553
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
IN VITRO URUGʻLANTIRISH: ZAMONAVIY REPRODUKTIV
TEXNOLOGIYALARNING IMKONIYATLARI
Abduraximova Lobar Alisher qizi
Qoʻziyeva Dilshoda Alisher qizi
Raxmatov Raximjon Zokir oʻgʻli
Toshkent davlat tibbiyot universiteti Termiz filiali
Davolash fakulteti davolash yoʻnalishi 2-kurs talabalari.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17646437
Annotatsiya.
Ushbu maqolada in vitro urugʻlantirish (IVF) texnologiyasining ilmiy
asoslari, bajarilish bosqichlari, afzalliklari hamda zamonaviy reproduktiv tibbiyotda tutgan
oʻrni tahlil qilinadi. Beqiyos ona bo‘lish imkoniyatini taqdim etadigan ushbu texnologiyaning
samaradorligini oshiruvchi omillar, xavfsizlik talablari va inson salomatligiga ta’siri ilmiy
yondashuv asosida yoritiladi.
Kalit so‘zlar:
in vitro urugʻlantirish, reproduktiv texnologiya, bepushtlik, embrion,
follikul, genetik diagnostika
Annotation.
This article examines the scientific foundations, stages, benefits, and clinical
significance of in vitro fertilization (IVF). The study highlights the technological advancements
that enhance the efficiency and safety of infertility treatment. Modern approaches to embryo
assessment, hormonal stimulation, and genetic diagnostics are analyzed from a scientific
perspective.
Keywords:
in vitro fertilization, reproductive technology, infertility, embryo, follicle,
genetic diagnostics
Аннотация.
В статье рассматриваются научные основы, этапы проведения,
преимущества и клиническое значение технологии экстракорпорального оплодотворения
(ЭКО). Описываются современные достижения репродуктивной медицины, методы
повышения эффективности лечения бесплодия и роль генетической диагностики в
обеспечении здорового развития эмбрионов.
Ключевые
слова:
экстракорпоральное
оплодотворение,
репродуктивная
технология, бесплодие, эмбрион, фолликул, генетическая диагностика
In vitro urugʻlantirish (IVF) — tuxum hujayrasining organizmdan tashqarida maxsus
laboratoriya sharoitida urugʻlantirilishi va hosil bo‘lgan embrionning bachadonga ko‘chirilishi
orqali homiladorlikni hosil qilishga qaratilgan zamonaviy texnologiya hisoblanadi. Bugungi
kunda ushbu metod bepushtlikning eng samarali davolash usullaridan biri sifatida butun dunyoda
keng qo‘llanilmoqda. Reproduktiv salomatlikning pasayishi, ekologik omillar, irsiy muammolar,
gormonal disbalanslar va ijtimoiy hayot ritmining o‘zgarishi kabi sabablar IVFga bo‘lgan
ehtiyojni yanada kuchaytirmoqda.
IVF texnologiyasining asosiy bosqichlari bir necha murakkab jarayonlardan iborat bo‘lib,
har bir qadam puxta ilmiy yondashuv va yuqori texnologik jihozlarni talab qiladi. Avvalo, ayolda
follikulalar yetilishini rag‘batlantirish uchun gormonal dori vositalari qo‘llanadi. Follikulalar
yetilgach, tuxum hujayra maxsus igna yordamida olinadi va laboratoriya sharoitida sifatli
spermatozoidlar bilan birlashtiriladi. Urugʻlanish jarayoni laboratoriyaning nazorat ostidagi
muhitida amalga oshırilib, embrionlarning rivojlanishi kuzatiladi.
Embrionning sifatini baholash IVFning eng muhim bosqichlaridan biridir. Zamonaviy
embriologiya usullari, xususan, morfologik baholash, time-lapse monitoringi va preimplantatsion
554
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
genetik testlar (PGT) embrionlarning rivojlanish dinamikasini aniq tahlil qilish imkonini beradi.
PGTning joriy etilishi irsiy kasalliklarning oldini olishda katta ahamiyatga ega bo‘lib, sog‘lom
embrionlarni tanlash imkoniyatini kengaytiradi.
