126
TOPINAMBUR O‘SIMLIGINING FOYDALI HAMDA DORIVOR
XUSUSIYATLARI
Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filiali
“Farmakologiya va klinik farmakologiya” kafedrasi o‘qituvchilari
Negmatova MohichexraUmarovna
Uzoqova Umida Eshmo‘minovna
https://doi.org/10.5281/zenodo.10153117
Annotatsiya.
Ushbu maqolada Topinambur o‘simligining foydali hamda dorivor
xususiyatlari haqida ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so'zlar:
Topinambur o‘simligi, organik va yog kislotalari, oqsillar, vitaminlar va
aminokislotalar.
USEFUL AND MEDICINAL PROPERTIES OF JERUSALEM ARTICHOKE
Abstract.
This article provides information about the useful and medicinal properties of
Jerusalem artichoke.
Key words:
Jerusalem artichoke, organic and fatty acids, proteins, vitamins and amino
acids.
ПОЛЕЗНЫЕ И ЛЕЧЕБНЫЕ СВОЙСТВА ТОПИНАМБУРА
Аннотация.
В данной статье представлена информация о полезных и лечебных
свойствах топинамбура.
Ключевые слова:
топинамбур, органические и жирные кислоты, белки, витамины и
аминокислоты.
Topinambur o‘simligi – murakkabguldoshlarga mansub ko'p yillik o'simlik. Bu
o'simlikning yer osti poyalarida noksimon (yernok nomi shundan) tuganaklar hosil bo‘ladi. Yer
osti tugunlari turli xil shaklga ega va oq yoki biroz sariq (ba'zan qizil yoki binafsha) rangga ega
bo'lgan bir xil nomdagi bo'lgan ildiz mevalari hosil bo'ladi. Topinambur ma’zasi sholg'om yoki
karamning ta’miga (xom) juda o'xshaydi. Topinambur o‘simligi, shifobaxsh xususiyatlari quyida
keltirilgan, bu o‘simlikning nomi esa turlicha nomlanadi.
Ular yer nok, quyosh ildizi, quddus artishokasi va hatto tuber kungaboqar deb
ataladi. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, bu sabzavot nomidan qat'iy nazar, uning ta'mi umuman
o'zgarmaydi. Bu mazali taomlarni tez va oson tayyorlash imkonini beruvchi shirin mahsulotdir.
Agar siz ushbu mahsulotni uyingizda yetishtirishga qaror qilsangiz, xato qilmaysiz. Topinamburni
127
qanday iste'mol qilishni kam odam biladi. Bu ildiz mevalari ko'pincha qaynatiladi, qovuriladi va
hatto xom holda ishlatiladi.
Buni amalga oshirish uchun siz xuddi shu nomdagi o'simlikning ildizini (xuddi kartoshka
kabi) yerdan qazishingiz kerak, keyin uni yuvish va tozalangan holda istemol qilish
mumkin. Darhaqiqat, kimyoviy tarkibi bo'yicha, taqdim etilgan o'simlikning ildiz mevalari
kartoshkaga o'xshaydi. Biroq, ozuqaviy qiymat jihatidan ular eslatib o'tilgan sabzavotlardan ancha
ustundir. Shuni ta'kidlash kerakki, uning shubhasiz foydali xususiyatlari juda yuqori.
Mutaxassislarning fikricha, topinamburda 3% gacha protein, eruvchan polisaxarid inulin,
mineral tuzlar, mikroelementlar, fruktoza va azotli moddalar mavjud. Topinambur shuningdek,
B1, C vitaminlari va karotinga boy. Biz quyida topinambur o‘simligining foydali xususiyatlariga
to‘xtalib o‘tamiz:
Topinambur (yashil massa va ildiz mevalari) deyarli og'ir metallarni to'plamaydi. Shu
munosabat bilan, mahsulot ekologik jihatdan noqulay hududlarda o'stirilgan bo'lsa ham, yeyish
mumkin.
