ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
28
MILLIY MUSIQA VA XALQ OG`ZAKI IJODINING YOSHLARGA
TA`LIM-TARBIYAVIY AHAMIYATI
Aytbaev Azizjan
O`zDSMI NF “Folklor va etnografiya” kafedrasi
“Baxshichilik va dostanchilik” yunalishi 2-kurs talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.11113074
Annotatsiya. Ushbu maqolada milliy musiqada ta`lim-tarbiyaga aql-idrokka,
insonparvarlikka yurig`lovchi, tarbiyalovchi, nasihatguy she`rlar qatorlari, musiqa inson
dunyoga kelishi bilan uning ichki ma`naviy olamiga aralashadi, milliy musiqada insonning tarbiya
olishiga, aql-nasihat so`zlar alohida urin tutishi haqida so'z boradi.
Kalit so'zi: Xalq og`zaki ijodi, milliy meroslar, qadriyatlar, she`rlar, hunarlar, ta`lim-
tarbiya, aql-idrok, insonparvarlik, dunyo, ma`naviy, aql-nasihat, go`zallik, his-tuyg`ular.
EDUCATIONAL AND EDUCATIONAL SIGNIFICANCE OF NATIONAL
MUSIC AND ORAL FOLK ART FOR YOUNG PEOPLE
Abstract. This article states that national music contains lines of educational, educational,
instructive poetic poems that lead to the education of the mind, humanism, that music from the
moment of birth of a person interferes with his inner spiritual world, that in national music special
attention is paid to the education of a person, instructions.
Key words: Folk oral art, national heritage, values, poetry, crafts, education and
upbringing, intelligence, humanism, peace, spirituality, wisdom, beauty, and feelings.
ОБРАЗОВАТЕЛЬНО-ВОСПИТАТЕЛЬНОЕ ЗНАЧЕНИЕ НАЦИОНАЛЬНОЙ
МУЗЫКИ И УСТНОГО НАРОДНОГО ТВОРЧЕСТВА ДЛЯ МОЛОДЕЖИ
Аннотация. В этой статье говорится о том, что в национальной музыке
содержатся строки воспитательных, воспитательных, наставляющих поэтических
стихотворений, которые приводят к воспитанию разума, гуманизму, что музыка с
момента рождения человека вмешивается в его внутренний духовный мир, что в
национальной музыке особое внимание уделяется воспитанию человека, наставлениям.
Ключевое слово: Народное устное творчество, национальное наследие, ценности,
поэзия, ремесла, образование и воспитание, интеллект, гуманизм, мир, духовность,
мудрость, красота, чувства.
Qoraqalpoq xalqida eng kuchli va tez rivojlanayotgan jarayon bu «xalq og`zaki ijodi»
otadan-bolaga milliy meroslar, qadriyatlar, she`rlar, hunarlar zanjirma-zanjir yozish, o`qish, ya`ni
musiqa savoti bulaman degunga qadar bir-biri bilan bog`lanib kelmoqda. Bu ikkinchi jixatdan
xalqning o`z milliyligiga xos ekanligidan dalolat beradi. Milliy musiqamiz tezlik bilan rivojlanib
kelmoqta. Shuning uchun ham har bir inson dunyoga kelar ekan, u milliy musiqa bilan
tarbiyalanib, voyaga kelishi tabiy xol. Chunki milliy musiqada ta`lim-tarbiyaga aql-idrokka,
insonparvarlikka yurig`lovchi, tarbiyalovchi, nasihatguy she`rlar qatorlari o`z-ora zich
bog`likligini topgan. Sharqning ulug` olimi Abu-Ali Ibn Sino o`zining «Kitobiy shifo» asarida
bola tarbiyasiga alohida e`tibor qaratib, qiziqarli fikr aytadi: «chaqolaqning istagini qanoatlantirish
uchun unga ikki narsani qullash kerak. Birinchidan bolani ohista tebratish, ikkinchidan uni uxlatish
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
29
uchun an`anaga aylanib qolgan ohang kuyi bilan allalash. Shu ikkisini qabul qilish sifatiga qarab
bolaning tanasi bilan badan tarbiyasi va ro`hiyati musiqaga bo`lgan qobiliyatini shakllantiradi».
Demak, musiqa inson dunyoga kelishi bilan uning ichki ma`naviy olamiga aralashadi.
Yuqorida ta`kidlaganimizdek, milliy musiqada insonning tarbiya olishiga, aql-nasihat
so`zlar alohida urin tutadi. Shu nasihatlar qora so`z urnida aytilsa boshqa, xalq ohanglari bilan
kuylansa inson qalbiga tez va ma`noli bo`lib etib borishi barchamizga ayon. Xalq kuylari har doim
insonning go`zallikka bo`lgan his-tuyg`ularini orttirib, o`zining eng yaxshi ideyallari bilan
yoshlarga, umuman insoniyotga estetik jihatdan tarbiya berib utiradi.
Milliy musiqa san`ati barcha an`analarini o`z ichiga qamrab, o`zining yoqimli, ta`sirchang
tuyg`ulari bilan kimni bo`lsa ham erkin boshqarib, uziga buysindira olish qudratiga ega.
Bizning tarixiy voqyoalarimizni ta`riflovchi kuylar bilan o`tmishni, tarixni anglasak ayrim
qo`shiqlar ajoyib ohangi bilan halol-insonparvarlikka, elni sevishga chaqirib turgandek tuyiladi.
Insonning estetik tarbiyasida, ma`naviy boyligiga, usib-unishiga, odob-oxloqiga uzining
har-hil guzal ohang kuylariga boy milliy musiqaning tarbiyasi ham uz oldiga alohida bir dunyo.
