ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
374
ESHITISH ORGANI KASALLIKLARI VA KOXLEAR IMPLANTATSIYA
Nazarova Nozima Ravshan qizi
Toshkent davlat tibbiyot universiteti
Tibbiyot fakulteti,
Davolash ishi yoʻnalishi 1-kurs talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.17602169
Annotatsiya.
Ushbu maqolada eshitish organining anatomik tuzilishi, eshitish
qobiliyatining buzilish sabablari, eshitish organi kasalliklarining turlari hamda ularni
davolashda qo‘llaniladigan eng samarali usullardan biri bo‘lgan koxlear implantatsiya haqida
so‘z yuritiladi. Koxlear implantning tuzilishi, ishlash mexanizmi, uning inson hayotidagi
ahamiyati va O‘zbekistonda ushbu texnologiyaning rivojlanish istiqbollari tahlil qilinadi.
Kalit so‘zlar:
eshitish organi, eshitish nervi, kar-soqovlik, koxlear implantatsiya,
reabilitatsiya, otorinolaringologiya, tibbiy texnologiya.
Abstract.
This article explores the anatomy of the auditory organ, causes of hearing loss,
types of ear diseases, and one of the most effective treatment methods — cochlear implantation.
The structure, functioning, and significance of the cochlear implant, as well as the
development of this technology in Uzbekistan, are analyzed.
Keywords:
auditory organ, hearing loss, cochlear implant, deafness, rehabilitation,
auditory nerve, otorhinolaryngology.
Аннотация.
В статье рассматриваются анатомическое строение органа слуха,
причины потери слуха, виды заболеваний уха и современный метод лечения — кохлеарная
имплантация. Анализируется структура и работа кохлеарного импланта, его значение
для человека и развитие данной технологии в Узбекистане.
Ключевые слова:
орган слуха, потеря слуха, кохлеарная имплантация, глухота,
реабилитация, слуховой нерв, оториноларингология.
Eshitish organi inson hayotida muhim ahamiyatga ega bo‘lib, u tashqi dunyo bilan aloqa
o‘rnatish, nutqni o‘rganish va atrof-muhitdagi tovushlarni anglash imkonini beradi. Eshitish
qobiliyatining pasayishi yoki yo‘qolishi inson hayoti sifatini sezilarli darajada yomonlashtiradi.
Tibbiyotda bunday muammolarni hal etish uchun zamonaviy texnologiyalar, xususan,
koxlear implantatsiya usuli keng qo‘llanilmoqda.
Bu usul eshitish nervi faoliyatini qayta tiklash orqali insonni tovush olamiga qaytaradi.
Eshitish organi tashqi, o‘rta va ichki quloq qismlaridan tashkil topgan. Tashqi quloq
tovush to‘lqinlarini qabul qilib, ularni quloq pardasiga yetkazadi. O‘rta quloqda uchta
suyakchadan iborat mexanik tizim tovushni ichki quloqqa uzatadi. Ichki quloqda joylashgan
koxlea yoki salyangoz esa tovush tebranishlarini nerv impulslariga aylantiradi. Ushbu impulslar
eshitish nervi orqali bosh miya po‘stlog‘iga uzatiladi va inson tovushni eshitadi. Ushbu tizimning
istalgan qismidagi uzilish eshitish buzilishiga olib keladi.
Eshitish organi kasalliklari tug‘ma va orttirilgan shakllarda namoyon bo‘ladi.
Tug‘ma holatlar genetik omillar, ona qornidagi infeksiyalar, homiladorlik paytida dorilar
ta’siri yoki tug‘ruq jarayonidagi shikastlanishlar bilan bog‘liq bo‘ladi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
375
Orttirilgan eshitish buzilishlari esa o‘rta quloq yallig‘lanishi, virusli infeksiyalar,
shovqinli muhitda uzoq vaqt ishlash, bosh miya jarohatlari yoki ototoksik dori vositalaridan
foydalanish natijasida yuzaga keladi. Eshitishning buzilishi bolaning nutq rivojiga ham bevosita
ta’sir ko‘rsatadi, bu esa ijtimoiy moslashuvda qiyinchiliklar tug‘diradi.
Koxlear implantatsiya eshitishning og‘ir darajada buzilgan holatlarida qo‘llaniladigan
jarrohlik usuldir. Bu implant eshitish nervini to‘g‘ridan-to‘g‘ri elektr impulslar bilan
stimulyatsiya qiladi va tovush signallarini miyaga yetkazadi. Tabiiy eshitish tizimi ishdan
chiqqan hollarda bu texnologiya insonning eshitish imkoniyatini tiklashga yordam beradi.
Birinchi marta bunday implant o‘rnatilishi o‘tgan asrning oxirida amalga oshirilgan va
hozirda u dunyoning ko‘plab mamlakatlarida muvaffaqiyatli qo‘llanmoqda. Koxlear implantning
asosiy qismlari tashqi va ichki modullardan iborat bo‘lib, tashqi qism tovushni qabul qiladi, ichki
qism esa uni eshitish nerviga uzatadi. Shu orqali bemor tovushlarni farqlay oladi, nutqni
tushunish va muloqot qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Koxlear implantatsiya, ayniqsa, tug‘ma
yoki erta yoshda eshitish qobiliyatini yo‘qotgan bolalar uchun nihoyatda muhimdir. Ushbu
jarrohlik amaliyoti natijasida ular eshitish va nutq ko‘nikmalarini o‘zlashtirish imkoniyatiga ega
bo‘ladi. Eshitish qobiliyati tiklangan bolalar o‘qish, o‘rganish va ijtimoiy hayotda faol ishtirok
etish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Biroq implantatsiya jarayoni faqat operatsiya bilan
yakunlanmaydi — bemor uchun muntazam reabilitatsiya, logopedik mashg‘ulotlar va psixologik
qo‘llab-quvvatlash zarur bo‘ladi.
