«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
75
ИҚТИСОДИЙ СУД ИШЛАРИНИ ЮРИТИШДА ҚОНУНИЙ КУЧГА
КИРГАН СУД ҲУЖЖАТЛАРИНИ ЯНГИ ОЧИЛГАН ҲОЛАТЛАР
БЎЙИЧА ҚАЙТА КЎРИШ ОБЪЕКТЛАРИ
Абидов Жасурбек Косимович
Андижон вилоят судининг судьяси
E-mail: jasurbekabidov1@gmail.com
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 55
-
моддаси иккинчи
ва учинчи қисмларига биноан ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд
орқали
ҳимоя
қилиш,
давлат
органларининг
ҳамда
бошқа
ташкилотларнинг, улар мансабдор шахсларининг қонунга хилоф
қарорлари, ҳаракатлари ва ҳаракатсизлиги устидан судга шикоят қилиш,
бузилган ҳуқуқ ва эркинликларини тиклаш учун унинг иши қонунда
белгиланган муддатларда ваколатли, мустақил ҳамда холис суд томонидан
кўриб чиқилиши ҳуқуқи кафолатланади
[1].
Бу шуни англатадики, давлат фуқаролар
ва юридик шахсларга суд
орқали ҳимояланиш ҳуқуқини адолатли, таъсирчан ва омилкор
бўлишлигини кафолатлашга мажбур.
Юридик ва жисмоний шахсларнинг ҳуқуқларини бузувчи ҳар бир суд
ҳужжати дарҳол тўғриланиши ва ҳар бир иқтисодий иш бўйича ҳақиқат
ўрнатилиши таъминланиши керак. Ушбу вазифа суд қарорларини
апелляция, кассация ёки тафтиш тартибида кўриш билан бир қаторда
қонуний кучга кирган суд ҳужжатларини янги очилган ҳолатлар бўйича
қайта кўриш институти орқали амалга оширилади. Мазкур институт судлар
томонидан қонуний кучга кирган суд ҳужжатларида йўл қўйилган
хатоликларни тўғрилаш, иқтисодиёт соҳасида корхоналар, муассасалар,
ташкилотлар (бундан буён матнда юридик шахс деб юритилади) ва
фуқароларнинг бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқларини ёхуд
қонун
билан қўриқланадиган манфаатларини тиклаш, иш бўйича ҳақиқатни
аниқлаш имконини беради.
Ҳар
бир манфаатдор шахс қонунийлиги ва асослилиги шубҳа
туғдираётган ҳар қандай суд ҳужжатини қайта кўриб чиқилишини ва бекор
қилинишини талаб қилиши мумкин. Мазкур жараёнда юридик шахслар ва
фуқароларнинг бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқларини ёхуд қонун
билан қўриқланадиган манфаатларини тиклашда қонуний кучга кирган
суд ҳужжатларини янги очилган ҳолатлар бўйича қайта кўриш
институтининг аҳамияти беқиёсдир. Мазкур институт судлар томонидан
ишни ҳал қилишда муҳим аҳамиятга эга бўлган ҳолатларни
аниқланмаганлиги туфайли йўл қўйилган бир томондан қонуний, адолатли
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
76
бўлган, лекин, иккинчи томондан етарли даражада асосланмаган суд
қарорларини тўғрилашнинг кенг имкониятларини, асосларини беради,
аммо энг муҳими, иқтисодиёт соҳасида юридик ва жисмоний шахсларнинг
ўз ҳуқуқларини суд орқали ҳимоя қилиш мумкинлигига ишонч туйғусини
вужудга келтиради.
Ўзбекистон Республикаси Иқтисодий процессуал кодекси (кейинги
ўринларда –
ИПК)да янги очилган ҳолатлар бўйича қайта кўриш объекти
бўлиши мумкин бўлган ҳал қилув қарорлари доираси чегараланмаган. ИПК
326-
моддасига назар ташласак, ҳар қандай суд инстанцияси томонидан
чиқарилган қонуний кучга кирган ҳал қилув қарорлари, ажримлари ва
қарорлари қайта кўрилиши мумкин.
Янги
очилган
ҳолатлар
бўйича
қайта
кўрилаётган
суд
ҳужжатларининг аксарият қисмини ажримлар ташкил этади.
