МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 10, 31 Октябрь
258
https://universalpublishings.com
BOSHLANG‘ICH SINF DARSLARIDA TEKSHIRISH
METODLARIDAN FOYDALANISH
Ahmedov Alisher
Denov tadbirkorlik va pedagogika inistituti o‘qituvchisi
Xolmoʻminova Oyjamol
Denov tadbirkorlik va pedagogika inistituti 2-kur talaasi
abdulxayrernazarov112@gmail.com
Anotatsiya:
Ushbu maqola boshlang‘ich sinflarda ona tili o‘qitish
metodikasiga mos ravishda tekshirish metodlaridan samarali va maqsadga muvofiq
tarzda foydalaniah haqida bayon etilgan. Hozirgi shiddat bilan o‘zgarib borayotgan
zamaonda bolalarga dars berish jarayonida metodlardan unumli foydalanish
darsning o‘zlashtirish jarayoniga juda katta ijobiy ta'sir ko‘rsatadi.
Kalit so‘z:
Ta’lim, tarbiya, metod, natija, tekshirish, tushuncha, o‘yin, jamoa.
Ona tili o‘qitish metodikasining metodologik asosi borliqni bilish
nazariyasidir.Bu fanning bosh vazifasi o‘quvchilarning o‘zbek tili lug‘at boyligini
to‘liq o‘zlashtirib olishlarini ta‘minlashdir. Ma‘lumki, jamiyatda til kishilar
o‘rtasidagi aloqaning zaruriy vositasidir. Tilning aloqa vositasi sifatidagi ahamiyati
uzluksiz ortib boradi. Til borliqni oqilona, mantiqiy bilish vositasidir.Til birliklari
yordamidagina bilish jarayonida umumlashtirish, tushunchani muhokama va xulosa
bilan bog‘lash amalga oshadi.
Ona tili o‘qitish metodikasi-pedagogik va amaliy fan. Chunki u mazariyaga
asoslanib o‘quvchilarni o‘qitish, tarbiyalash, o‘stirishning amaliy vazifalarini
bajaradi. Ona tili o‘qitish metodikasi fani taim berish sharoitida ona tilini egallash,
ya’ni nutqni, o‘qish vayozishni, fonetika, grammatikani bilib olish jarayoni
hisoblanadi. Amaliy fanlar uchun amaliyot muhim rol o‘ynaydi. Ona tili o‘qitish
metodikasi ham amaliy fanlar sirasiga kiradi. Har qanday amaliy xulosalar ishonarli
bo‘lishi, yuqori ilmiy darajada, ya’ni puxta va asosli bolishi lozim. Metodika
tavsiyalarining ilmiy darajasi, nazariy tasdiqlanishi yuqori saviyada bolishi
tekshirish metodlarining puxtaliliga ham bogliq.
Tekshirish metodlari 2 xil:
1. Nazariy tekshirish metodlari. U quyidagi hollarda tatbiq etiladi:
a) biror hodisaning metodik asosini, unga bog‘liq boshqa fanlarni o‘rganish,
qo‘yilgan gipotezani asoslash, izlanishning asosiy yo‘nalishini belgilashda;
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 10, 31 Октябрь
259
https://universalpublishings.com
b) masala tarixi, chet el maktab tajribalari va mavzuga doir adabiyotlarni
o‘rganish, tajribani tahlil qilish, masalaning isbotlanmagan va hal qilinmagan
o‘rinlarini aniqlash, ilgarigi tajriba bilan hozirgi ahvolni taqqoslash, hozirgi kun
talabi bilan baholashda;
2. Empirik metod (tajribaga asoslangan metod). Bu metod quyidagi
maqsadlarda qo‘llanadi:
a) bu metod o‘qituvchilarning ish tajribasini o‘rganish, yangiliklarini tanlash,
umumlashtirish, baholash va ommalashtirish, o‘qituvchi va o‘quvchilar
faoliyatining darajasini aniqlash;
b) o‘quvchilarni o‘qitish jarayonini maqsadga muvofiq kuzatish (dars, uning
biror qismini, oquvchilarning javobi, hikoyasini, yozma ishini tekshirish), o‘qituvchi
va o‘quvchilarning faoliyatini so‘rovnoma orqali tekshirish;
Eksperimental tekshirish o‘z maqsadining kengligi bilan farqlanadi: ayrim
metodik usullarni tekshirishda ommaviylik talab qilinmaydi, ammo yangi dastur,
yangi darsliklarni tekshirishga butun tuman, viloyat jalb qilinadi.
