351
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
RAQAMLI IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISH – MAMLAKAT
RAQOBATDOSHLIGINI OSHIRISHNING FUNDAMENTAL ASOSI
Isroiljonov Qobiljon
Tashkent International University 2-kurs talabasi.
Telefon raqam: +99899-461-63-55
e-mail:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17609789
Mamlakatimizda ilm-fanni rivojlantirish, yoshlarni chuqur bilim, yuksak ma’naviyat va
madaniyat egasi sifatida tarbiyalash, shuningdek, raqobatbardosh iqtisodiyotni shakllantirish
borasidagi ishlarni izchil davom ettirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.
Mirziyoyev 2020 yil 24 yanvardagi Oliy Majlisga Murojaatnomasida 2020 yilni
“Ilm, ma’rifat
va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”
deb e’lon qilish taklifini ilgari surdi.
Ushbu tashabbus mamlakatimiz hayotida global taraqqiyotga hamohang tarzda tarixiy
burilish davri boshlanganini yaqqol ko‘rsatdi. Chunki ilm-fan va ma’rifat sohasiga yo‘naltirilgan
sarmoya – bu buyuk kelajak uchun kiritilgan eng muhim investitsiyadir.
Bugungi kunda jahon taraqqiyotining kelajak istiqbolida
Big Data, sun’iy intellekt,
neyrotexnologiyalar, kvant texnologiyalari, buyumlar interneti, robototexnika, sensor
tizimlar, raqamli platformalar, bulutli va mobil texnologiyalar, virtual hamda
kengaytirilgan reallik texnologiyalari, kraudsorsing, blokcheyn, kriptovalyutalar, ICO va
3D-texnologiyalar
kabi yo‘nalishlar hal qiluvchi o‘rin tutmoqda.
Mutaxassislar fikricha, raqamli iqtisodiyot mavjud sohalarning yarmidan ko‘prog‘iga tub
o‘zgarishlar olib keladi. Jahon banki ma’lumotlariga ko‘ra, tezkor internet foydalanuvchilari
sonining 10 foizga ortishi mamlakat yalpi ichki mahsulotining o‘sishiga har yili o‘rtacha 0,4–1,4
foizgacha ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Masalan, Singapurda ilgari import-eksport uchun litsenziya olish 15–20 kun vaqt olgan
bo‘lsa va 21 turdagi hujjatni to‘ldirish talab qilingan bo‘lsa,
TradeNet
onlayn tizimi joriy
etilgach, endilikda bitta shaklni to‘ldirish kifoya qiladi va jarayon atigi 15 soniyada yakunlanadi.
AQShning Arizon shtatida haydovchilik guvohnomasini onlayn tarzda uzaytirish narxi
atigi 1,60 dollarni tashkil etadi (shaxsan murojaat qilinganda 6,60 dollar), bu esa aholi va davlat
uchun katta tejash imkonini beradi. Mazkur tizimni
IBM
kompaniyasi yuritadi va undagi
to‘lovlarning atigi 2 foizini oladi.
Shuningdek, G‘arbiy Avstraliyada joriy etilgan
GEM (Government Electronic
Marketplace)
elektron savdo maydonchasi bir mahsulotni xarid qilish bilan bog‘liq ortiqcha
xarajatlarni 100 dollardan 5 dollargacha kamaytirgan va umumiy tejamkorlik 100 million
dollarga tenglashgan.
Prezident Sh.M. Mirziyoyev 2020 yil 13 fevral kuni o‘tkazilgan yig‘ilishda keltirgan
ma’lumotlarga ko‘ra, AQShda raqamli iqtisodiyot YAIMning 10,9 foizini, Xitoyda 10 foizni,
Hindistonda 5,5 foizni tashkil etadi. O‘zbekistonda esa bu ko‘rsatkich hozircha 2 foiz atrofida.
Dunyo miqyosidagi tezkor o‘zgarishlar va kuchayib borayotgan raqobat sharoitida
innovatsiyalar va raqamli texnologiyalarni keng joriy etmasdan turib, iqtisodiyotning barqaror
o‘sishiga hamda mamlakatning raqobatbardoshligini ta’minlashga erishib bo‘lmaydi. Shu sababli
bu yo‘nalishda ilmiy va amaliy faoliyatni kuchaytirish dolzarb ahamiyat kasb etadi.
Xulosa qilib aytganda
, zamonaviy iqtisodiyot, ijtimoiy soha va davlat boshqaruvi
tizimlarining sifat jihatidan rivojlanishi raqamli texnologiyalarni joriy etish darajasiga bevosita
bog‘liqdir.
352
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish uchun quyidagi asosiy shartlar va ustuvor
yo‘nalishlarni belgilash muhim:
raqamli texnologiyalar samarali ishlashi uchun mustahkam institutsional muhit va
zamonaviy infratuzilma yaratish, mamlakat hududini keng polosali internet bilan to‘liq qamrab
olish;
malakali dasturchi va muhandis-texnik kadrlarni tayyorlashni kengaytirish, ta’lim
tizimining barcha bosqichlarida xalqaro standartlarga mos axborot texnologiyalarini o‘qitish;
aholining keng qatlamlari orasida
raqamli savodxonlik
ni oshirish, ularni AKTdan
samarali foydalanishga jalb etish;
raqamli iqtisodiyot sohasidagi normativ-huquqiy bazani mustahkamlash va qonunchilikni
takomillashtirish;
mehnat bozorini raqamli iqtisodiyot talablariga moslashtirish, mutaxassislar malakasini
uzluksiz oshirish;
raqamli iqtisodiyot bo‘yicha xalqaro hamkorlikni kengaytirish, yetakchi texnologik
kompaniyalar bilan qo‘shma loyihalarni amalga oshirish.
Raqamli iqtisodiyot sohasidagi vazifalarni muvaffaqiyatli bajarish uchun yuqori malakali
kadrlarni tayyorlash, ularning mehnatini rag‘batlantirish hamda zamon talablari asosida yangicha
fikrlash va yondashuvni shakllantirish zarur.
Manba:
1.
Mirziyoyev Sh.M.
“Oliy Majlisga Murojaatnoma”
, 24-yanvar 2020 yil.
2.
Mirziyoyev Sh.M.
“Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish — bu kelajakka olib
boradigan yo‘l”
. Axborot texnologiyalariga bag‘ishlangan yig‘ilish nutqi, 13-fevral
2020 yil.
3.
Jahon banki hisobotlari:
World Development Report 2021: Data for Better Lives.
Washington, 2021.
4.
OECD Digital Economy Outlook 2020. – OECD Publishing, Paris, 2020.
5.
Mavlonov B. va boshqalar.
“Raqamli iqtisodiyot asoslari”
. – Toshkent: Iqtisodiyot
nashriyoti, 2021.
6.
UNCTAD.
Digital Economy Report 2023: Cross-border data flows and development.
Geneva, 2023.