Суд ажрими қонунда кўрсатилган тартибда судлар томонидан
иқтисодий ишни юритиш жараёнида вужудга келувчи масалалар юзасидан
чиқариладиган одил судлов ҳужжатидир.
ИПК 5
-
моддасига кўра суд томонидан ишни мазмунан кўрмасдан
чиқарган ҳужжатлари ажримлар ҳисобланади.
Олимлар ўртасида қандай
мазмундаги ажримлар янги очилган ҳолатлар бўйича қайта кўришнинг
объекти бўлиши мумкинлиги тўғрисида якдил фикрлар
мавжуд эмас.
Масалан, рус олимлари Л.С.Морозова янги очилган ҳолатлар бўйича
биринчи инстанция судининг фақатгина айрим мазмундаги, яъни иш
юритувни тугатиш ва ҳуқуқларни амалга оширишга тўсқинлик қилувчи
(пресекательние) ажримлари қайта кўрилиши мумкин, деб таъкидлайди
[2]
. Л.Ф.Лесницкаянинг фикрича, янги очилган ҳолатлар бўйича биринчи
инстанция судининг иш юритишни тугатиш ва даъво аризасини кўрмасдан
қолдириш тўғрисидаги ажримлари қайта кўрилиши мумкин
[3].
М.С.Шакарян эса, янги очилган ҳолатлар бўйича қайта кўриш
объектига биринчи инстанция судининг қарорини ўзгартирган ёки янги
ҳал қилув қарори чиқариш тўғрисидаги кассация ва назорат
инстанцияларининг ажримларини киритган
[4].
Бошқа бир олим А.Н.Резуненко қайта кўрилиши мумкин бўлган
ажримларнинг кенг доирасини кўрсатиб ўтган. Унинг фикрича,
ажримлардан фақатгина низоларни тартибга солишга қаратилган турлари
қайта кўрилади, масалан, тарафларни келишув битими тузганлиги
муносабати билан иш юритувни тугатиш тўғрисидаги ажримлар
[5].
Юқорида келтирилган олимлар фикрларининг хилма
-
хиллиги сабаби
иқтисодий процессуал қонунчиликда қайта кўрилиши мумкин бўлган
ажримлар доирасининг кўрсатилмаганидир. Т.Т.Алиевнинг фикрича, янги
очилган ҳолатлар бўйича қайта кўриш объекти сифатида ажримларнинг
аниқ доирасини қонунчиликда кўрсатиш керак, деб таъкидлайди ва
уларнинг доирасини келтириб
ўтади
[6]:
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
77
1.
Низони тартибга солишда процессуал якунловчи ажримлар
:
а) даъвогарни даъводан воз кечганлиги муносабати билан иш
юритишни тугатиш тўғрисидаги;
б) тарафлар тузган келишув битимни тасдиқлаш тўғрисидаги
ажримлар.
2.
Процесснинг давом этишига тўсқинлик қиладиган ва ишни
кўрмасдан туриб тугатувчи ажримлар:
а) даъво аризасини қабул қилишни рад этиш тўғрисидаги;
б) иш юритишни РФ ФПКнинг 220
-
моддада кўрсатилган асослар
бўйича бекор қилиш тўғрисидаги;
в) аризани кўрмасдан қолдириш тўғрисидаги ажримлар.
3.
Биринчи инстанция судлари томонидан ишни ҳал қилгунга қадар
процесснинг нормал боришини таъминловчи ажримлар:
а) ишни ҳаракатланиш масалалари буйича (даъво аризасини қабул
қилиш тўғрисидаги; ишни кўришга тайинлаш тўғрисидаги; ишни кўришни
кейинга қолдириш тўғрисидаги; ишни бир суддан бошка судга ўтказиш
тўғрисидаги);
б) процессга янги шахсларни жалб қилиш масалари бўйича
-
учинчи
шахсларни жалб қилиш ва рухсат бериш тўғрисидаги; суд таркиби,
прокурорга раддияларни қаноатлантириш ёки қаноатлантиришни рад
этиш тўғрисидаги;
в) исботлаш воситаси бўлган материалларни йиғиш бўйича
(далилларни таъминлашга рухсат
бериш тўғрисидаги; экспертиза
тайинлаш тўғрисидаги);
г) даъвони таъминлаш тўғрисидаги; ишни ёпик суд мажлисида куриш
тўғрисидаги; жаримага тортиш тўғрисидаги.
