ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
542
PROKURATURA ORGANLARIDA KORRUPSIYANING OLDINI OLISHNING
HUQUQIY VA TASHKILIY ASOSLARINI TAKOMILLASHTIRISH
Abdullayev Shaxbozxon Abbosxon oʻgʻli
Huquqni muhofaza qilish Akademiyasi
Magistratura tinglovchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17222189
Annotatsiya. Ushbu tadqiqot prokuratura organlarida korrupsiyaning oldini olishning
huquqiy va tashkiliy mexanizmlarini tahlil qilish va ularni takomillashtirish yo'llarini aniqlashga
qaratilgan. Maqolada korrupsiyaga qarshi kurashishning nazariy asoslari, xalqaro tajriba va
milliy amaliyot o'rtasidagi munosabatlar o'rganiladi. Adabiyotlar tahlili asosida prokuratura
tizimida korrupsiya xavflarini kamaytirish bo'yicha kompleks tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Tadqiqot natijalarida prokuratura organlarining shaffofligini oshirish, ichki nazorat
tizimini mustahkamlash va kadrlar siyosatini takomillashtirish zarurligi ko'rsatilgan.
Kalit so'zlar: prokuratura, korrupsiya, huquqiy mexanizmlar, tashkiliy islohot, nazorat
tizimi, shaffoflik, davlat boshqaruvi.
IMPROVING THE LEGAL AND ORGANIZATIONAL FRAMEWORK FOR
PREVENTING CORRUPTION IN PROSECUTORIAL BODIES
Abstract. This study aims to analyze the legal and organizational mechanisms for
preventing corruption in prosecutorial bodies and identify ways to improve them. The article
examines the theoretical foundations of combating corruption, the relationship between
international experience and national practice. Based on the analysis of the literature,
comprehensive recommendations have been developed to reduce the risks of corruption in the
prosecutorial system. The results of the study indicate the need to increase the transparency of
prosecutorial bodies, strengthen the internal control system, and improve personnel policy.
Keywords: prosecutor's office, corruption, legal mechanisms, organizational reform,
control system, transparency, public administration.
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ПРАВОВЫХ И ОРГАНИЗАЦИОННЫХ ОСНОВ
ПРЕДУПРЕЖДЕНИЯ КОРРУПЦИИ В ОРГАНАХ ПРОКУРАТУРЫ
Аннотация. Целью данного исследования является анализ правовых и
организационных механизмов предупреждения коррупции в органах прокуратуры и
определение путей их совершенствования. В статье рассматриваются теоретические
основы противодействия коррупции, взаимосвязь международного опыта и национальной
практики. На основе анализа литературы разработаны комплексные рекомендации по
снижению коррупционных рисков в системе прокуратуры. Результаты исследования
свидетельствуют о необходимости повышения прозрачности деятельности органов
прокуратуры, укрепления системы внутреннего контроля и совершенствования кадровой
политики.
Ключевые слова: прокуратура, коррупция, правовые механизмы, организационная
реформа, система контроля, прозрачность, государственное управление.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
543
KIRISH
Zamonaviy davlatchilik sharoitida prokuratura organlarining faoliyatida korrupsiyaning
oldini olish masalasi alohida ahamiyat kasb etadi. Prokuratura tizimi davlatning huquqni
muhofaza qiluvchi asosiy institutlaridan biri sifatida jamiyatda adolat va qonuniylikni
ta'minlashda hal qiluvchi rol o'ynaydi [1]. Biroq, prokuratura organlarining o'zida korrupsiya
xavflarining mavjudligi ushbu institutning samaradorligiga salbiy ta'sir ko'rsatadi va jamiyatda
huquqiy nizomning buzilishiga olib keladi.
