168
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 9
QO‘QON-YANGI QO‘RG‘ON YO‘NALISHIDA HARAKAT MIQDORI VA TARKIBINI
O‘RGANISH
Tashev Dilmurod Validjonovich
Tashkent state transport university, Tashkent, Uzbekistan.
dilmurod.tashev007@gmail.com
To`lqinov Ro`zali Sharifjon o`g`li
Tashkent state transport university, Tashkent, Uzbekistan.
sarvarrakhmonov1111@gmail.com
Raxmonov Sarvar Islom o`g`li
Tashkent state transport university, Tashkent, Uzbekistan.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17106395
Annotatsiya. Ushbu maqolada qo‘qon-yangi qo‘rg‘on yo‘nalishida harakat miqdori va
tezligini harakat havfsizligiga ta’sirini o‘rganishga qaratilgan.
Kalit so‘zlari: harakat xavfsizligi, harakat miqdori, tarkibi, harakat tezligi, yo‘l sharoiti,
yo‘l transport hodisalari.
Annotation. This article is dedicated to studying the impact of traffic volume and speed
on road safety in the Qo‘qon-Yangi Qo‘rg‘on route.
Key words: Traffic safety, Traffic volume, Traffic composition, Traffic speed, Road
conditions, Road traffic accidents.
Yurtimizda yo‘l infratuzilmasini takomillashtirish va xavfsiz harakatlanish sharoitlarini
yaratish orqali yo‘llarda avariya va o‘lim holatlarini keskin qisqartirish, shu jumladan, harakatni
boshqarish tizimini to‘liq raqamlashtirish va jamoatchilikning ushbu sohadagi ishlarda keng
ishtirokini ta’minlash maqsadida 2022-2026 yillar davomida Respublika hududida amalga
oshirilishi mo‘ljallangan “Xavfsiz va ravon yo‘l” umummilliy dasturi tasdiqlangan [1].
Bugungi kunda yo‘l-transport hodisasi butun dunyoda global muammolardan biri bo‘lib
qolmoqda. Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining ma’lumotlariga ko‘ra, bir yilda sayyoramizda
1,35 million kishi yo‘l-transport hodisasi qurboni bo‘lmoqda hamda 50 million kishi turli turdagi
tanjarohat olmoqdalar bulardan 20 millionini bollar tashkil etmoqda.
Bularni taxlil qilganimizda Yevropa mamlakatlari yalpi ichki mahsulotining 1,5−2,5%
yo‘l-transport hodisalari oqibatlarini bartaraf etishga sarflanmoqda. So‘ngi 10-15 yillardagi yo‘l
transport hodisalari tahlili shuni ko‘rsatmoqdaki, inson o‘limiga sabab bo‘luvchi holatlar har xil
davlatlarda turlicha. Jumladan, Amerika Qo‘shma Shtatlarida 2000 yilda 42 ming kishi halok
bo‘lgan bo‘lsa, 4 milliondan ortiq inson turli darajadagi tan jarahotlarini olishgan.
Respublikamizda har yili 10 mingdan ortiq YTH sodir boʻladi, shundan har yili 2,5
mingga yaqin kishi halok boʻladi va 10 mingga yaqin kishi turli xil darajadagi tan jarohatlari
olishadi. O‘zbekistonda eng og‘riqli masala bo‘lib qolmoqda – oldini olishga qaratilgan
choralarga qaramay har yili yo‘llarda minglab odamlar tezlik yoki qo‘pol qoidabuzarlik qurboni
bo‘lyapti. Respublikada 2020 yilda 1962 nafar, 2021 yilda 2426 nafar hamda 2022 yilda 2356
nafar odam avariya oqibatida halok
. Bu raqam 2023 yilning 11 oyida 2080 nafar odam
halok bo‘lgan va 8055 kishi jarohat olishmoqda.
169
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 9
1-rasm. Respublikamizda sodir bo‘lgan yo‘l transport hodisalarni yillar bo‘yicha taxlili.
Yuqoridagi ma’lumotlarni inobatga olgan holda Qo‘qon-Yangi qo‘rg‘on yo‘nalishida
transport vositalarini harakat miqdori va tarkibini hamda transport vositalarini harakat tezligini
(100 mert masofa belgilanib) ko‘cha yo‘l sharoitida vizual holatda tadqiqot ishlari natijalari
aniqlandi (1-jadvalda).