4.
Чиқарилган ҳал қилув қарори ва уни ижроси бўйича ажримлар.
Уларга: арифметик хатоликларни тузатиш тўғрисидаги; ижрони
узайтириш тўғрисидаги; ижро ҳаракатларини кейинга қолдириш
тўғрисидаги; ижро
усули
ва тартибини ўзгартириш тўғрисидаги; ижро иш
юритувини тугатиш тўғрисидаги ажримлар киради.
5.
Хусусий ажримлар. Хусусий ажримлар ҳам қайта кўрилиши
мумкин,
чунки улар ҳам ноқонуний ва асоссиз бўлиши мумкин.
ИПК 326
-
моддасига кўра, суд ҳужжатларини қайта кўриш объекти
сифатида кўриш учун уларнинг қонуний кучга кирганлиги кифоядир.
Лекин, ҳамма суд ҳужжатлари ҳам қонуний кучга кирадими деган савол
туғилиши табиийдир. ИПК 192
-
моддасига биноан ҳал қилув қарори, агар
унинг устидан апелляция тартибида шикоят қилинмаган (протест
келтирилмаган) бўлса, у қабул қилинган кундан эътиборан бир ойлик
муддат ўтгач, қонуний кучга киради. Апелляция шикояти (протести)
берилган тақдирда ҳал қилув қарори, агар у бекор қилинмаган бўлса,
апелляция инстанцияси судининг қарори қабул қилинган кундан
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
78
эътиборан қонуний кучга киради, деб белгилаб қўйилган. Ушбу норма ҳал
қилув қарорининг қонуний кучга киришини кўрсатиб
бермокда.
ИПК 199
-
моддасида “Агар ушбу Кодексда бошқа муддат
белгиланмаган бўлса, ажрим чиқарилган кундан эътиборан бир ойдан
ошмаган муддатда унинг устидан шикоят (протест) берилиши мумкин”, деб
эътироф этилиб, ажримларнинг қонуний кучга кириш механизмини
кўрсатиб ўтган.
Л.С.Морозова биринчи инстанция судлари томонидан чиқариладиган
фақатгина иш юритувни тугатувчи ёки ҳуқуқларни амалга оширишга
тўсқинлик қилувчи (пресекательние) ажримлари ва ҳал қилув қарорининг
қонунийлиги ва асослилиги масалалари бўйича юқори инстанция судлари
томонидан чиқарилган ажримлари қонуний кучга киради
[7]
, деб
таъкидлайди. Бизнингча ушбу фикр нисбатан нотўғри бунга исбот
сифатида А.Н.Резуненконинг фикрини келтириб ўтиш мумкин. Унингча,
“ҳар бир ажрим маълум бир ҳуқуқий оқибатни келтириб чиқаради. Шу
сабабли, қонуний кучга эга бўлмайдиган ажримнинг ўзи йўк,
[5]
” деб
таъкидлаган.
Демак, ҳар қандай ажрим қонуний кучга эга булади ва ҳар қандай
ажрим қайта кўриш объекти бўлиши мумкин деган фикр ҳосил бўлиши
мумкин, лекин бу бизнингча нотўғри, чунки қайта кўришнинг объекти
сифатида ҳар қандай ажрим эмас, балки кейинги ҳаракати натижасида
мустакил ҳаракатлана оладиган ҳужжат сифатида чиқариладиган
ажримлар киради. Т.Т.Алиевнинг фикрича, янги очилган ҳолатлар бўйича
қайта кўришнинг объекти сифатида фақатгина мустақил ҳаракатланиб,
яъни ҳал қилув қароридан ҳоли тарзда қонуний кучга эга бўлувчи одил
судловнинг актлари бўлиши мумкин, ишни кўришни кейинга қолдириш,
ишда иштирок этувчи шахсларнинг эътирозларини ҳал этиш тўғрисидаги
ва шунга ўхшаш, яъни мустақил ҳал қилув қароридан ажралган ҳолда
ҳаракатлана олмайдиган ажримлар қайта кўришнинг объекти бўла
олмайди, деб таъкидлайди.