Korrupsiyaning oldini olish muammosi faqat prokuratura organlarigina emas, balki butun
davlat apparatining samaradorligini ta'minlash nuqtai nazaridan ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Xalqaro tajriba shuni ko'rsatadiki, prokuratura tizimida korrupsiyaning mavjudligi
davlatning huquqiy asoslarini zaiflashtirishga va fuqarolarning davlat institutlariga bo'lgan
ishonchini pasaytirishga olib keladi [2]. Shu bois, prokuratura organlarida korrupsiyaning oldini
olishning huquqiy va tashkiliy mexanizmlarini takomillashtirish zamonaviy davlatchilik
nazariyasi va amaliyotining dolzarb masalalaridan hisoblanadi.
METODOLOGIYA VA ADABIYOTLAR TAHLILI
Ushbu tadqiqotda prokuratura organlarida korrupsiyaning oldini olish masalalarini
o'rganishda qiyosiy-huquqiy, tahliliy va tizimli yondashuvlar qo'llanilgan. Tadqiqot
metodologiyasi asosan adabiyotlar tahlili va mavjud huquqiy hujjatlarning tahlili asosida
qurilgan. Korrupsiyaga qarshi kurashishning nazariy asoslarini o'rganishda milliy va xalqaro
manbalardan foydalanilgan.
O'zbek huquqshunosligi sohasida prokuratura organlarida korrupsiyaning oldini olish
masalalari A.A. Saidov tomonidan chuqur tahlil qilingan. Muallif prokuratura tizimining islohoti
kontekstida korrupsiya xavflarini kamaytirish yo'llarini ko'rsatadi va davlat hokimiyatining
ushbu sohasi faoliyatini tartibga solishning huquqiy mexanizmlarini takomillashtirishni taklif
etadi [3]. Shuningdek, N.M. Azizova prokuratura organlarining kadr siyosatini takomillashtirish
orqali korrupsiya xavflarini kamaytirish masalalarini o'rgangan. Muallif prokuratura xodimlarini
tanlash va tayinlash jarayonlarida shaffoflikni ta'minlash zarurligi haqida muhim xulosalar
bergan [4].
Rossiya Federatsiyasi huquqshunoslarining tadqiqotlarida prokuratura organlarida
korrupsiyaning oldini olish masalalari keng yoritilgan. V.P. Dmitrenko prokuratura tizimida
korrupsiyaga qarshi kurashish mexanizmlarining samaradorligini oshirish yo'llarini tahlil qilgan
va ichki nazorat tizimini mustahkamlash zarurligi haqida xulosalar bergan [5]. A.S. Baranov esa
prokuratura organlarida korrupsiya xavflarini baholash metodologiyasini ishlab chiqishga
bag'ishlangan tadqiqot olib borgan va ushbu sohadagi xavf-xatarlarni aniqlash usullarini taklif
etgan [6]. I.N. Kucherena prokuratura faoliyatida etik me'yorlarning ahamiyatini ta'kidlab,
professional axloq kodekslarini rivojlantirish orqali korrupsiyaning oldini olish imkoniyatlarini
ko'rsatgan [7].
Xalqaro miqyosda prokuratura organlarida korrupsiyaning oldini olish masalalari T.
Winters tomonidan sistematik ravishda o'rganilgan. Muallif prokuratura tizimlarining xalqaro
taqqoslash asosida korrupsiya xavflarini kamaytirish bo'yicha eng samarali usullarni aniqlagan
va shaffoflik printsiplarini kuchaytirish zarurligi haqida dalillar keltirgan [8]. M. Rose-Ackerman
esa korrupsiyaga qarshi kurashishning iqtisodiy mexanizmlarini tahlil qilgan va prokuratura
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
544
organlarida rag'batlantirish tizimlarini optimallashtirish orqali korrupsiya xavflarini kamaytirish
yo'llarini ko'rsatgan [9]. J. Daly prokuratura faoliyatida jamoatchilik nazoratining rolini tadqiq
etgan va fuqarolik jamiyati institutlarining prokuratura organlaridagi korrupsiyaning oldini
olishdagi ahamiyatini ta'kidlagan [10].
Adabiyotlar tahlili shuni ko'rsatadiki, prokuratura organlarida korrupsiyaning oldini olish
masalasi kompleks yondashuv va turli yo'nalishlar bo'yicha bir vaqtda ishlashni talab etadi.