1-jadval
Soat
Yengil
Yuk avtomobil
Avtobus
Velosiped
Jami
avtomobil
2-5 t
5-8 t
8 t yuqori
8
00
-8
05
92
3
1
1
2
99
8
05
-8
10
85
4
1
90
8
10
-8
15
82
82
8
15
-8
20
94
1
3
1
3
102
8
20
-8
25
99
2
101
8
25
-8
30
102
2
1
2
107
8
30
-8
35
90
4
1
95
8
35
-8
40
84
2
86
8
40
-8
45
95
3
1
99
8
45
-8
50
90
2
1
93
8
50
-8
55
107
5
112
8
55
-9
00
84
1
4
89
9
00
-9
05
90
1
91
9
05
-9
10
94
1
95
9
10
-9
15
95
4
1
2
102
9
15
-9
20
95
2
1
1
99
9
20
-9
25
90
3
93
170
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 9
9
25
-9
30
95
3
98
9
30
-9
35
92
1
93
9
35
-9
40
108
2
110
9
40
-9
45
88
2
1
91
9
45
-9
50
90
1
91
9
50
-9
55
84
84
9
55
-10
00
95
1
25;
96
jami
2220
41
7
3
8
19
2298
2-rasm. Qo‘qon-Yangi qo‘rg‘on yo‘nalishida harakat miqdorini soatlar bo‘yicha o‘zgarish
grafigi.
3-rasm. Qo‘qon-Yangi qo‘rg‘on yo‘nalishida harakat tarkibini o‘zgarish siklogrammasi.
Qo‘qon-Yangi qo‘rg‘on yo‘nalishida harakat miqdori va tarkibini o‘zgarishini taxlil
qilganimizda harakat tarkibida yengil avtomobillarni miqdori 96,6 % ni tashkil etishi bu o‘z
171
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 9
navbatida transport oqimida yengil avtomobillarni soni yuqori ekanligi shu bilan birgalikda
oqimda harakat tezligi ta’minlash va yo‘llarda harakat xavfsizligini oshirish dorzarb masala
hisoblanadi.
Yuqorilardan kelib chiqqan holda yo‘llarda xavfsiz harakatlanishni tashkil qilishning
asosiy maqsadi-har bir transport vositalarining yuqori tezlik bilan yo‘lning turli bo‘laklaridan,
yilning har qanday ob-havo sharoitida xavfsiz o‘tkazish va piyodalarni xavfsiz harakatlanishini
ta’minlashdan iborat, deb tushiniladi. Bundan kelib chiqadigan asosiy vazifalar quyidagilar:
-transport vositalarining va piyodalarining harakat tartibini belgilash va ta’minlash;
-yo‘l harakati qatnashchilariga qulayliklar yaratish;
-avtomabillarning yuqori samaradorlik bilan ishlashini ta’minlash va eng yaxshi yo‘l
sharoitlarini vujudga keltirish;
-harakat xavfsizligini ta’minlash va iloji boricha yo‘l transport hodisasini eng kam sodir
etilishiga erishish;
-atrof-muhitni ifloslantirmaslik;
-transport vositalarining va yo‘l inshootlarining tez ishdan chiqmasligini ta’minlash;
SHuningdek xaydovchilik guvohnomasini endigina qoliga olgan, hali etarlicha tajribaga
va transport vositasini boshqarish mahoratiga ega bo‘lmagan haydovchi uchun minglab
avtomabillar, yuzlab piyodalar harakatlanayotgan, har qadamda uchraydigan ko‘plab yo‘l
belgilari va chiziqlari, svetofor qurilmalari uchraydigan yo‘llarda xavfsiz harakatlanish oson ish
emas. Har qanday haydovchi ham yo‘llarda uchrashi mumkin bo‘lgan turli holatlarni
shoshilmasdan, to‘g‘ri va oqilona baholab harakatlanishga yillar o‘tgan sari o‘zida ko‘nikma
hosil qiladi. Buning uchun unga ma’lum bir vaqt kerak bo‘lib, u eng avvalo «Yo‘l harakati
qoidalari»ni mukammal o‘rganishi va xavfsizlik talablarini chuqur anglashi darkor.
Adabiyotlar:
1.
Azizov K.X. Harakat xavfsizligini tashkil etish asoslari. T.:-Fan va texnologiya, 2009. –
244 b.
2.
МШН 25-2005 “Указания по обеспечению безопасности движения на автомобилных
дорогах”. ГАК «Узавтойул» АДНИИ, Ташкент, 2007: - 283 с.
3.
4.
https://yoshlarovozi.uz/oz/news/ythlar-qurboni
5.
6.
https://azon.global/uz/posts/turkiy-dunyo/toshkentda-qancha-odam-yth-oqibatida-vafot-
etgani-aytildi