Юқорида келтирилган фикрга қўшиламиз, чунки кўрсатилган
ажримлар ҳал қилув қарорига бўйсунувчи аҳамиятга эга, яъни
ҳал қилув
қароридан алоҳида тартибда ҳаракатда бўла олмайди. Агарда ажримлар иш
учун аҳамиятли ҳолатларни инобатга олмаган ҳолда чиқарилган бўлса,
улар ишнинг бевосита натижасига таъсир қилади, яъни ҳал қилув
қарорининг ўзини ноқонуний ва асоссизлигига сабаб бўлади ва тарафлар
бундан норози бўлиб ажрим устидан эмас, балки умуман ҳал қилув
қарорини устидан шикоят қилишади.
Юқорида фикрларни тўлдирган ҳолда ИПК 199
-
моддасига кўра
суднинг ажрими устидан ИПКда назарда тутилган ҳолларда, шунингдек
ажрим ишнинг келгусидаги ҳаракатига тўсқинлик қилган тақдирда,
суднинг ҳал қилув қароридан алоҳида тарзда шикоят қилиниши (протест
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
79
келтирилиши) мумкин. Бошқа ажримлар устидан апелляция шикояти
(протести) берилмайди, лекин бу ажримларга қарши эътирозлар суднинг
ҳал қилув қарори устидан қилинган апелляция шикоятига (протестига)
қўшиб қўйилиши мумкинлиги белгиланиб, суд томонидан чиқарилган
фақатгина айрим ажримлари устидан шикоят келтирилиши мумкинлиги
кўрсатилган. Масалан, тарафни ҳуқуқий ворис билан алмаштириш
тўғрисидаги (ИПК
-46-
модда), даъвони таъминлаш ҳақидаги ёки даъвони
таъминлашни рад этиш тўғрисидаги (ИПК
-96-
модда), даъвони таъминлаш
чораларини бекор қилиш тўғрисидаги (ИПК
-99-
модда),
иш юритишни
тўхтатиб туриш тўғрисидаги, иш юритишни тиклашни рад этиш ҳақидаги
(
ИПК 106
-
моддаси), даъво аризасини кўрмасдан қолдириш тўғрисидаги
(
ИПК 108
-
моддаси), иш юритишни тугатиш тўғрисидаги (ИПК 111
-
моддаси), ўтказиб юборилган процессуал муддатни тиклашни рад этиш
тўғрисидаги (ИПК
-123-
модда), суд жаримасини солиш тўғрисидаги (ИПК
-
126-
модда), келишув битимини тасдиқлаш ҳақидаги (ИПК
-133-
модда), суд
буйруғи бериш тўғрисидаги аризани қабул қилишни рад этиш ҳақидаги
(ИПК
-140-
модда), суд буйруғини беришни рад этиш тўғрисидаги (ИПК
-144-
модда ), хусусий ажрим (ИПК
-200-
модда), ҳакамлик судининг ҳал қилув
қарорини бекор қилиш тўғрисидаги (ИПК
-227-
модда), ҳакамлик судининг
ҳал қилув қарорини мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш
тўғрисидаги ишни кўриб чиқиш натижалари бўйича ажрим ИПК
-232-
модда, чет давлат судининг ёки арбитражининг ҳал қилув қарорини тан
олиш ва ижрога қаратиш тўғрисидаги (ИПК
-257-
модда), ундирувчининг
ижро варақасини ижрога тақдим этиш муддатини тиклаш тўғрисидаги
аризани кўриш натижалари бўйича (ИПК
-340-
модда), суд ҳужжатининг
ижросини кечиктириш ёки уни бўлиб
-
бўлиб
ижро этиш, ижро этиш
усулини ва тартибини ўзгартириш тўғрисидаги аризани кўриб чиқиш
натижалари бўйича (ИПК
-342-
модда), ижро ишини юритишни тўхтатиб
туриш ёки тугатиш тўғрисидаги аризани кўриб чиқиш натижалари бўйича
(ИПК
-345-
модда), ижро варақасини чақириб олиш ва янги ижро варақасини
бериш тўғрисидаги (ИПК
-347-
модда) ажрим ва бошқалар устидан
белгиланган тартибда ва муддатда шикоят қилиниши (протест
келтирилиши) мумкинлигини қайд этилган. Иқтисодий процессуал
қонунчиликда, ажримларнинг айримлари устидан шикоят қилиниши
мумкин деган қайта кўрилиши мумкин бўлган ажримлар доирасининг
чегараланганлиги ИПК 326
-
моддаси нормасига қарши чиқмоқда, деган
хулоса пайдо бўлиши мумкин. Шу сабабли, ушбу ҳолатларни олдини олиш
учун қонунчиликка ишни кўриш натижасида суднинг ҳал қилув қароридан
ажралган ҳолда алохида процессуал ҳужжат сифатида ҳаракатланиб,
қонуний кучга кирадиган ҳамда унинг устидан мазкур кодексда
белгиланган тартибда шикоят қилиниши мумкин бўлган ажримлар қайта
кўрилишинини белгилаб қўйиш таклиф этилади
.