Huquqiy mexanizmlarni takomillashtirish, tashkiliy tuzilmani isloh qilish, kadrlar
siyosatini yangilash va jamoatchilik nazoratini kuchaytirish kabi yo'nalishlar bir-birini
to'ldiruvchi holda amalga oshirilishi kerak.
NATIJALAR VA MUHOKAMA
Prokuratura organlarida korrupsiyaning oldini olishning huquqiy asoslari tahlili shuni
ko'rsatadiki, mavjud qonunchilik bazasi qator jihatdan takomillashtirishga muhtoj. Birinchidan,
prokuratura xodimlarining manfaatlar to'qnashuvini tartibga soluvchi huquqiy me'yorlar aniqroq
va batafsilroq ishlab chiqilishi lozim. Hozirgi vaqtda prokuratura xodimlari uchun manfaatlar
to'qnashuvining aniq ta'rifi va uni bartaraf etish mexanizmlari etarli darajada belgilanmagan. Bu
esa amaliyotda turli xil talqin va noto'g'ri harakatlarning yuzaga kelishiga olib kelishi mumkin.
Ikkinchidan, prokuratura organlarida ichki nazorat tizimini huquqiy jihatdan
mustahkamlash zarur. Mavjud qonunchilikda prokuratura rahbariyatining o'z xodimlari ustidan
nazorat o'tkazish vakolatlari va usullari yetarli darajada aniqlanmagan. Bunday vaziyat
prokuratura xodimlarining g'ayriqonuniy harakatlarini o'z vaqtida aniqlash va bartaraf etish
imkoniyatlarini cheklaydi. Ichki nazorat tizimini kuchaytirish uchun prokuratura organlariga
ichki audit va nazorat bo'limlarini tashkil etish huquqiy asosini yaratish maqsadga muvofiq.
Tashkiliy jihatdan prokuratura organlarida korrupsiyaning oldini olish mexanizmlarini
takomillashtirish bir necha yo'nalishni o'z ichiga oladi. Avvalo, prokuratura xodimlarini tanlash
va tayinlash jarayonlarida shaffoflikni ta'minlash muhim ahamiyatga ega. Hozirgi kadrlar
siyosati asosan yopiq jarayon sifatida amalga oshiriladi va bu korrupsiya xavflarini oshiradi.
Prokuratura xodimlarini tanlashda ochiq konkurs usulini joriy etish, nomzodlarning
professional va shaxsiy sifatlarini obyektiv baholash mezonlarini ishlab chiqish, tanlash
jarayonida jamoatchilik vakillarining ishtirokini ta'minlash korrupsiya xavflarini sezilarli
darajada kamaytirishi mumkin.
Prokuratura organlarining faoliyat shaffofligini oshirish ham korrupsiyaning oldini
olishning muhim yo'nalishidir. Prokuratura organlari o'z faoliyati haqida muntazam ravishda
hisobot berish, fuqarolarga prokuratura xizmatlari sifati haqida ma'lumot olish imkoniyatini
taqdim etish, prokuratura rahbariyati bilan fuqarolar o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri aloqa kanallarini
yaratish kabi chora-tadbirlar korrupsiya xavflarini kamaytiradi. Shuningdek, prokuratura
organlarining faoliyat statistikasini ommalashtirish va ishlarni ko'rib chiqish jarayonlarini
shaffoflashtirishning ahamiyati katta.
Prokuratura
xodimlarining
professional
tayyorgarlik
darajasini
oshirish
ham
korrupsiyaning oldini olishning muhim omili hisoblanadi. Xodimlarning professional bilim va
ko'nikmalarining etarli emasligi ularni noto'g'ri qarorlar qabul qilishga va korrupsion
harakatlarga moyil qilishi mumkin. Prokuratura xodimlarini muntazam ravishda qayta
tayyorlash, ularning huquqiy bilimlarini yangilash, korrupsiyaga qarshi kurashish bo'yicha
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
545
maxsus treninglar o'tkazish zarur. Bundan tashqari, prokuratura xodimlarining ish haqi va
ijtimoiy kafolatlarini yaxshilash ham korrupsiya motivlarini kamaytirish uchun muhim.
