ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
738
O'ZBEKISTONDA INVESTITSIYA MUHITINI YAXSHILASH BO'YICHA AMALGA
OSHIRILAYOTGAN CHORA-TADBIRLAR
Boirova Nargiza Shuhrat qizi
Toshkent arxitektura-qurilish universiteti
Iqtisodiyot yo'nalishi 4-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.17492365
Annotatsiya.
Ushbu maqolada O‘zbekistonda investitsiya faolligini kuchaytirishga
qaratilgan sa'y-harakatlar va uning muvaffaqiyati uchun zarur shart-sharoitlarni o‘rganiladi.
Unda O‘zbekiston tomonidan mahalliy va xorijiy sarmoyalarni jalb qilish, iqtisodiy
o‘sishga ko‘maklashish, qulay ishbilarmonlik muhitini yaratish bo‘yicha amalga oshirilayotgan
chora-tadbirlar va tashabbuslar atroflicha o‘rganilgan. Siyosatchilar va manfaatdor tomonlar
mustahkam investitsiya faoliyati uchun zarur shart-sharoitlarni tushunib, O‘zbekiston erishgan
yutuqlarni baholashlari, muammolarni aniqlashlari va mamlakatda investitsiya imkoniyatlarini
yanada oshirish va iqtisodiy rivojlanishni rag‘batlantirish strategiyalarini ishlab chiqishlari
mumkin.
Kalit so'zlar:
Investitsiyalarni rag‘batlantirish, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar,
investitsion muhit, investitsiya siyosati, huquqiy baza, normativ islohotlar, investorlarni himoya
qilish, rag‘batlantirish, soliq imtiyozlari, maxsus iqtisodiy zonalar, davlat-xususiy sheriklik,
infratuzilmani rivojlantirish.
KIRISH
O‘zbekiston ichki va xorijiy investitsiyalar uchun qulay muhit yaratish orqali investitsiya
faolligini oshirishga faol intilmoqda. Mamlakat investitsiyalarning kuchli oqimi iqtisodiy
o‘sishni rag‘batlantirish, yangi ish o‘rinlari yaratish va texnologik taraqqiyot uchun muhim
ahamiyatga ega ekanini tan oladi. Bunga erishish uchun O‘zbekistonda investitsiya muhitini
yaxshilash bo‘yicha turli chora-tadbirlar amalga oshirildi. Bularga investorlar uchun qulay
siyosatni joriy etish, huquqiy va tartibga soluvchi islohotlarni amalga oshirish, imtiyozlar va
soliq imtiyozlari berish, infratuzilmani rivojlantirish kiradi. Bundan tashqari, investitsiyalarni
jalb qilishda siyosiy barqarorlik, bozorni liberallashtirish va xalqaro hamkorlik kabi omillar
muhim rol o‘ynaydi. O‘zbekiston ana shu shartlarga e’tibor qaratgan holda o‘zining investitsiya
imkoniyatlarini kengaytirish, iqtisodiy rivojlanishni rag‘batlantirish, mahalliy va xorijiy
investorlar uchun jozibador davlat sifatida o‘zini namoyon etishni maqsad qilgan.
Tadqiqot metodologiyasi.
Maqolada O‘zbekistonda investitsion faoliyatni kuchaytirish
va uning shart-sharoitlari muhokama qilinadi. Uning asosiy tarkibiy omillari va qismlari
tavsiflanadi. O‘zbekistonda investitsion faoliyatni kuchaytirish va uning shart-sharoitlari tahlili
qilindi va rivojlangan davlatlar mezonlari bilan solishtirildi. O‘zbekistonda investitsion faoliyatni
kuchaytirish va uning shart-sharoitlari bo‘yicha yondashuvlar o‘rganildi.
Tahlil va natijalar. 0‘zbekistonda keyingi yillarda amalga oshirilayotgan keng qamrovli
iqtisodiy islohotlar investitsiya jarayonlarining faollashuvini taqozo etmoqda. Iqtisodiyotda
yangi tarmoq va sohalarning yo‘lga qo‘yilishi, mavjud ishlab chiqarish quvvatlarining
kengaytirilishi, ish o‘rinlarining tashkil etilishi tobora ko‘proq mablag‘ va resurslarni jalb
qilishni rag‘batlantirmoqda.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
739
Jumladan, “Mamlakatimiz iqtisodiyotini tarkibiy o‘zgartirish, tarmoqlarni modemizatsiya
qilish, texnik va texnologik yangilashga doir loyihalarni amalga oshirish uchun investitsiyalarni
jalb qilish borasida bajarilayotgan ishlar alohida e’tiborga loyiq”.