O‘zbekistonda koxlear implantatsiya amaliyoti so‘nggi yillarda jadal rivojlanmoqda.
Respublika ixtisoslashtirilgan otorinolaringologiya markazida kar va zaif eshituvchi
bolalar uchun bepul operatsiyalar o‘tkazilmoqda. Ushbu dasturlar davlat tomonidan qo‘llab-
quvvatlanib, ijtimoiy himoya tizimiga kiritilgan. Operatsiyadan so‘ng bolalar logoped, psixolog
va audiolog nazoratida bo‘lishadi. Bunday yondashuv ularning nutqni o‘rganish va ijtimoiy
hayotga moslashish jarayonini yengillashtiradi.
Hozirda ko‘plab o‘zbek shaharlarida maxsus eshitish markazlari faoliyat yuritmoqda.
Koxlear implantatsiyaning asosiy afzalliklari — eshitish qobiliyatini tiklash, nutqni
shakllantirish, o‘quv va muloqot faoliyatini yaxshilashdir. Ammo bu usulning muayyan
cheklovlari ham mavjud. Operatsiya jarayonining murakkabligi, texnik xizmat zaruriyati va
implant narxining yuqoriligi muammolardan biri hisoblanadi.
Shunga qaramay, bu texnologiya inson hayotini tubdan o‘zgartiruvchi tibbiy yutuq
sifatida e’tirof etiladi.
Eshitish organi kasalliklari inson salomatligi va ijtimoiy hayotiga katta ta’sir ko‘rsatadi.
Koxlear implantatsiya texnologiyasi tibbiyotda yangi imkoniyatlarni ochib, kar va zaif
eshituvchi insonlar uchun eshitish dunyosiga qaytish yo‘lini taqdim etmoqda. Bu texnologiya
O‘zbekistonda ham tobora keng tarqalib, yosh avlodning to‘laqonli hayot kechirishiga yordam
bermoqda. Kelajakda ilm-fan rivoji bilan koxlear implantlar yanada mukammallashib, eshitish
reabilitatsiyasining yanada samarali vositasiga aylanishi kutilmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Sultonov, A. (2022). Otorinolaringologiya asoslari. Toshkent: Tibbiyot nashriyoti.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
376
2.
Karimova, D. (2021). Bolalarda eshitish buzilishlari va ularning reabilitatsiyasi.
Toshkent: Tibbiyot akademiyasi nashriyoti.
3.
Mirzayev, N. (2020). Eshitish protezlari va koxlear implantatsiya usullari. “Tibbiyot va
amaliyot” jurnali, №4.
4.
Zohidov, B. (2022). Audiologiya fanining zamonaviy yo‘nalishlari. Toshkent:
Innovatsion tibbiyot markazi.
5.
Tohirova, M. (2023). Eshitish nogironligi bo‘lgan bolalarda logopedik reabilitatsiya
tajribalari. “Pedagogik innovatsiyalar” jurnali, №3.
6.
Usmonov, A. (2019). Otorinolaringologiya kursi. Toshkent: O‘zbekiston Tibbiyot
akademiyasi nashriyoti.
7.
Jo‘rayev, M. (2020). Bolalarda eshitish a’zosi kasalliklarini erta aniqlash usullari.
“Tibbiyotda yangiliklar” jurnali, №2.
8.
Karimov, S. (2021). Koxlear implantatsiya amaliyotining tibbiy va ijtimoiy ahamiyati.
“Tibbiy fanlar yangiliklari” jurnali, №5.
9.
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi (2023). Koxlear implantatsiya
dasturi to‘g‘risida ma’lumotnoma. Toshkent.
10.
Rasulov, R. (2022). Eshitish qobiliyatini yo‘qotgan bolalarda kommunikativ
kompetensiyani rivojlantirish. Toshkent: TDPU nashriyoti.
11.
Murodova, Z. (2021). Surdopedagogika asoslari. Toshkent: Ilm Ziyo nashriyoti.
12.
Yusupova, N. (2020). Koxlear implantatsiya jarayonining psixologik jihatlari.
“Psixologiya va pedagogika masalalari” jurnali, №1.
13.
Ergasheva, M. (2023). Eshitish reabilitatsiyasi bo‘yicha zamonaviy yondashuvlar.
“Tibbiy amaliyot” jurnali, №6.
14.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori (2021). Sog‘lom avlodni tarbiyalash va
bolalar salomatligini mustahkamlash chora-tadbirlari to‘g‘risida. Toshkent.
15.
Ismoilova, D. (2024). Koxlear implantatsiyadan keyingi logopedik reabilitatsiya
bosqichlari. “Tibbiyotda innovatsiyalar” jurnali, №2.