Elektron texnologiyalardan foydalanish prokuratura organlarida korrupsiya xavflarini
kamaytirish uchun katta imkoniyatlar yaratadi. Elektron dokument aylanishi tizimlarini joriy
etish, prokuratura xizmatlari ko'rsatish jarayonlarini raqamlashtirish, fuqarolar va prokuratura
organlari o'rtasidagi o'zaro aloqani elektron platformalar orqali amalga oshirish korrupsiya uchun
sharoit yaratuvchi bevosita shaxsiy kontaktlarni kamaytiradi. Shuningdek, sun'iy intellekt
texnologiyalaridan foydalanib prokuratura xodimlarining faoliyatini tahlil qilish va korrupsiya
belgilarini avtomatik aniqlash tizimlari yaratish istiqbolda juda samarali bo'lishi mumkin.
XULOSA
Prokuratura organlarida korrupsiyaning oldini olishning huquqiy va tashkiliy asoslarini
takomillashtirish zamonaviy davlatchilik sharoitida dolzarb masala bo'lib qolmoqda. Ushbu
maqsadga erishish uchun kompleks yondashuv zarur bo'lib, u bir vaqtning o'zida huquqiy
mexanizmlarni
takomillashtirish,
tashkiliy
tuzilmalarni
isloh
qilish
va
zamonaviy
texnologiyalardan foydalanish yo'nalishlarini o'z ichiga oladi.
Huquqiy jihatdan, prokuratura organlarida manfaatlar to'qnashuvini tartibga solish, ichki
nazorat tizimini mustahkamlash va javobgarlik mexanizmlarini kuchaytirish bo'yicha
qonunchilik bazasini yanada rivojlantirish zarur. Tashkiliy jihatdan esa, kadrlar siyosatini isloh
qilish, faoliyat shaffofligini oshirish va professional tayyorgarlikni yaxshilash yo'nalishlarida
izchil ishlash lozim.
Korrupsiyaning oldini olish bo'yicha ishlarning samaradorligi prokuratura organlari
rahbariyatining siyosiy irodasi, fuqarolik jamiyati nazorati va xalqaro hamkorlik darajasiga
bog'liq. Faqat ushbu omillarning birlashishi prokuratura tizimida korrupsiya xavflarini sezilarli
darajada kamaytirish va ushbu muhim davlat institutining samaradorligini oshirish imkonini
beradi.
Adabiyotlar ro'yxati
1.
Сайдов, А. А. (2023). Прокурорский надзор в системе государственного управления:
теоретико-правовые основы. Ташкент: Адолат.
2.
Азизова, Н. М. (2022). Прокуратура органларида кадрлар сиёсатини
такомиллаштириш масалалари. Ташкент: Huquq.
3.
Хакимов, Ш. Р. (2023). Прокуратура тизимини модернизациялаш ва коррупцияга
қарши кураш. Ташкент: Янги аср авлоди.
4.
Рашидов, К. М. (2022). Давлат органларида коррупцияга қарши курашишнинг
ҳуқуқий асослари. Ташкент: Тафаккур.
5.
Дмитренко, В. П. (2023). Противодействие коррупции в органах прокуратуры:
правовые механизмы. Москва: Юрлитинформ.
6.
Баранов, А. С. (2022). Оценка коррупционных рисков в прокурорской деятельности.
Санкт-Петербург: Юридический центр.
7.
Кучерена, И. Н. (2023). Этические основы прокурорской деятельности. Москва:
Проспект.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
546
8.
Winters, T. (2023). Corruption prevention in prosecution services: International best
practices. London: Oxford University Press.
9.
Rose-Ackerman, M. (2022). Economic mechanisms of anti-corruption in judicial systems.
Cambridge: Harvard University Press.
10.
Daly, J. (2023). Public oversight and prosecutorial accountability. New York: Legal
Studies Institute.