Prezidentimiz Sh.Mirziyoyev mamlakatimiz hududlariga salmoqli investitsiyalarni
kiritishga doir muammolarga alohida e’tibor qaratish zarurligini ta’kidlab, Milliy bank
investitsiya faoliyatiga o‘z mablag‘lari bilan birga, tashqaridan moliyalashtirish manbalarini jalb
etish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqishi kerakligini ham aytib o‘tdi. 2004-yilda barcha
moliyalashtirish manbalari hisobidan asosiy kapitalga investitsiyalar hajmi 2473,2 mlrd. so‘mni
tashkil etgan bo‘lsa, 2019-yilga kelib bu ko‘rsatkich 36233,3 mlrd. so‘mga yetdi. Investitsiya
sohasida shakllangan ijobiy dinamika iqtisodiyotning o‘sishiga sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatdi.
Bu sohada o‘tgan davr mobaynida ko‘zga tashlanuvchi o‘ta muhim jihat –
respublikamizda
investitsiya
faolligining
sezilarli
darajada
oshganligidir.
Ayniqsa,
mamlakatimizdagi investitsiya muhitini yaxshilash va xorijiy sarmoyalarni jalb etish
jarayonlariga bozor islohotlarini chuqurlashtirish, iqtisodiyotni erkinlashtirish va mulk huquqini
himoya qilishni mustahkamlash chora-tadbirlarining ta’siri ahamiyatli bo‘ldi.
“Iqtisodiyotga jalb qilingan insvestitsiyalar miqdori 16.6 mlrd dollarni tashkil qilgan,
yoki 2018-yilga nisbatan 9.6 foizga oshgan. 0‘zlashtirilgan chet el investitsiyalari va kreditlari
11.3 % oshgan va 3.7 millard dollarni tashkil qildi. 164 ta katta investitsion loyihalarni amalga
oshirish tugatildi, ularning umumiy qiymati 5.2 mldr dollarni tashkil qildi. “GM Uzbekistan”
korxonasida yegil avtomobilning “T-250” modelini ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yildi. Jizzax
sement zavodining ishlab chiqarish quvvatlari kengaytirildi. Tallimarjon issiqlik energiyasi
ishlab chiqarish stansiyasida 900 MVt bo‘lgan ikkita gaz-par qurilmasi ishga tushirildi. Angren
TESda 150MVt quvvatga ega bo‘lgan ko‘mir bilan ishlaydigan energoblok ishga tushurildi.
Angren-Pop elektrlashtirilgan temir yo‘l liniyasi ishga tushurildi, uning 19 km li qismi
Qamchiq dovonidan o‘tadigan tuneldan iborat. Toshket-Buxoro va Buxoro-Toshkent
elektrlashtirilgan katta tezlikda yuruvchi elektropoezd qatnovi yo‘lga qo‘yildi. Qishloq
xo‘jaligini modemizatsiya va diversifikatsiya qilish natijasida uning ishlab chiqarish
ko‘rsatkichlari o‘sishi 2019-yilda 6.6% ga oshdi, meva-sabzavot yetishtirish 11.2% ga, kartoshka
yetishtirish 9.7% ga, poliz mahsulotlari ishlab chiqarish 10.4% ga oshgan. 2019-yilda 32 mingta
kichik biznes subyetklari yangitdan yaratildi. Bu 2016-yilga nisbatan 18% ga ko‘pdir. Kichik
biznes subyektlarining YalM mahsulotdagi ulushi 56.9% ni, bu ko‘rsatkich sanoatda 45 % ni
tashkil qildi. Iqtisodiyotninng stabillashganligi oqibatida aholi daromadlarining o‘sishi 1 l% ni
tashkil qilgan. Byudjet tashkilotlari xodimlari ish haqlari 15% ga oshgan, 726ming kishi ish bilan
ta’minlangan, shundan 438.5 kishi ta’lim sohalari bitiruvchilaridir.”Sog‘lom ona va bola yili”
dasturini amalga oshirish uchun 8 trillion so‘m va 212 million AQSH dollari hajmidagi mablag‘
ajratilgan”.
