145
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 10
FUQOROLIK SUDIDA ADVOKATLIK ISHTIROKI
Normamat Ramazonovich Mallayev
Yuridik fanlar nomzodi, dotsent
G’ulomova Zuhra Shahobiddin qizi
Termiz davlat universiteti Advokatlik faoliyati mutaxasisligi 1-kurs tinglovchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17308429
Annotatsiya.
Ushbu maqolada, fuqorolik sudida advokatlik ishtiroki haqida keng fikr va
mulohazalar yuritiladi. Advokatning fuqarolik sud ishlarida ishtiroki (vakillik, huquqiy yordam)
sudlovda adolat, huquqiy himoya va odil sudlov prinsiplari amalga oshishining muhim elementi
hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlari va amaliyotidagi so‘nggi
o‘zgarishlar advokatlik institutining huquqiy maqomini va ishtirok etish shakllarini
kengaytirishga qaratilgan. Barcha fuqarolar davlat hisobidan advokatdan foydalanish huquqiga
ega bo‘lishi bilanoq, amalda moddiy imkoniyati kam bo‘lganlar yoki yashash joyi cheklangan
bo‘lganlar uchun bu huquqdan foydalanish qiyinchiliklari mavjud.
Kalit so’zlar:
fuqorolik sudi, sud faoliyati, advokat ishtiroki, huquqiy maqom,
vakolatlari, hujjat tayyorlash.
PARTICIPATION OF LAWYERS IN CIVIL COURT
Annotation.
This article provides a wide range of ideas and considerations about the
participation of lawyers in civil court. The participation of a lawyer in civil court cases
(representation, legal assistance) is an important element of the implementation of the principles
of justice, legal protection and fair trial in the trial. Recent changes in the legislation and
practice of the Republic of Uzbekistan are aimed at expanding the legal status of the institute of
lawyers and forms of participation. While all citizens have the right to use a lawyer at the
expense of the state, in practice there are difficulties in exercising this right for those who have
limited financial means or limited place of residence.
Keywords:
civil court, judicial activity, participation of a lawyer, legal status, powers,
preparation of documents.
УЧАСТИЕ АДВОКАТОВ В ГРАЖДАНСКОМ СУДЕ
Аннотация.
В статье представлен широкий спектр идей и соображений об
участии адвокатов в гражданском суде. Участие адвоката в гражданских судебных
делах (представительство, юридическая помощь) является важным элементом
реализации принципов правосудия, правовой защиты и справедливого судебного
разбирательства в суде. Недавние изменения в законодательстве и правоприменительной
практике Республики Узбекистан направлены на расширение правового статуса
института адвокатов и форм их участия. Хотя все граждане имеют право на услуги
адвоката за счет государства, на практике возникают трудности в реализации этого
права для лиц, имеющих ограниченные финансовые возможности или ограниченное место
жительства.
Ключевые слова:
гражданский суд, судебная деятельность, участие адвоката,
правовой статус, полномочия, подготовка документов.
Kirish.
Sud protsesslarining tezligi va huquqshunoslik bilimining turlicha bo‘lishi
advokatning ishlash salohiyatiga ta’sir ko‘rsatadi. Advokatning huquqiy maslahat va hujjatlar
tayyorlashida lug’aviy xatolik yoki professional darajasiz ishlash holatlari ham uchrab turadi.
146
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 10
Masofaviy ishtirok imkoniyati yaratilsa‑da, texnik infratuzilma (internet, videoaloqa
vositalari, video va audio yozuv sifatining sifati) masalalari hali hal qilinmagan. Advokatlar va
boshqa sud ishtirokchilari uchun masofaviy majburlik yoki muayyan texnik sharoitlar
yetishmasligi sud jarayonining adolatga mos bo‘lishini zaiflashtirishi mumkin
1
. Masalan,
advokat xizmatining to‘lovi, sudga borib kelish xarajatlari, vakillik tayyorligi kabi masalalar.
Advokatning vakolatlari, ishtirok shakllari, vakillik tartibi, majburiy advokat ishtiroki
qaysi hollarda bo‘lishi lozimligi kabi norma va moddalar yanada aniqlashtirilishi zarur. “State-
funded” yuridik yordam infratuzilmasini kuchaytirish, advokatlarga to‘lov, yo‘l-chiqish
xarajatlari, texnik va huquqiy qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha kafolatlar kuchaytirilishi kerak,
ayniqsa kam ta’minlangan shaxslar uchun.
Advokatlar (advokatlar yoki qonuniy vakillar deb ham ataladi) fuqarolik sud
jarayonlarida muhim rol o'ynaydi. Ular tomonlarni ifodalaydi, dalillarni tayyorlaydi va taqdim
etadi, huquqiy fikrlarni ta'kidlaydi, protsessual adolatni ta'minlaydi va mijozlarning huquqlarini
himoya qiladi. Ammo advokatlar qanday ishtirok etishlari kerak - qachon tayinlanishi, qanday
tayinlanishi va qanday chegaralar mavjudligi - ko'plab yurisdiktsiyalarda rivojlanayotgan
qonunlar va sud qoidalari bilan tartibga solinadi.
Tomonlar fuqarolik ishlarini olib borishda malakali yuridik yordam olish huquqiga ega
ekanligi sud ishlari bizning fuqarolik protsessual qonunchiligimizda aks ettirilgan. Advokatning
vakili yoki fuqarolik adolatiga yordam beradigan shaxs ekanligi haqida bahslashish ish yuritish.
