ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
400
O‘ZBEK MILLIY MUSIQASINING ZAMONAVIY TALQINI
G‘afforova Dildora Abdurazzaqovna
Respublika Baxshichilik san’atiga ixtisoslashtirilgan maktab-internati
An’anaviy xonandalik o‘qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17181358
Annotatsiya. Mazkur maqolada o‘zbek milliy musiqasining shakllanish jarayoni, uning
tarixiy ildizlari va bugungi kunda zamonaviy san’at talablari asosida qayta talqin qilinishi
masalalari tahlil qilinadi. Global madaniy jarayonlar ta’sirida milliy musiqaning o‘zgarish
xususiyatlari, an’anaviy kuy-qo‘shiqlarning estrada, simfonik va elektron musiqaga
uyg‘unlashtirilishi o‘rganiladi. Shuningdek, milliy musiqaning yosh avlod ongida tarbiyaviy
ahamiyati va uning madaniy identitetni shakllantirishdagi o‘rni ilmiy nuqtai nazardan yoritiladi.
Kalit so‘zlar: O‘zbek musiqasi, milliy an’ana, zamonaviy talqin, estrada, globallashuv,
madaniy meros.
Kirish
O‘zbek xalqining ko‘p asrlik tarixida musiqa alohida o‘rin tutadi. Shashmaqom, xalq
qo‘shiqlari, dutor va tanbur kuylarida xalqning dunyoqarashi, hayot falsafasi hamda ruhiy olami
aks etadi. XXI asrga kelib, globallashuv, texnologik taraqqiyot va san’atning yangi yo‘nalishlari
milliy musiqamizga ham sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Shu bois milliy musiqani zamonaviy
talqin qilish masalasi ilmiy hamda amaliy jihatdan dolzarbdir.
Adabiyotlar sharhi
Musiqa va madaniyatshunoslik bo‘yicha qator tadqiqotlarda (X. Karimov, 2018; L.
Fayziyev, 2020) o‘zbek musiqasining o‘ziga xosligi va uning ijtimoiy funksiyalari yoritilgan.
Shuningdek, xalqaro olimlar (B. Nettl, 2005; T. Levin, 2016) milliy musiqaning
globallashuv sharoitida qayta shakllanish jarayonlarini tahlil qilgan. Ammo zamonaviy estrada,
elektron musiqa va xalq kuylarining sintezini o‘rganish bo‘yicha hali yetarlicha ilmiy tadqiqotlar
olib borilmagan.
Metodologiya
Maqolani tayyorlashda madaniyatshunoslik, musiqashunoslik va komparativ tahlil
metodlari qo‘llanildi. Shuningdek, zamonaviy estrada qo‘shiqlari, milliy ansambllar ijodi va
yoshlar orasidagi musiqiy didga oid kuzatuvlar asos qilib olindi.
Natijalar
1. O‘zbek milliy musiqasi zamonaviy estrada qo‘shiqlarida keng qo‘llanilmoqda.
Masalan, xalq qo‘shiqlaridan olingan ohanglar yangi aranjirovka orqali yoshlar qalbiga
yaqin shaklda taqdim etilmoqda.
2. Elektron va simfonik musiqada milliy cholg‘ular – dutor, nay, doira ohanglari
uyg‘unlashtirilmoqda.
3. Milliy kuy va qo‘shiqlar zamonaviy talqinda tarbiyaviy va ma’naviy ahamiyatini
saqlab qolmoqda, shu bilan birga, xalqaro miqyosda ham tanilmoqda.
Muhokama
O‘zbek milliy musiqasining zamonaviy talqini ikki asosiy omil ta’sirida shakllanmoqda:
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
401
- Ichki omil – xalqning o‘z madaniy merosini asrash va uni yangi shakllarda avlodlarga
yetkazish ehtiyoji.
- Tashqi omil – globallashuv jarayonida xorijiy musiqa janrlari, texnologiyalar va
ijrochilik uslublarining ta’siri.
Bu ikki omil uyg‘unlashib, milliy musiqamizning boy va zamonaviy shakllarini yuzaga
keltirmoqda.
Xulosa
O‘zbek milliy musiqasining zamonaviy talqini xalqning madaniy identitetini saqlash va
uni dunyo miqyosida targ‘ib qilishda muhim o‘rin tutadi. Milliy musiqani estrada, elektron va
simfonik janrlarda qayta ishlash orqali yoshlar qalbiga yaqinlashtirish mumkin.
Shu bilan birga, milliylikni yo‘qotmaslik, uning asl qadriyatlarini asrash har bir san’atkor
va olimning vazifasi hisoblanadi.
Adabiyotlar
1.
Karimov X. (2018). O‘zbek musiqasi tarixidan lavhalar. Toshkent: Fan nashriyoti.
2.
Fayziyev L. (2020). Milliy musiqiy meros va zamonaviylik. Toshkent: O‘zbekiston
Yozuvchilar uyushmasi.
3.
Nettl B. (2005). The Study of Ethnomusicology. University of Illinois Press.
4.
Levin T. (2016). The Hundred Thousand Fools of God: Musical Travels in Central Asia.
Indiana University Press.
