604
BUGUNGI KUNDAGI YOSH OLIMLARNING ILMIY IZLANISHLARI
Isakova Gulxan Qiyas qizi
gulxanisakova22@gmail.com
Dosjanova Guljaynar Fayzullaevna
dosjanova22@gmail.com
Kosbergenova Nargiza Maxset qizi
nargiza@gmail.com
Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada yosh izlanuvchilarning ilmiy tadqiqot ishlariga maqsadli
yo‘naltirishga asoslangan integratsion jarayon to‘g‘risida fikr yuritilgan. Shuningdek o‘z fanidagi
ilmiy yondashuvlar, konsepsiyalar, nazariyalar, eng so‘ngi axborotlar mazmunidan xabardor
bo‘lishi kerakligi ko‘rsatilgan.
Kalit so’zlar:
yangilik, ilm-fan, tadqiqot, ilmiy tadqiqotchilik, kashfiyot, innovatsiya.
Bugungi axborot texnologiyalari asrida oliy ta’lim jarayonida faqat mavjud bilimlarnigina
o‘zlashtirib, so‘ngra ilm bilan shug‘ullanish emas, balki ta’lim jarayonini ilmiy tadqiqot ishlari
bilan bir vaqtda va bir-biri bilan bog‘lagan holda olib borish maqsadga muvofiqdir. Chunki
axborot texnologiyalarini tatbiq etgan holda tashkil etilgan ta’lim jarayoni juda ko‘p
ma’lumotlarga asoslanilgan tarzda amalga oshirilishi tufayli talaba barcha ma’lumot yoki
axborotlarni o‘zlashtira olmaydi hamda ularni tizimlashtirish imkoniyatiga ham ega bo‘lmaydi.
Shuning uchun bo‘lajak mutaxassisning bilim darajasi mukammal bo‘lmay turib o‘z ishiga yuqori
qiziqish bilan yondoshmaydi. Ta’lim ilmiy tadqiqot jarayoni bilan qo‘shib amalga oshirilganda
esa, talaba o‘zi ishtirok etayotgan yoki olib borayotgan ilmiy tadqiqot natijalarining aniqligi va
ishonchli bo‘lishi uchun, mavjud va axborotlarni o‘zi mustaqil ravishda hamda tanlangan qiziqqan
sohasini mukammal egallash maqsadida barcha imkoniyatlarda foydalanishga harakat qiladi.
Tadqiqot ishi izlanuvchini mas’ulyat hissini anglab yetish va oldiga qo‘yilgan vazifalarni
bajarishda intizomga qat’iy rioya qilishga undaydi [3].
Yosh olimlar tomonidan olib borilayotgan ilmiy izlanishlar ularning qiziquvchanligi,
ijodkorligi va o‘z sohalariga munosib hissa qo‘shishga intilishlarini aks ettiruvchi keng ko‘lamli
fanlar va mavzularni qamrab oladi. Yosh olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlarda
kuzatilgan ba'zi umumiy xususiyatlar va tendentsiyalar:
Fanlararo yondashuv: Yosh olimlar ko'pincha murakkab muammolarni hal qilish uchun
turli fanlardan bilimlarni birlashtiradi. Ushbu fanlararo yondashuv ularga turli sohalar o'rtasidagi
aloqalarni o'rganish va innovatsion echimlarni ishlab chiqarish imkonini beradi [2].
Texnologiya va ma'lumotlarga asoslangan tadqiqotlar: Texnologiya va ma'lumotlar
tahlilidagi yutuqlar bilan yosh olimlar katta ma'lumotlar to'plamini tahlil qilish va hodisalar
haqida tushunchaga ega bo'lish uchun mashinani o'rganish, ma'lumotlarni qazib olish va
hisoblash modellash kabi vositalardan tobora ko'proq foydalanmoqda [2].
Barqarorlik va global muammolarga e'tibor qarating: Ko'pgina yosh olimlar iqlim
o'zgarishi, atrof-muhit degradatsiyasi, sog'liqni saqlash muammolari va oziq-ovqat xavfsizligi
kabi dolzarb global muammolarni hal qilishda ishtiyoqlidir. Ularning tadqiqotlari ko'pincha
ushbu muammolarga barqaror echimlarni ishlab chiqishga qaratilgan.
Jamiyat ishtiroki va fuqarolik ilmi: Yosh olimlar fuqarolik fanlari tashabbuslari,
kraudsorsing ma’lumotlar yig‘ish va birgalikda tadqiqot usullari orqali jamiyatni o‘z
tadqiqotlariga faol jalb qilmoqda. Bu hamkorlik hamkorlikni rivojlantiradi, jamoatchilik
xabardorligini oshiradi va ilmiy savodxonlikni oshiradi.