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
80
ИПК 326
-
моддаси 2
-
бандига кўра янги очилган ҳолатлар бўйича
апелляция, кассация ёки назорат инстанциясининг қайси қарорлари ва
ажримлари билан суд ҳужжати ўзгартирилган ёки янги суд ҳужжати қабул
қилинган бўлса, ўша қарорлар ва ажримларни қайта кўриш суд ҳужжатини
ўзгартирган ёхуд янги суд ҳужжати қабул қилган инстанция томонидан
амалга оширилиши кўрсатилган. Агарда юқори инстанция суди биринчи
инстанция судининг ҳал қилув қарорини ўзгартирмай ўз кучида қолдириш
тўғрисида қарор чиқарган бўлса, кейинчалик биринчи инстанция судининг
ҳал қилув қарори янги очилган ҳолатлар бўйича бекор килинса, биринчи
инстанция судининг ҳал қилув қарорини ўзгартирмасдан ўз кучида
қолдирган юқори инстанция суди қарорининг тақдири нима бўлишлиги
иқтисодий процессуал қонунчилигимизда англашилмаган.
Шу сабабли, Пленум қарорида “биринчи инстанция суди чиқарган ҳал
қилув қарори янги очилган ҳолатлар бўйича бекор килинганда, ҳал қилув
қарори асосида чиқарилган биринчи инстанция судининг ҳал қилув
қарорини ўзгартиришсиз қолдириш тўғрисидаги апелляция, кассация ёки
назорат инстанцияларининг қарорлари ҳам ўз
-
ўзидан бекор килинган
ҳисобланади” деган тушунтириш бериш қонунчиликда вужудга келиши
мумкин бўлган коллизияларни олдини олади.
Шунингдек, ИПКга эътибор берадиган бўлсак, ушбу таҳлил
қилинаётган институтни тартибга солувчи 37
-
боб “Қонуний кучга кирган
суд ҳужжатларини янги очилган ҳолатлар бўйича қайта кўриш юзасидан
иш юритиш” деб номланади.
Аммо ИПК 5
-
моддаси кўра кредиторнинг сўзсиз талабларига доир
аризани кўриб чиқиш натижалари бўйича қабул қилинадиган суд ҳужжати
сифатида эътироф этилган суд буйруғи
янги очилган ҳолатлар бўйича
қайта кўриш объекти сифатида қайд этилмаган. Бу эса, ИПК 37
-
бобининг
умумий тушунчаларига зид деб хисоблаймиз. Бундан ташқари, суд буйруғи
ҳам юридик ва жисмоний шахсларнинг
ҳуқуқ ва қонуний манфаатларига
бевосита таъсир этиши мумкин бўлган мажбурий ҳарактерга эга бўлган суд
ҳужжати эканлигини хисобга оладиган бўлсак, ушбу ҳужжат устидан ариза
беришни истисно этиш аввало ишда иштирок этувчи шахсларнинг
Конституциянинг умимий принциплари ҳамда ИПК талабларига
номувофиқ деб хисоблаймиз.
