Международная научно
-
практическая конференция
«ПЕРСПЕКТИВЫ КРОЛИКОВОДСТВА: ПРОБЛЕМЫ И РЕШЕНИЯ»
59
CHETDAN OLIB KELINGAN KALIFORNIYA ZOTIGA MANSUB
ERKAK QUYONLARINI MAHALLIY ONA QUYON POPULYATSIYASI
BILAN CHATISHTIRISH
Farrux Serverovich Allashev
Quyonchilik seleksiyasi va genetika markazi
Annotatsiya
: Quyonchilik seleksiyasida chatishtirish va juftlash usullarini
q
o‘
llash orqali ona quyonlar naslli elita erkak quyonlari bilan qochiriladi. Juftlash
usulida sof zotli va liniyalar yoki krosslardan foydanalansa, chatishtirish usulida
qon singdirish, qon quyish, sanoat va murakkab usullarda chatishtirganda har xil
quyon zotlari qatnashadi.
Kalit s
o‘
zlar:
Sof zotli, liniyalar, qon singdirish, qon kuyish, sanoat va
murakkab usullarda. Naslchilik quyonlarini mahalliy ona quyon populyatsiyasi
bilan chatishtirish.
Abstract:
Breeding of female rabbits with elite male rabbits is carried out by
using cross-breeding and mating methods in rabbit breeding. In the mating method,
purebred, and lines or crosses are used, in the crossbreeding method, blood
absorption, blood burning, industrial and complex methods of breeding involve
various breeds of rabbits.
Kirish
Respublikamizda urchitilayotgan Kaliforniya zotiga mansub quyonlarning
biologik xususiyatlarini va mahsuldorlik k
o‘
rsatkichlarini
o‘
rganish natijasida
“Quyonchilik seleksiyasi va genetika markazi” tomonidan tajriba o‘
tkazish uchun
mini quyonxonalar tashkil qilingan b
o‘
lib, resurs tejamkor miniferma
konstruksiyasi ishlab chiqilgan.
Tadqiqotning maqsadi. Chetdan olib kelingan quyon zotlarini mahalliy
quyon populyatsiyasi bilan chatishtirish orqali keskin
o‘
zgaruvchan iqlimga
moslashuvchan interbred broyler gibridlar yaratishdan iborat.
Tajribadagi 10 bosh F1 duragay quyonlarni qochirishdan avval olingan qon
k
o‘
rsatkichlari WBC leykotsitlar
soni 9,03±0,28 10*8.9/L
, Lymph# limfotsitlar
soni 54.0±1,33 10*9/L, RBC eritrotsitlar soni 5,65±0,34 10.1*12/L, HGB
gemoglobin kontsentratsiyasi 20,1± 0,60 g/l, HCT gemokrit 39,69±0,96.8%, MCV
eritrotsitlar xajmi 34,60±0,90
%f/l, MCH
o‘
rtacha eritrotsitli gemobglobin
1 9,28±0,50 p/g
,
PLT trombotsit 4,25±0,23 10*9/L qondagi shaklli elementlar
o‘
rtacha tashkil qildi. Bu k
o‘
rsatkichlar b
o‘g‘
ozlik davriga kelib quyidagicha b
o‘
ldi:
WBC leykotsitlar soni 6,56±0,33 10.1*9/L, Lymph# limfotsitlar soni
49,91±1,4 10*9/L, RBC eritrotsitlar soni 6,06±0,40 10*11/L, HGB gemoglobin
kontsentratsiyasi 20,6± 0,63 g/l, HCT gemokrit 35,82±1,18
%, MCV eritrotsit
xajmi 34,12±0,78%f/l, MCH o‘rtacha eritotsitli gemoglobin 21,06±0,42.5 p/g,
PLT.
Tajribadagi 10 bosh F1 duragay quyonlarni urtacha sut emizish davrida
Международная научно
-
практическая конференция
«ПЕРСПЕКТИВЫ КРОЛИКОВОДСТВА: ПРОБЛЕМЫ И РЕШЕНИЯ»
60
olingan qon k
o‘rsatkichlari WBC leykotsitlar soni avgust oyida 9,62±1,26 10*8/L
,
tashkil qilib bu
g‘
ozlik davriga nisbatan 2.9210*9/L ortgan Lymph# limfotsitlar
soni 57,5±1,82 10*9/L,12,65
%-ga ortgan RBC eritrotsitlar soni 4
.83±1.08
10*12/L, tashkil qilib 1,2310*12/L kamaygan.
o‘
z navbatida eritrotsitlarning
miqdorini 2.72 g/l, kamayishi kuzatildi.
