ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
326
MUSTAQILLIK YILLARIDA O‘ZBEKISTONDA TIBBIY XIZMAT KO‘RSATISH
TIZIMI TARAQQIYOTINING TARIXIY BOSQICHLARI: INSTITUTSIONAL
TRANSFORMATSIYA, SIYOSAT VA JAMIYAT SALOMATLIGI (1991–2025)
Narimanov Ibrohimbek Ikromjon o’g’li
https://doi.org/10.5281/zenodo.17574687
Annotatsiya.
Ushbu maqolada O‘zbekiston mustaqillikka erishgach tibbiyot sohasida
amalga oshirilgan islohotlar, ularning institutsional jihatlari va jamiyat salomatligiga bo‘lgan
ta’siri tahlil qilinadi. 1991–2025 yillar oralig‘idagi o‘zgarishlar 4 bosqichda o‘rganiladi.
Maqola rasmiy hujjatlarga, statistik ma’lumotlarga va ilmiy adabiyotlarga asoslangan.
Kalit so‘zlar:
tibbiyot tizimi, institutsional o‘zgarish, sog‘liq siyosati, jamiyat salomatligi,
mustaqillik.
HISTORICAL STAGES OF DEVELOPMENT OF THE MEDICAL SERVICE SYSTEM
IN UZBEKISTAN DURING THE YEARS OF INDEPENDENCE: INSTITUTIONAL
TRANSFORMATION, POLICY AND PUBLIC HEALTH (1991–2025)
Abstract.
This article analyzes the reforms implemented in the medical sector after
Uzbekistan gained independence, their institutional aspects and impact on public health.
Changes in the period 1991–2025 are studied in 4 stages. The article is based on official
documents, statistical data and scientific literature.
Keywords:
medical system, institutional transformation, health policy, public health,
independence.
ИСТОРИЧЕСКИЕ ЭТАПЫ РАЗВИТИЯ СИСТЕМЫ МЕДИЦИНСКОГО
ОБСЛУЖИВАНИЯ В УЗБЕКИСТАНЕ В ГОДЫ НЕЗАВИСИМОСТИ:
ИНСТИТУЦИОНАЛЬНАЯ ТРАНСФОРМАЦИЯ, ПОЛИТИКА И
ОБЩЕСТВЕННОЕ ЗДРАВООХРАНЕНИЕ (1991–2025 ГГ.)
Аннотация.
В статье анализируются реформы, проведенные в сфере
здравоохранения после обретения Узбекистаном независимости, их институциональные
аспекты и влияние на общественное здравоохранение. Изменения в период 1991–2025 гг.
рассматриваются в четыре этапа. Статья основана на официальных документах,
статистических данных и научной литературе.
Ключевые слова:
медицинская система, институциональная трансформация,
политика здравоохранения, общественное здравоохранение, независимость
Kirish
O‘zbekiston Respublikasi 1991-yilda mustaqillikka erishgach, sovet davridagi sog‘liqni
saqlash tizimi yangi sharoitda ishlashni boshladi. Bu tizim avvaldan ham mukammal emas edi,
ammo umumiy xizmat ko‘rsatish darajasi yuqori bo‘lgan. Mustaqillikdan keyin esa davlat
moliyasi tibbiyot sohasiga yetarli darajada ajratila olmadi. Natijada, tibbiyot xizmati ko‘rsatish
tizimi murakkab bosqichlardan o‘tdi. Va bu maqolada ushbu o‘zgarishlar 4 tarixiy bosqichda
tahlil qilinadi.
1-bosqich (1991–2000): Sovet tizimining buzilishi va yangi izlanishlar
1991–1995 yillar oralig‘ida O‘zbekiston tibbiyotiga ajratiladigan byudjet mablag‘lari
40% ga kamaydi (O‘zbekiston Statistika qo‘mitasi, 2001). Shifoxonalarda dori vositalari
yetishmasligi, shifokorlar oyligining pasayishi kuzatildi. 1997-yilda “Sog‘liqni saqlash
to‘g‘risida”gi qonun qabul qilindi, lekin u amalda mukammal ishlmadi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
327
Institutsional jihatdan, 1994-yilda Sog‘liqni saqlash vazirligi qayta tashkil etildi, ammo
bu faqat nom o‘zgarishi bo‘lib qoldi. Bu davrda tibbiyot xizmati ko‘rsatish darajasi 30–40% ga
pasaygan holda bolib qolaverdi.
2-bosqich (2000–2010): Xususiy sektor o’sishi va nazorat muammolari
2000-yillarda xususiy tibbiyot muassasalari ochila boshladi. 2005-yilga kelib respublika
bo‘yicha 450 dan ortiq xususiy shifoxona ro‘yxatdan o‘tgan (O‘zbekiston SSV, 2006). Bular
asosan diagnostika, stomatologiya va kosmetologiya xizmatlariga ixtisoslashgan edi. Biroq bu
xizmatlar narxi baland bo‘lgani uchun, aholining kop qismi bunday sharoitni kotarolmasdi.