Agar siz har kuni topinamburni iste'mol qilsangiz, tanangiz tez orada barcha to'plangan
toksinlar va toksinlardan xalos bo'ladi. Shifokorlarning fikriga ko'ra, ushbu mahsulotlardan (har
biri 100 g) faqat 90 kun davomida foydalanish ba'zi sog'liq muammolaridan xalos bo'lishga
yordam beradi. Buning sababi shundaki, bunday ildiz mevalarida ko'p miqdorda pektin mavjud
bo'lib, bu barcha toksinlarni tezda yo'q qilishga yordam beradi.
Topinambur tarkibida temir, kaliy va kremniy kabi elementlar mavjud. Shu munosabat
bilan, ayniqsa, ushbu moddalarning organizmda yetishmasligiga tez-tez foydalanish tavsiya
etiladi.
Topinambur (ushbu sabzavotdan foydalanadigan retseptlar quyida keltirilgan) noyob
mahsulotdir. Sabzavotlarda mavjud bo'lgan inulin ajoyib energiya manbai hisoblanadi. Bundan
tashqari, qonda glukoza miqdorini me’yorda saqlanishiga yordam beradi. Shu ma'noda, nafaqat
diabetga chalingan bemorlarga, balki nozik va chiroyli bo'lishni orzu qilganlar uchun ham tavsiya
etiladi.
Topinambur ildizlari yallig'lanishga qarshi xususiyatlarga ega. Shuning uchun u oshqozon-
ichak trakti kasalliklari bilan og'rigan odamlar uchun idealdir. Shunday qilib, topinambur gastrit,
kolit va oshqozon yarasini davolash uchun ishlatiladi, to'qimalarni davolashni rag'batlantiradi va
ko'ngil aynishi va xolelitiyoz uchun vosita sifatida ishlatiladi.
128
Topinambur tarkibidagi mikroelementlar majmuasi yurak va qon tomirlarini sezilarli
darajada mustahkamlashga yordam beradi. Bunday sabzavot dorixona dori-darmonlari, aniqrog'i
kaliy-magniy tabletkalari uchun ajoyib o'rinbosar bo'ladi.
Topinambur disbiyoz uchun juda foydali, chunki ular qisqa vaqt ichida ichak
mikroflorasini normallashtirishga qodir.
Yuqorida aytib o'tilganidek, yer noklari ichak mikroflorasini normallashtirishga yordam
beradi. Shuning uchun uni ichak atoniyalarida ishlatish tavsiya etiladi.
Topinamburdan qanday foydalanish kerak? Agar qon bosimi beqaror bo'lsa, kuniga 100 g
xom ashyoni iste'mol qilish tavsiya etiladi.
Tibbiyotda topinambur qo‘llanilishi:
Topinambur uglevodlar, organik va yog kislotalari, oqsillar, vitaminlar va aminokislotalar
majmuasidan iborat zararsiz va eng muhimi samarali kokteyldir.
Topinambur xalq tabobatida, shuningdek, rasmiy tibbiyotda qo'llaniladi:
Og'ir jismoniy, aqliy va ruhiy stressni bartaraf etish;
Samaradorlikni oshirish;
O'tkir va surunkali bosqichlarda yuqumli kasalliklarning oldini olish va davolash;
Mikroto'lqinli nurlanish, radionuklidlar, og'ir metallar, toksinlar ta'siridan zararni
Zararsizlantirish;
Malign neoplazmalarning rivojlanishining oldini olish;
Gemoglobin ortishi;
Oshqozon kislotasini normalizatsiya qilish;
Bo'g'imlarda tuz cho'kmasini samarali yo’qotishi;
Yurak va buyraklardan kelib chiqadigan shishlarni yo'q qilish;
Ichak motor funktsiyasini kuchaytirish;
Tananing ko'plab yuqumli va yallig'lanish kasalliklariga qarshi immunitetini oshirish;
Intoksikatsiya alomatlarini engillashtiradi (qusish, ko'ngil aynishi, og'izda achchiqlanish,
qorin og'rig'ini yo'q qilish).