Olingan qon tahlillarning xulosasi shuni k
o‘
rsatadiki sut emizish davrida
qonning organizimni ximoyalovchi leykotsitlar miqdorini ortishi birinchidan sut
berish davrining boshlanishi va ikkinchidan yosh
o‘
suvchi quyon bolalarini
immun sistemasini tashkillashtirish, uning faoliyatini oshirish va ularning
yashovchanligini saqlab qolish uchun ona quyonlar qoni tarkibida leykotsitlar
miqdorini oshganligiga guvox b
o‘
ldik.
2023-yil 27
–
28-fevralda tajribadagi 50 bosh F1 duragay ur
g‘
ochi quyonlar
tarozidan yakkama-yakka
o‘
tkazilib tanlandi. Shu kuni ularning bonitirovkasi
o‘
tkazildi va bonitrovka natijasiga k
o‘
ra I-klassga suyagi baquvat, ko
‘
kragi keng
va chuqur, beli t
o‘g‘
ri, oyoqlarining tuzilishiga k
o‘
ra t
o‘g‘
ri, quloqlari t
o‘g‘
ri va
tanasiga tekis q
o‘
shilib ketgan, juni terini puflaganda 4 mm dan katta ochilmagan
zich jun tuzilishiga ega b
o‘
lgan 30 ta ur
g‘
ochi quyonlar mavjudligi aniqlandi.
Keyingi tajribalar uchun ulardan 21 bosh ur
g‘
ochi quyon tanlab olindi va
3 guruhga b
o‘
linib kataklarga joylashtirildi.
Qolgan 9 ta va II-klas talabiga javob beradigan quyonlar Samarqand viloyati
Narpay tumanidagi Quyonchilik selektsiya va genetika markazi bilan
hamkorlikda ilmiy ishlarni olib borayotgan “Axakchi” MFY dagi “Nosirov Sardor”
fermer x
o‘
jaligiga k
o‘
paytirish xususiyatlari va boshqala k
o‘
rsatgichlar
b
o‘
yicha kuzatuvlar olib borish uchun j
o‘
natildi.
Tajribadagi quyon bolalarini onasidan 45 kunlik yoshida ajratishning
texnologiyasiga asoslangan holda tajribadagi
o‘
r
g‘
ochi quyonlarni Kaliforniya
erkak naslli quyon bilan 01-05.06 2023 y juftlanib 01-05.07.2023 y olingan quyon
bolalari tu
g‘
ilganda yakkama-yakka tarozidan tortib olinib ularning
o‘
rtacha
o
g‘irligi 46,03±1,69 g tashkil qilgan bo‘
lsa 21 kunlik yoshiga kelib
o‘
rtacha
576,69±12,20 g tashkil qildi, Quyon bolalarining 21 kunlikda o‘
rtacha mutloq
o‘sishi 529,67±11,95 g
-
ni (R˃0,998)tashkil qildi.Tajribadagi ona quyon o‘
rtacha
1 boshiga sut maxsuldorligi 21 kunda
o‘rtacha 1060±23,88 g
-ni,30 kunsut imizish
davrida sut miqdori
o‘rtacha bir boshga 1573,71±26,00, quyon bolalarining
o‘
rtacha 30 kunlik
o‘rtacha trik vazni 1 boshga 832,40±12,81 g
-ni tashkil qildi.
Tajribadagi quyon bolalari 45 kunlik yoshiga yetganda 1 marta tu
g‘
ishdan
olingan F2 duragay quyon bolalari 15-20.08.2021 yil aloxida kataklarga
olinib,ularning ajratish davridagi
o‘rtacha tirik vazni 1211,00±17.8 g tashkil
qilgan b
o‘lsa 30 kun boqish davrida 871,87±9,72 g
-ni
o‘
rtacha 2082,6
0±17,32
g-ni tashkil etdi. Ona quyonlardan 2-marta bolalarini 45 kunlik onasidan ajratish
15-19.09.2021 y amalga oshirildi.