Rossiyalik advokat D.M.Chechotning fikricha, advokatning ishtiroki fuqarolik
protsessida vakil sifatida, Adliya boshqaruviga ta'sir qiladi. Fuqarolik protsessini boshlash,
harakat sababini o'zgartirish yoki tan olish.Tomonlar fuqarolik ishlarini olib borishda malakali
yuridik yordam olish huquqiga ega ekanligi sud ishlari bizning fuqarolik protsessual
qonunchiligimizda aks ettirilgan
2
.
Biroq, olimlar davom etmoqda advokatning vakili yoki fuqarolik adolatiga yordam
beradigan shaxs ekanligi haqida bahslashish ish yuritish. Rossiyalik advokat D.M. Chechotning
fikricha, advokatning ishtiroki fuqarolik protsessida vakil sifatida Adliya boshqaruviga ta'sir
qiladi. Fuqarolik protsessini boshlash, harakat sababini o'zgartirish yoki tan olish. O‘zbekiston
Respublikasining fuqarolik protsessual qonunchiligiga ko‘ra, advokatlar fuqarolik sud ishlarida
tomonlarning shartnomaviy vakillari sifatida ishtirok etish, uchinchi nizo mavzusiga mustaqil
da'volarni taqdim etgan tomonlar va uchinchi shaxslar nizo mavzusiga mustaqil da'volarni
taqdim etmaydiganlar.
O'zbekiston Respublikasi fuqarolik protsessual kodeksining 67-moddasi, ishonchli shaxs
sudga ishni shartnomaga muvofiq vakilga topshiradi (ixtiyoriy) uning huquqlari va manfaatlarini
himoya qilish uchun vakillik qonun. fuqarolik sud ishlarida tomonlarning shartnomaviy vakillari
sifatida ishtirok etish, uchinchi nizo mavzusiga mustaqil da'volarni taqdim etgan tomonlar va
uchinchi shaxslar nizo mavzusiga mustaqil da'volarni taqdim etmaydiganlar. O'zbekiston
Respublikasi fuqarolik protsessual kodeksining 67-moddasi, ishonchli shaxs sudga ishni
shartnomaga muvofiq vakilga topshiradi (ixtiyoriy) uning huquqlari va manfaatlarini himoya
qilish uchun vakillik qonuniga muvofiq
3
.
1
Z.N. Esanova. "Fuqorolik protsessual huquqi" darslik. Toshkent. Yuridik adabiyotlar publish. 2022. 237-bet.
2
"Избранные труды по гражданскому процессу" Дмитрий Чечот. 2005. Твердый переплет, суперобложка,
616 стр.
3
O'zbekiston Respublikasi fuqarolik protsessual kodeksining 67-moddasi.
147
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 10
Masofaviy ishtirok uchun texnik va protsessual kafolatlar yaratish, video aloqa,
audio/video yozuvlar, guvoh va ekspertlarning identifikatsiyasi, vakolatli vakillarning ishtiroki
kabi protsessual jihatlar tartibga solinishi zarur. Advokatlarning malakasini oshirish, sud
amaliyoti, protsessual strategiya, huquqiy yozuvlar va hujjat tayyorlash bo‘yicha doimiy
professional rivojlanish dasturlari yo‘lga qo‘yilishi lozim.
Advokatning fuqarolik sudida ishtiroki O‘zbekiston sud tizimining adolatlilik, huquqiy
himoya va odil sudlov prinsiplarini amalga oshirishida markaziy o‘rin egallaydi
4
. So‘nggi
yillarda davlat hisobidan yuridik yordam ko‘rsatish doirasi kengaytirildi, masofaviy ishtirok
huquqi joriy etilmoqda, fuqarolik protsessual kodeksida yuqori instansiya bosqichlari va vakillik
haqidagi me’yorlar takomillashtirildi. Biroq, huquqiy kafolatlar va amaliy imkoniyatlar orasida
hali ham bo‘shliqlar mavjud. Advokatlar va sud ishtirokchilari vakolatlarini yaxshi
tushunmasligi, resurs yetishmasligi, masofaviy texnologiyalar jihatidan muammolar, va davlat
yordamining samaradorligi kabi masalalar hali yechilmagan. Taraqqiyot yo‘lida advokat
ishtiroki institutini kuchaytirish, sud jarayonining ochiqligi va huquqiy madaniyatni oshirish
muhim ahamiyatga ega.
Xulosa.
Advokat ish boshlashi uchun advokat guvohnomasini taqdim etish kifoya va
advokatga huquq beradigan advokatlar tashkiloti tomonidan berilgan order sudga yuridik yordam
so'rab murojaat qilgan shaxsning manfaatlarini himoya qilish. Sud va ularga malakali yuridik
yordam ko'rsatish uchun asos ushbu turdagi shartnomaviy (ixtiyoriy) vakillikning paydo bo'lishi
kelishuvdir. Advokat ish boshlashi uchun advokat guvohnomasini taqdim etish kifoya va
advokatga huquq beradigan advokatlar tashkiloti tomonidan berilgan order sudga yuridik yordam
so'rab murojaat qilgan shaxsning manfaatlarini himoya qilinadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1.
Z.N. Esanova. "Fuqorolik protsessual huquqi" darslik. Toshkent. Yuridik adabiyotlar
publish. 2022. 237-bet.
2.
"Избранные труды по гражданскому процессу" Дмитрий Чечот. 2005. Твердый
переплет, суперобложка, 616 стр.
3.
O'zbekiston
Respublikasi
fuqarolik
protsessual
kodeksining
67-moddasi.
https://www.norma.uz/oz/bizning_sharhlar/fuqarolik_sud_ishlarini_yuritishdagi_asos
iy_yangiliklar
https://www.norma.uz/oz/bizning_sharhlar/fuqarolik_sud_ishlarini_yuritishdagi_asosiy_yangiliklar