Бинобарин, ИПК 146
-
моддасига асосан суд буйруғи у берилганидан
сўнг ўн кунлик муддат ўтгач қонуний кучга киради. Суд буйруғи ижро
ҳужжати кучига эга ва у суд ҳужжатларини ижро этиш учун белгиланган
тартибда ижро этилиши лозим.
Гарчанд ИПК 147
-
моддасида, агар қарздор узрли сабаб билан ўз
вақтида кредиторнинг талабига қарши эътироз билдириш имкониятига
эга бўлмаган бўлса, суд буйруғининг кўчирма нусхаси олинган кундан
эътиборан ўн кунлик муддатда ўша судга суд буйруғини бекор қилиш
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
81
тўғрисида ариза беришга ҳақли эканлиги, суд бундай ҳолда буйруқни бекор
қилишга ҳақлилиги, шундан кейин кредиторнинг талаби даъво ишини
юритиш тартибида кўрилиши мумкинлиги белгилаб қўйилган бўлсада,
ИПК 327
-
моддаси 1
-
бандига кўра, ёзма ва ашёвий далилларнинг
қалбакилшатирилганлик
ҳолатлари
(солиштирма
далолатномани
қалбакилшатириш) ёки 3
-
бандида назарда тутилган асос (ишда иштирок
этувчи шахснинг ёки унинг вакилининг ёхуд судьянинг мазкур ишни
кўриш чоғида содир этилган, суднинг қонуний кучга кирган ҳукми, ажрими
билан аниқланган жиноий қилмишлари)лар бўйича вужудга келган янги
очилган ҳолатлар юзасидан юқорида қайд этилган ўн кунлик муддатда суд
буйруғини бекор қилиш ҳақида ариза билан мурожаат қилиш имконсиздир.
Чунки ўша
даврда суд буйруғи белгиланган тартибда юборилган ва аризачи
томонидан қабул қилиб олинган бўлади.
Ушбу масалани суд амалиёти ҳужжатлари билан кўриб чиқсак.
Қарздор “А” МЧЖ судга ариза билан мурожаат қилиб, суднинг 2015
-
йил
2-
март кунги суд буйруғини янги очилган ҳолат бўйича қайта кўриб, бекор
қилишни сўраган
[8].
Иш ҳужжатларига кўра, «Б» МЧЖ ва «А» МЧЖ ўртасида
2014 йил
22 октябрь куни пудрат шартномаси тузилган. Шартноманинг умумий
қиймати 1
000 000
000 сўм этиб белгиланган. Кредитор қарздорга 2014 йил
22 октябрь куни 100
000
000 сўм, 2015 йил 15 январь куни 700
000
000 сўм
бажариладиган қурилиш монтаж ишлари учун пул маблағини амалга
оширган. Тарафлар ўртасида 2015 йил 3 февраль куни ҳолатига қарздор
799 999
800 сўм қарз мавжудлиги ҳақида икки тарафлама солиштирма
далолатнома тузилиб, ҳар иккала корхона раҳбарилари имзолаб, жамият
муҳрлари билан тасдиқланган.
Кредитор 2015 йил 4 февраль куни судга ариза тақдим қилиб,
799 999
800 сўм ундириш ҳақида суд буйруғи беришни сўраган. Суд
томонидан кредитор «Б» МЧЖ фойдасига қарздор «А» МЧЖ ҳисобидан
799 999
800 сўм асосий қарз, 4
000
000 сўм давлат божи, 1
000 сўм почта
ҳаражати, жами 804
000
800 сўм ундириш ҳақида 2015 йил 2 март куни суд
буйруғи берилган.
Жиноят ишлари бўйича суднинг 2018 йил 24 сентябрь кунги ҳукми
билан “Б” МЧЖ раҳбар ўринбосари «А» МЧЖ собиқ раҳбарини алдаб, унинг
ишончига кириб, бўш бланкаларга имзо ва печат қўйдириб, сохта шартнома
ва солиштирма далолатнома тузиб, МЧЖни сунъий равишда қарздор
қилиб, 799
999
800 сўм асосий қарз, 4
000
000 сўм давлат божи, 1
000 сўм
почта ҳаражати, жами 804
000
000 сўм ундириш ҳақида суд буйруғи
чиқаришга эришиб, суд буйруғига асосан 253
149
912 сўм банк ҳисоб
рақами орқали ундириб жамиятни пул маблағларини қўлга киритганлиги
аниқланганлиги ҳолатлари бўйича Қарздор “А” МЧЖ янги раҳбари
томонидан янги очилган ҳолатлар бўйича суд буйруғини қайта кўриб
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
82
чиқиш ва бекор қилишни сўраган.