Olib borilgan F1 duragay ona quyonlar bonitirovkadagi
o‘
lchov ishlari
natijasida ur
g‘
ochi quyonlarning tana tuzilishi ekstrer k
o‘
rsatkichlari tana
o‘
lchamlari b
o‘
yicha
o‘
rtacha qochirish davrida quyidagicha b
o‘
ldi, tana uzunligi
o‘rtacha 53,9±0,62 sm
-ni, k
o‘
krak aylanasi
o‘rtacha 34,7±0,84 sm
-ni tashkil etgan
b
o‘
lsa, zichlik indeksi -60,09%
o‘
sganligini k
o‘
rsatdi.
Международная научно
-
практическая конференция
«ПЕРСПЕКТИВЫ КРОЛИКОВОДСТВА: ПРОБЛЕМЫ И РЕШЕНИЯ»
61
Tadqiqotlar davomida tarozida yakama-yakka tortish natijalari F2 duragay
quyonchalar tu
g‘
ilganda nisbatan 21 kunlikda quyonchalar 12,06 barobar,
30 kunlikda esa 17,43 barobar, 21 kunlikga nisbatan 30 kunlikda 1,45 barobar
oshganligi aniqlandi. Olingan natijalarimiz k
o‘
pgina zootexnik olimlarning
quyonchalarda
o‘
sish sura
’
ti uning sut emish davrida tez
o‘
sishiga guvox b
o‘
ldik
quyonchilik bilan shu
g‘
illanuvchi olimlar fikrlarini tasdiqladi. Quyonchalarning
tirik vaznining to jinsiy voyaga yetganucha
O‘
zbekiston sharoitida davriy
o‘
zgarishlari tadqiqotlari davom etmoqda.
Xulosa
1.
O‘
zbekiston sharoitida quyonlarni boqishni tashkil etilganda ur
g‘
ochi
quyonlardan 11 boshdan ortiq quyon bolachalari olish mumkin lekin ona
quyonlarning sut s
o‘
r
g‘
ichlari soniga k
o‘
ra uning bolalarining kattaligi,
xarakatchanligiga qarab uning yelinlari soni miqdorida 6-7 boshini
o‘
sishga
qoldirish maqsadga muvofiq.
2. Tajribada
o‘
tkazilgan quyonlar qonining gematologik tahlillari natijalari
k
o‘
rsatkichlari me
’
oriyligi quyonlarni kataklarda ushlashga hamda rezistentligi
chidamlilik darajasi mikro iqlim tashkil qilish orqali
O‘
zbekistonning
o‘
zgaruvchan tashqi muhitga moslashganligidan dalolat beradi.
3. Tajribadagi F1 ajratilgan kelgusidagi ona quyonlarning
o‘
rtacha kunlik
berilgan ozuqaning iste
’
moli 70,6-95,8%-ni tashkil etdi. Bunda kun sovushi bilan
quyonlar
o‘
z tana haroratini saqlash uchun safrlanayotgan energiyasini ozuqalar
iste
’
moli miqdorlarini oshirishi va ularda olayotgan oshiqcha energiyalar
hisobiga qoplashi aniqlandi.
Foydalanilgan adabiyot
lar ro‘yxati:
1. Aleksandrov V.N., Valueva T.K. Kompleksnaya otsenka genotipov
krolikov //Zootexniya. 1998.
–
№5.
-s. 11. 12.
2.
Zusman N.S., Pomыtko V.N. Soderjanie krolikov//Uchebnaya kniga
krolikovoda. M., «Kolos», 1972. –
s.50.53.
3. Kalugin YU.A. Kormlenie krolikov//M., Agropromizdat, 1985.
4. Xramova. E. Razvedeniya krolikov bez oshibok 2020 g Naznocheniya
kajdoy parod, kak pravilno vibrat, soderjit, kormit lechit 5. S.Sisoev,
V.N.Aleksandrovlarning (1985).
6.
Sыsoev
B.C.
Myasnaya
produktivnost//Krol
ikovodstvo.
M.,
Agropromizdat.
–
1985.
7. Rostovsev N.F. Geterozis v myasnom skotovodstve//Vestnik s.-x.nauki.
1965.
–
№6.
8.
Bataev A.A. Otchet po marketingu v krolikovodstve// M., firma «Kedr
-
95», 1996
9. S
ы
soev B.C., Aleksandrov V.N. Sistema soderjaniya krolikov//
Krolikovodstvo. M., Agropromizdat.
–
1985.- s.1621.168.
10. Parillo L.E. Dora
щ
ivanie broylern
ы
x krolchat// Krolikovodstvo i
zverovodstvo. 1969.
–
№5.