Bugungi kunda 0‘zbekistonda investitsion faoliyatni ta’minlash maqsadida mineral
xomashyo resurslarini chuqur qayta ishlash bo‘yicha umumiy qiymati qariyb 40 mlrd. dollarga
teng bo‘lgan 649 ta investitsiya loyihalarini amalga oshirishni ko‘zda tutuvchi tarmoq
dasturlarini o‘z vaqtida amalga oshirilishini ta’minlash belgilangan. Xususan, 2019-yilda
umumiy qiymati 1,0 mlrd. dollarlik 145 ta ishlab chiqarish quvvatlarini foydalanishga
topshirilgan, shu jumladan:
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
740
- meva-sabzavot va go‘sht-sut mahsulotlarini qayta ishlash sohasida 147 mln. dollarlik 63
ta loyiha;
- rangli va qimmatbaho metallami chuqur qayta ishlash bo‘yicha 217 mln. dollarlik 6 ta
loyiha;
- kimyoviy xom ashyolarni chuqur qayta ishlash bo‘yicha 25 mln. dollarlik 2 ta loyiha;
- uglevodorod xom ashyolarini qayta ishlashni chuqurlashtirish bo‘yicha 342 mln.
dollarlik 6 ta loyiha;
- tayyor charm-poyabzal mahsulotlari ishlab chiqarishni kengaytirish bo‘yicha 6 mln.
dollarlik 9 ta loyiha;
- farmatsevtika mahsulotlari ishlab chiqarishni oshirishga yo‘naltirilgan 24 mln.dollarlik 7
ta loyiha;
- qurilish materiallari ishlab chiqarishni yanada kengaytirish bo‘yicha 151 mln. dollarlik
29 ta loyiha;
- tayyor to‘qimachilik va tikuv-trikotaj mahsulotlari ishlab chiqarishni oshirish bo‘yicha
178 mln. dollarlik 15 ta loyiha.
Xulosalar.
Milliy iqtisodiyotda YalMning asosiy qismi yangidan vujudga keltirilgan
mahsulot, uning sotilgandan keyingi puldagi ifodasi milliy daromad iste’mol va jamg‘arma
maqsadlarida sarflanadi. Keng ma’noda iste’mol jamiyat iqtisodiy ehtiyojlarini qondirish
jarayonida ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlardan foydalanishni bildirib, unumli va shaxsiy
iste’molga ajraladi
Investitsiyalar - asosiy va aylanma kapitalni ko‘paytirishga, ishlab chiqarish quvvatlarini
kengaytirishga pul shaklidagi qo‘yilmadir. U pul mablag‘lari, bank kreditlari, aksiya va boshqa
qimmatli qog‘ozlar ko‘rinishida amalga oshiriladi. Pul mablag‘lari ko‘rinishidagi investitsiya
nominal investitsiya, ana shu pul mablag‘lariga sotib olish mumkin bo‘lgan investitsion resurslar
real investitsiya deyiladi. Investitsiyalarga sarflar darajasini ikkita asosiy omil belgilab beradi.
Ulardan birinchisi, investitsiya sarflaridan kutilayotgan foyda normasi va keyingisi foiz
stavkasi. Statistik ma’lumotlar dinamikasi shundan dalolat beradiki, mamlakatimiz iqtisodiyotiga
sarflanayotgan investitsiyalar hajmi yildan-yilga o‘sib borish tendensiyasiga ega.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Shodmonov Sh.Sh., G‘afurov U.V. Iqtisodiyot nazariyasi (darslik). -Т., “Fan va
texnologiya” nashriyoti, 2010. - 756 b.
2.
Dani Rodrik. "Globalization Paradox", 2011. 516 p
3.
Paul Krugman, “Trade and the National Economy” - 1986
4.
James Markusen, “ Trade and The Gains from Trade with Imperfect Competition” - 1989
5.
Борисов Е.Ф. Экономическая теория: учеб. - 2-е изд., перераб. усыновить - М.: ТК
Уэлби, Издво Проспект, 2010. - 544 с.
6.
Зубко Н.М. Экономическая теория. - Минск: НТС АПИ, 2012. 61 с.
7.
И.К. Станковская, И.А. Стрелец. Экономическая теория.: Учебник. / 3-е изд., испр. -
«Эксмо», 2009. - 448 с.