Суд томонидан ариза ИПК 328
-
моддаси тартибида қайтарилиб,
қонуний суд ҳужжати чиқарган бўлсада, ушбу ҳужжат аризачининг
Ўзбекистон Респбуликаси Конституцияси ва ИПК да назарда тутилган судга
мурожаат қилиш ҳуқуқини чекланишига сабаб бўлмоқда.
Бизнинг наздимизда, мазкур ҳолатда ИПК 327
-
моддаси 3
-
бандига
мувофиқ ишда иштирок этувчи шахс вакилларининг қонуний кучга кирган
суд ҳукми билан аниқланган жиноий қилмишлари янги очилган ҳолатлар
бўйича қайта кўриш учун асос сифатида суд буйруғи кўриб чиқилиб,
унга
асос қилиб олинган солиштирма далолатнома ноқонуний бўлганлиги боис
бекор қилиниши лозим эди.
Шунингдек, хорижий амалиётни кузатадиган бўлсак, Россия
Федерацияси Арбитраж процессуал кодекси 310
-
моддасида ҳам суд
буйруғи янги очилган ҳолатлар бўйича қайта кўрилиши мумкин бўлган суд
ҳужжати сифатида қайд этилган
[9].
Шу сабабдан қонунчиликка ИПК 326
-
моддаси биринчи қисмини
қуйидаги таҳрирда ўзгартишни таклиф этамиз:
“Биринчи инстанция суди томонидан қабул қилинган, қонуний
кучга кирган ҳал қилув қарори, ажрим,
суд буйруғи янги очилган
ҳолатлар бўйича шу ҳал қилув қарорини, ажримни, суд буйруғини
қабул қилган суд томонидан қайта кўрилади.”
Шунингдек, Пленум қарорига ИПК
326-
моддасида кўрсатилган ажрим
дейилганда ишни кўриш натижасида суднинг ҳал қилув қароридан
ажралган ҳолда алохида процессуал ҳужжат сифатида ҳаракатланиб,
қонуний кучга кирадиган ҳамда унинг устидан мазкур кодексда
белгиланган тартибда шикоят қилиниши мумкин бўлган ажримлар
назарда тутилганлигини тушунтириш бериш таклиф этилади.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. –
Т.: Адолат, 2023. –
Б.32
-
33.
2.
Л.С.
Морозова. Пересмотр судебных решений по вновь
открывшимся обстоятельствам.
-
М.: Госюриздат, 1959.–
С. 53.
3. Лесницкая Л.Ф. Отказ от кассационной жалобы, отзыв
кассационного представления // Комментарий к Гражданскому
процессуальному кодексу Российской Федерации // Под ред. М. А. Викут. –
М., 2003. –
С. 647.
4. Шакарян М.С. Понятие пересмотра судебных решений, определений
и постановлений по вновь открывшимся обстоятельствам //Гражданское
процессуальное право. –
М., 2002. –
С. 487.
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
83
5. Резуненко А.Н. Пересмотр судебных актов, вступивших в законную
силу, по вновь открывшимся обстоятельствам как стадия гражданского
процесса: Автореф. дисс... канд. юрид. наук. –
Саратов, 2001. –
С.17.
6. Алиев Т.Т. Производство по пересмотру судебных постановлений
ввиду вновь открывшихся обстоятельств в гражданском судопроизводстве.
[Электронный ресурс]: Теоритические и практические аспекты,
преспективы развития: Дисс... д
-
ра юрид.наук: 12.00.15. –
Саратов: РГБ,
2006,
–
С.121
-123.
7. Научно
-
практический комментарий к ГПК РСФСР / Под. ред. Р.Ф.
Каллистратовой и В.К.Пучинского. –
М., 1965. –
С. 300.
8. Фарғона вилоят иқтисодий судининг 15
-1508/4730-
сонли иш
иқтисодий иш материалларидан.
9. http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docdiv=&nd=102079219.