Davlat 2003-yilda “Sog‘lom avlod” dasturini boshladi. Bu dastur bolalarning sog‘ligini
nazorat qilish, maktablarda gigiyena va sog‘lom turmush tarzini o‘rgatishga qaratilgan edi.
Ammo bu dastur amaliyotda yetarlicha keng qamrovli bo‘lmadi va kamroq foyda berdi.
Shifokorlar soni 1000 nafar aholiiga 260 taga yetgan (2008), ammo bu ko‘rsatkich WHO
talabidan (280–300) tadan past bo‘lib qolaverdi va talablarga javob bermasdi.
3-bosqich (2010–2020): Institutsional islohotlar va yangi dasturlar
2011-yilda “Oilaviy shifoxona” tizimi joriy qilindi. Bu tizim bo‘yicha har bir fuqaroga
oilaviy shifokor biriktirildi. 2018-yilga kelib Respublika bo‘yicha 11 mingga yaqin oilaviy
shifoxona qurildi va aholiga xizmat qilishni boshladi (O‘zbekiston SSV, 2019). Bu tizim
bemorlarga doimiy monitoring - tekshiruvlarini o‘tkazish, profilaktik xizmat ko‘rsatish imkonini
berdi.
Shuningdek, 2017-yilda “Dori-darmon” davlat tshkiloti tashkil etildi. Bu tashkilot dori
vositalarini sotib olish, tarqatish va narxlarni nazorat qilish maqsadida yaratilgan. Lekin, 2019-
yilda o‘tkazilgan tahlillarga ko‘ra, dori narxlaridagi farq 8–12% gacha saqlanib qolgandi va bir
biridan farq qilar edi. Bu esa narx nazoratining to‘liq amalga oshmaganligini ko‘rsatadi.
4-bosqich (2020–2025): Pandemiya va yangi siyosat
2020-yil COVID-19 pandemiyasi butun dunyoda bo’lgani kabi, O‘zbekistonning ham
tibbiyot tizimining zaif tomonlarini ko‘rsatdi. Shuning uchun 2020–2022 yillarda yangi tibbiyot
markazlari qurildi, shuningdek, Toshkent shahrida 5 ta multifunksional klinika va 12 ta
laboratoriya tashkil etildi (SSV, 2022). Bu obyektlar zamonaviy jihozlar bilan jihozlangan
bo‘lib, pandemiya davrida muhim rol o‘ynadi.
2021-yilda “Ona va bolaga nazorat” dasturi qabul qilindi. Bu dastur homilador ayollarni
va 2 yoshgacha bo‘lgan bolalarni monitoringdan - tekshiruv o‘tkazishni rejalashtirgan edi. 2023-
yilga kelib 95% homilador ayollarni ushbu dastur qamrab olgan edi. Bu esa davlat tomonidan
jamiyat salomatligiga bo‘lgan e’tibor oshganini va qilingan o’zgarishlar ish berganini ko’rsatadi.
Xulosa
1991–2025 yillar oralig‘ida O‘zbekiston tibbiyot tizimi 4 ta asosiy bosqichdan o‘tdi. Har
bir bosqichda institutsional o‘zgarishlar, yangi dasturlar va siyosatlar amalga oshirildi. Lekin,
ularning samaradorligi joylarda turlicha bo‘ldi. Davlat siyosati umuman olganda sog‘liqni
saqlash sohasiga qaratilgan, ammo amaliyotda shifokorlar yetishmasligi, xususiy va davlat
sektorini muvozanatlashtirish, jamiyat salomatligiga bo‘lgan yondashuvni oshirish hali ham
hozirgi kunning asosiy muammosi bo‘lib qolmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi. (2006).
Tibbiyot xizmati ko‘rsatish
tizimida islohotlar
. Toshkent.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
328
2.
O‘zbekiston Statistika qo‘mitasi. (2001).
Sog‘liqni saqlash ko‘rsatkichlari 1991–2000
.
Toshkent.
3.
O‘zbekiston SSV. (2019).
Oilaviy shifoxona tizimi: natijalar va istiqbollar
.
4.
Tibbiyot instituti. (2020).
Dori vositalari narxini tahlili
. Toshkent.
5.
O‘zbekiston SSV. (2022).
COVID-19 va tibbiyot tizimi: hisobot
.
6.
O‘zbekiston SSV. (2024).
Ona va bolaga nazorat dasturi natijalari
.
7.
Abduvaliyev, A. (2021).
O‘zbekistonda sog‘liqni saqlash siyosati: tarixiy va zamonaviy
jihatlari
.
O‘zbekiston tarix jurnali
, 3(45), 12–19.
8.
Rahimova, G. (2020).
Institutsional o‘zgarishlar va tibbiyot tizimi
.
Fan va
texnologiyalar
, 2(12), 44–48.
9.
Karimov, I. (2005).
Sog‘lom avlod – sog‘lom kelajak
. Toshkent: Sharq.
10.
WHO Regional Office for Europe. (2018).
Primary health care in Uzbekistan: review
and recommendations
.