Ochiq fan va hamkorlik: Ochiq fan tamoyillarini o‘zlashtirgan yosh tadqiqotchilar
ko‘pincha o‘z ma’lumotlari, metodologiyalari va topilmalarini ilmiy jamoatchilik bilan ochiq
baham ko‘radilar. Yosh tadqiqotchilar orasida turli millat va muassasalardagi olimlar
ishtirokidagi hamkorlikdagi tadqiqot loyihalari ham keng tarqalgan.
605
Axloqiy mulohazalar va ijtimoiy ta'sir: Yosh olimlar o'z tadqiqotlarining axloqiy
oqibatlarini tobora ko'proq e'tiborga olishmoqda va o'z ishlari jamiyatga foyda keltirishi va
potentsial zararni kamaytirishga intilmoqda. Ular ko'pincha tadqiqotni mas'uliyatli o'tkazish va
axloqiy qarorlar qabul qilish atrofida munozaralarda qatnashadilar.
Tadbirkorlik va innovatsiyalar: Ko'pgina yosh olimlar o'zlarining tadqiqot natijalarini
amaliy qo'llanmalar va tijorat tashabbuslariga aylantirishga intilib, tadbirkorlikka moyil. Ular
startap akseleratorlarida ishtirok etishlari, venchur kapitalistlardan mablag‘ izlashlari yoki o‘z
g‘oyalarini bozorga chiqarish uchun sanoat hamkorlari bilan hamkorlik qilishlari mumkin [1].
Mentorlik va kasbiy rivojlanish: Yosh olimlar katta tadqiqotchilar, ilmiy muassasalar va
professional jamiyatlar tomonidan taqdim etilgan murabbiylik va malaka oshirish
imkoniyatlaridan foydalanadilar. Ushbu dasturlar shaxsiy va professional o'sishni rag'batlantirish
bilan birga akademik va ilmiy martaba muammolarini hal qilishga yordam beradi.
Umuman olganda, yosh olimlar tomonidan olib borilayotgan ilmiy izlanishlar
innovatsiyalar, hamkorlik va jamiyat farovonligi yo‘lida real muammolarni hal qilishga intilishi
bilan ajralib turadi. Ular kashfiyot va izlanishga bo'lgan ishtiyoqini davom ettirar ekan, ular
bilimni rivojlantirish va ilm-fan kelajagini shakllantirishda muhim rol o'ynaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yixati:
1.
Appleton, K. (2003). How do beginning primary school teachers cope with science
Towards and understanding of science teaching practice. Research in Science Education,
33: 1-25.
2.
Р. А. Долженко В. А. Карпилянский Р. А. Хади “Мотивация молодых ученых к
научно-исследовательской деятельности в российских региональных вузах” DOI:
10.17853/1994-5639-2019-9-122-153
3.
Usmanova.U.A “Magistratura talabalarini ta’lim jarayonida ilmiy tadqiqot ishlariga
maqsadli yo‘naltirishga asoslangan integratsion jarayon”
HOZIRGI KUNDA KLASTER TIZIMIDAGI PAXTA TOZALASH KORXONALARIDA
PAXTANI QURITISHDA ENERGIYA TEJAMKOR TEXNOLOGIYASINI TADQIQOTI
Ismoilov I.D., Xakimov Sh.SH., Ismailov A.A
Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoati instituti
Ibrohimismoilov0707@gmail.com
Annotatsiya.
Maqolada hozirgi kunda klaster tizimida paxtani dastlabki ishlash
bo‘g‘imining eng muhim bosqichlaridan biri bo‘lgan paxtani quritish jarayonida bo‘layotgan
kamchiliklardan biri ortiqcha energiya sarfini o‘rganish va energiya tejamkor uskunalarini tadbiq
qilish tadqiq etilgan.
Kalit so‘zlar:
Quritish, temperatura, issiq havo, paxta, issiqlik miqdori, energiya
tejamkor.
Jahon to‘qimachilik sanoatida paxta tolasi tabiiy maxsulot sifatida haridorgir va
ishlatilish hajmi bo‘yicha katta ahamiyat kasb etadi. Paxtani dastlabki ishlashning texnika va
texnologiyasini takomillashtirish bo‘yicha keng miqyosida ilmiy-tadqiqot ishlari olib
borilmoqda.
O‘zbekistonda keyingi yillarda paxta to‘qimachilik va yengil sanoat, klaster tizimiga
birlashgan holda rivojlanish yo‘liga o‘tmoqda. Paxta mahsulotlari to‘liq qayta ishlanib, tayyor
mahsulot sifatida sotish yo‘lga qo‘yilmoqda. Bu sohalar uchun o‘ta ma’sulyatli davr hisoblanib,
bunda sifatli raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarib jahon bozorini egallash vazifasi turibdi.
Jahon bozoriga to‘qimachilik mahsulotlari bilan kirib borish va shunga mos sifatli mahsulotlar
ishlab chiqarishni ta’minlash uchun asosan paxtani terishdan boshlab uni quritish, tozalash,