Shuning uchun xalq o`z qo`shiqlariga alohida hurmat bilan qarab, qo`shiq
tabiatning eng
go`zal
turlarining
badiiy obrazlari, badiiy hunarning asil marjoni–deb baholangan. Rus halqining
ulug` yozuvchisi A.M.Gorkiy: «eng ulug` danolik-oddiy so`zlikda»degan. Naqllar
bilan she`rlar
har doim qisqa bulib keladi, lekin ularda jamlangan aql bilan tuyg`u butun bir kitob qilib yozsa
ham ado bulmaydiganday» -deb ta`rif bergan.
Haqiyqatdan ham xalq qushiqlari yoki naqllardagi ta`sirchang tushunchalar har bir
insonning umr yuliga tug`ri qadam tashlashiga etarlidek ulug` uy-fikr beradi.
Dono xalqimizda «kuy qushiqning qanoti» degan so`z bor. Kuy orqali yoshlar ongiga
nasihatguy suzlar bilan yoqimli tarzda kirib borish juda qulay.
Qoraqalpoq xalqi, -deb yozadi filologiya fanlari doktori, N. Dauqaraev, «-o`zining qayg`uli
kunlarida ham hursandchilik kunlarida ham qo`shiqsiz, soz-suhbatsiz og`zaki poeziyasiz yashay
olmaydi. Insonga tug`ilgan kundan boshlab, har doim yuldosh bo`ladi».
Xalqimiz milliy qo`shiqlarga, musiqaga katta hurmat bilan qaragan. Qoraqalpoq xalq
qo`shiqlarining ko`p jihati milliy ohanglarga moslashgan bulib keladi. Qo`shiqlarni o`z ohangiga
solib xalq baqshi, jirov, qissaxonlar aytib yurgan.
Har bir inson bolaligidan boshlab musiqa san`ati ta`sfurida yashaydi. Uning qo`log`iga
kiradigan birinchi san`at namunasi ona allasidir. Ona allasi esa dunyodagi barcha xalqlarning eng
ajoyib va mumtoz asari, asrlar osha qadri oshadigan, insoniyat yashar ekan, har bir davrda ham
aziz bo`lib qoladigan bebaho qo`shiqlarki, buning sehrini bilmagan odamning o`zi yo`q. Insonni
gudakligidayoq san`atning sehrli olamiga ilk mehrini uyg`otadigan va umrbod unga oshno qilib
qo`yadigan ham ana shu ona allasidir. SHunday ekan, bolada gudakligidayoq iqdidorli ekanligi
kurina boshlaganidan bu ezgulikni ulg`aygan sari kuchaytira borish kerak bo`ladi.
Biz shu fikrga keldikky, ma`naviy-axloqiy estetik tarbiyaning xalq qo`shig`i shaklidagi
birinchi omili-bu ona allasidir. Demak, qoraqalpoq onalarining allasi ham ma`naviy-ruhiy
jihatidan o`ta ta`sirchan vosita bulishi tabiiy hol.
Har bir inson ulg`aya borgan sari uning g`oyaviy, ahloqiy va ma`naviy saviyasi oshib
boradi. «Ma`naviy, estetik saviyaning shakllanishi va rivojlanishi ham ana shu jarayon bilan birga
kechadi. Bu o`z navbatida tarbiyaning barcha jihatlari bilan birga chambarchas bog`liq bo`lib,
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
30
yuksak insoniy dunyoqarashning shakllanishishi bilan uyg`unlashib ketadi». SHuning uchun ham
o`quvchi-yoshlarga axloqiy estetik tarbiya berish bilan shug`ullanuvchi pedagog-tarbiyachilar bu
ishni umumlashgan holda olib borilishi zarurligini unutmasliklari kerak. Bu ayniqsa, oliy o`quv
yurtlarida madaniy, estetik tarbiya bilan shug`ullanadigan o`qituvchilarga taalluqlidir.
REFERENCES
1.
Jiyenbaevich M. I. The evolution of music pedagogy of the karakalpak people: Historical
and theoretical aspects //Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities. –
2021. – Т. 11. – №. 10. – С. 27-32.
2.
Jiyenbaevich M. I. Competence-based approach in higher musical and professional
education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. – 2022.
– Т. 12. – №. 4. – С. 42-47.
3.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69
4.
Jiyenbaevich M. I. COMPETENCE-BASED APPROACH IN HIGHER MUSICAL AND
PROFESSIONAL EDUCATION //PROMINENCE OF INFORMATION BASES&
MEDIA ASSESSMENTS IN THE POST CONFLICT MARKETING ENVIORNMENT.
5.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
6.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ
ЖИҲАТЛАРИ
//Образование
и
инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
7.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ
ЖИҲАТЛАРИ
//Образование
и
инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
8.
Muxammetdinova L. THE DEVELOPMENT OF THE ART OF GIVING IN NORTHERN
PAKISTAN AS AN EXAMPLE OF THE YEARS OF INDEPENDENCE //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 74-78.
9.
Maxamatdinovna M. L. FOLKLORE AS A SPECIAL FORM OF CREATIVITY
//International Journal of Advance Scientific Research.
– 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 282-284.
10.
Makhammatdinovna M. L. As a Means of Providing Aesthetic Education to the Students
of the Art of Embroidery //Vital Annex: International Journal of Novel Research in
Advanced Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 149-152.
11.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
12.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
13.
Sag’inbaevna T. S. Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence //Spanish
Journal of Innovation and Integrity. – 2023. – Т. 18. – С. 39-41.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
31
14.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
15.
Saginbaevna T. S. Management and study of culture and art. – 2022.
16.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
17.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
18.
Tajimuratova S. CONCEPT OF FURTHER DEVELOPMENT OF NATIONAL
CULTURE IN UZBEKISTAN //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 1. –
С. 251-254.
