ba’zi olimlar mustaqil ishlar deganda o‘qituvchining bevosita yordamisiz,
ammo uning nazorati ostida bajariladigan vazifalarni tushunishsa, boshqalari o‘quvchilardan faol
aqliy faoliyatni, tashabbuskorlikni, avval olingan bilimlarni amaliyotda qo‘llashni talab qiladigan
ishlar deb bilishadi.
Bizningcha, mustaqil ishlar o‘quvchilarning aqliy imkoniyatlarini namoyon qilishga imkon
beradigan, o‘qituvchining bilvosita va bevosita ishtirokida, ammo bevosita yordamisiz nazariy-
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
123
amaliy materiallar ustida bajariladigan vazifalar bo‘lib, o‘quvchilarning nafaqat bilim darajalarini,
balki ularning o‘zlashtirgan bilimlarini amaliyotda qo‘llay bilishlarini, mustaqil va mantiqiy
fikrlash darajalarini aniqlash va shakllantirish imkoniyatini beradigan ongli amaliy faoliyatdir.
Mustaqil ishlar tasnifiga oid bir qancha qarashlar mavjud. Metodist olimlar guruhlarga
ajratishda mustaqil ishlarning u yoki bu jihatlariga e’tibor qaratganlar.
Mustaqil ish turlarining boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini ijodiy fikrlashga o‘rgatishdagi
o‘rni:
Barcha o‘quv predmetlarida bo‘lgani kabi boshlang‘ich sinf ona tili darslarida ham
o‘quvchilarni mustaqil fikrlashga o‘rgatishda mustaqil ishlar muhim o‘rin tutadi. Ular quyidagi
xususiyatlariga ko‘ra xarakterlanadi:
- mustaqil ishlarda bajarish so‘ralgan shartlar o‘quvchilardan izlanuvchanlikni talab qilishi;
- o‘quvchilarni mustaqil holda hukm, xulosa va umumlashmalar chiqarishga yo‘naltirishi;
- mustaqil ishlarni bajarish jarayonida o‘quvchilarda yangi bilimlarni egallashga ehtiyoj
tug‘ilishi.
Reproduktiv mustaqil ishlar. Reproduktiv mustaqil ishlar o‘quvchilarning avval olgan
bilimlarini amalda qo‘llashni nazarda tutadi. Bunday mustaqil ishlarga namuna asosidagi mustaqil
ishlar, sharhlab yozish, grammatik topshiriqli diktantlar kiradi. Bu xildagi mashqlar
o‘quvchilarning mustaqil fikr yuritish jarayoniga qisman ta’sir ko‘rsatadi va u ko‘pincha darslik
mashqlari asosida o‘tkaziladi. Quyida darslikdan tashqari bo‘lgan namuna asosidagi mustaqil
ishlarning ayrim variantlarini keltiramiz.
Boshlang‘ich sinf o’quvchilari ijodiy faoliyatini rivojlantirishda interfaol metodlar va
o`yinlardan foydalanish
Boshlang’ich ta’limda o’quvchilarning ijodiy faoliyatlarini rivojlantirishda evristik va
muammoli ta’limdan tashqari bilishga yo’naltirilgan, ilmiy asoslangan ta’lim metodlaridan va
o`yindan foydalanish ham maqsadga muvofiq. Boshlang’ich ta’limda ishbop, rolli, syujetli
o’yinlardan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi.
Ijodkorlik faoliyatini rivojlantirishda ijodiy qobiliyatni shakllantirishga, ilmiy-ijodiy
izlanishlarga yo’llaydigan, bilishga oid ilmiy faoliyatni tashkil etish shakl va metodlaridan
foydalanish o’z samarasini berdi. Bu borada ijodiy faoliyatni rivojlantirish darslariga dialog-
darslar munozara, bahs, suhbatlar, fantaziya, izlanish darslari, muammolar qo’yish va ularni
yechish darslari; ishtirokchilik darslari, modellashtirish, badiiy texnik ijodkorlik, ijod qilish, kichik
kashfiyotlar yaratish, insholar yozish, solnomalar tuzish, ishbop o’yinlardan, innovatsion
metodlardan foydalanish kabilar eng samarali bo’ldi. ta’lim jarayonida dars shakllarining o’yin
usullari sifatida o’qitishning ma’lum bir paytida o’tkaziladi.
Ma’lumki, boshlang’ich sinf o’quvchisi kattalarning hatti-harakatini taqlid qilishga
qiziqadi. Bunda ta’lim jarayonida qo’llanilayotgan ishbop o’yinlardan foydalanish kata ahamiyat
kasb etadi. Bolalarga mo’ljallangan ishbop o’yinlar takrorlash, mustahkamlash, o’tilganlarning
qay darajada o’rganilganligini (diktantlar, musobaqalar, krossvordlar, sirtqi sayohatlar rolli
o’yinlar, dramatik sahnalar tarzida) aniqlash maqsadida o’tkaziladi.
Ishbop o’yinlarni hayotiy vazifalarni imitatsiya va modellashtirish asosida tashkil etish
samarali natijalarga olib keladi. Bunday o’yinlar faqat bilishga oid bo’lmay, dunyoqarashni
kengaytirish, hamda hissiy ta’sir etishi bilan ham xarakterlidir.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
124
Masalan, boshlang’ich ta’limda “Nima uchun?”, «T-chizma», «FSMU», «Tarmoq
(Klaster)», “Ikki qismlik kundalik” kabi innovatsion metodlardan foydalanganda o’quvchilarda
ijodiy faoliyatni rivojlantirishga bevosita yordam beradi.
REFERENCES
1.
T.G‘afforova “Boshlang‘ich ta’limda zamonaviy pedagogik texnologiyalar” Toshkent,
“Tafakkur”, 2011
2.
Shadrikov, V.D. Qobiliyatlarning rivojlanishi // Boshlang'ich maktab. -№5
3.
Xodjaboev A. Xusanov L. Kasbiy ta’lim metodologiyasi. T.: Fan va texnologiyalar, 2007.