IVFning samaradorligiga ta’sir etuvchi omillar orasida ayolning yoshi, tuxum
hujayralarning sifati, spermatozoidning morfologiyasi, endometriyning tayyorligi va bemorning
umumiy sog‘ligi muhim o‘rin tutadi. Jahon amaliyotida 35 yoshgacha bo‘lgan ayollar uchun
homiladorlikka erishish ko‘rsatkichi yuqori ekanligi ilmiy manbalarda qayd etilgan.
Bundan tashqari, IVFning ruhiy-psixologik jihatlari ham alohida e’tibor talab qiladi.
Bepushtlik muammosi ko‘plab oilalarda ruhiy bosim va stress uyg‘otadi, shuning uchun
psixologik qo‘llab-quvvatlash reproduktiv jarayonning ajralmas qismiga aylangan. Tibbiy
jamoaning bemor bilan muloqoti, muntazam maslahatlar, psixoterapevtik yordam jarayon
samaradorligini oshiradi.
Zamonaviy reproduktiv texnologiyalar rivoji bilan kriokonservatsiya, donorlik dasturlari,
surrogat ona xizmatlari va minimal invaziv usullar keng qo‘llanmoqda. Kriokonservatsiya
texnologiyasi embrionlar, tuxum hujayralar yoki spermatozoidlarni uzoq muddat muzlatilgan
holda saqlash imkonini beradi. Bu ayniqsa reproduktiv yoshni kechiktirishni rejalashtirayotgan
ayollar uchun katta yordam beradi.
IVF tibbiyotning nafaqat klinik, balki ijtimoiy ahamiyatga ham ega bo‘lgan sohasidir.
Ushbu texnologiya orqali farzand ko‘rish imkoniyati topgan minglab oilalar jamiyatning
demografik barqarorligiga, oila institutining mustahkamlanishiga va sog‘lom avlodning
shakllanishiga xizmat qilmoqda. Reproduktiv texnologiyalarni takomillashtirish, ularning
xavfsizligini oshirish va ilmiy izlanishlarni davom ettirish kelajak avlod salomatligini
ta’minlashda muhim omil bo‘lib qolaveradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1.
Rasulova N. Reproduktiv salomatlik asoslari. – Toshkent: Ibn Sino, 2018. – 74–82-betlar.
2.
Sodiqov A. Tibbiy genetika va irsiy kasalliklar. – Toshkent: Fan, 2016. – 101–110-betlar.
3.
Jalilova M. Ayollar salomatligi va gormonal muvozanat. – Toshkent: Innovatsiya, 2020.
– 55–63-betlar.
4.
Hamroyev B. Zamonaviy reproduktiv texnologiyalar. – Samarqand: Zarafshon, 2017. –
120–128-betlar.
5.
Qosimova L. Embriologiya asoslari. – Toshkent: Universitet, 2019. – 92–104-betlar.
6.
Yusupov T. Tibbiyotda laborator diagnostika. – Toshkent: Tibbiyot olami, 2015. – 87–
95-betlar.
7.
Mahmudova D. Oila salomatligi va psixologik qo‘llab-quvvatlash. – Farg‘ona: Farg‘ona
nashriyoti, 2021. – 60–68-betlar.
8.
Sattorova Sh. Ginekologiyada zamonaviy yondashuvlar. – Toshkent: Ibn Sino, 2014. –
73–79-betlar.
9.
Karimova O. Bepushtlik sabablari va davolash. – Namangan: NamPI nashriyoti, 2022. –
45–53-betlar.
10.
Yuldashev M. Tibbiy biologiya asoslari. – Toshkent: Universitet, 2013. – 130–138-betlar.
11.
Abdullayev B. Klinik fiziologiya. – Buxoro: Buxoro nashriyoti, 2020. – 48–56-betlar.
12.
Rahimov A. Inson salomatligi va zamonaviy texnologiyalar. – Qarshi: Nasaf, 2018. –
112–118-betlar.
555
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
13.
Olimova Z. Genetik tadqiqotlar va irsiyat. – Toshkent: Fan va texnologiya, 2017. – 95–
103-betlar.
14.
Saidova Sh. Psixosomatik yondashuvlar. – Toshkent: O‘qituvchi, 2016. – 67–75-betlar.
15.
Sharipov K. Tibbiyotda innovatsion texnologiyalar. – Toshkent: Innovatsiya, 2021. – 88–
96-betlar.