Eksperiment natijasini chiqarishda belgilangan baho meyoriga amal qilinadi.
Bunday meyor aniq, barcha holatlar uchun ham bir xil bolishi lozim. Ona tili
metodikasida yozma ishlarda yo‘l qo‘yilgan xatolar soni va xarakteri, malum bir
vaqtda o‘qilgan yoki yozilgan so‘zlar soni, og‘zaki hikoya va yozma inshoning
hajmi va izchilligi meyoridan foydalaniladi.
Boshlang‘ich sinflarda ona tili o‘qitish metodikasi o‘z predmeti va vazifalariga
mos ravishda quyidagi tekshirish metodlaridan ham foydalanadi:
1. Ilg‘or o‘qituvchilar ish tajribasini umumlashtirish.
2. Boshlang‘ich sinflarda ona tili o‘qitish metodikasi sohasidagi meros va
yangiliklarni o‘rganish.
3. Talim berishning u yoki bu usullari va vositalarining foydali ekanini
tekshirish.
4. Ona tilidan o‘quvchilarning o‘qishlari, yozuvi, mustaqil va ijodiy ishlari
ustidan kuzatish olib borish.
5. O‘quvchilar ijodiy faoliyatining natijalarini og‘zaki qayta hikoyalash, yozma
ish kabi usullar yordamida tahlil qilish.
Yuqoridagi tekshirish metodlari ushbu fanning davr talabidan kelib chiqib
rivojlanishida katta ahamiyat kasb etadi.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 10, 31 Октябрь
260
https://universalpublishings.com
K.D.Ushinskiy boshlangich maktab oquv predmetlari tizimida ona tiliga katta
ahamiyat berib, uni markaziy va yetakchi predmet hisoblagan. Ona tili boshqa
fanlarni oqitish vositasi hamdir: jamiyat tarixi ham, tabiiy fanlar ham ona tili
yordamida organiladi. Demak, ona tili bolaning umumiy kamol topishida ham, bilim
va mehnatga havasini uygotishda ham alohida orin tutadi.
Mustaqil respublikamizda har bir kishining savodxon bo‘lishiga alohida e'tibor
berilgan. 1-sinfga qadam qo‘yayotgan bolaga barcha o‘quv qurollarining sovg‘a
qilinishi birinchi prezidenti I. Karimov vaqtidan boshlangan bo‘lib, bugungi kunga
qadar kelajak avlodning savodxon, yuksak madaniyat egasi bo‘lib yetishishlari
uchun g‘amxo‘rlikning bir namunasidir. Metodika bolarning nutqini boyitishni,
savod chiqarishni,o‘qitishni ta'minlovchi muhim fandir. Bu fanga aloqador
metodlarni o‘rganish va boyitish kelajak avladning bilim olishi uchun juda qulay
imkoniyatlarini yaratib beradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.Islom Karimov "Yuksak ma'naviyat -yengilmas kuch" 2008-yil Toshkent.
2.A.Xoliqov "Pedagogik mahorat" 2011-y Toshkent
3. O‘.Tolipov, M. Usmonbekova. Pedagogik texnologiyalarning tadbiqiy
asoslari. — Т.: “Fan”, 2006.
4. O‘zbekiston Respublikasida umumiy o‘rta ta‘lim strategiyasi muammolari
va ta‘lim mazmunining yangi modellari, ularni tatbiq etish yo‘llari/ R. Safarova, U.
Musayev, P. Musayev, F. Yusupova, R. Nurjanova. — Т.: „Fan", 2005.
5. Yu. K. Babanskiy. Hozirgi zamon umumiy ta‘lim maktabida o‘qitish
metodlari. -Т.: “O‘qituvchi”, 1990.
6.
Ахмедов, А. (2024). BОSHLАNG ‘ICH SINF MАTEMАTIKА
DАRSLАRIDА
MULTIMEDIАLI
О ‘QITISH TEXNОLОGIУАSINING
ZАMОNАVIУ USULLАRI VА TАMОУILLАRINI QО ‘LLАSH.
Журнал
универсальных научных исследований
,
2
(5), 970-976.
7.
Ахмедов, А. (2024). BOSHLANG ‘ICH SINF MATEMATIKA
DARSLARIDA
“GEOGEBRA”
ILOVASIDAN
FOYDALANISHNING
AHAMIYATI (1-sinf misolida). Журнал универсальных научных исследований,
2(5), 977-985.
8. Ахмедов, А. (2024). BOSHLАNG ‘ICH SINF MАTЕMАTIKА
DARSLАRIDА
MULTIMЕDIYА
TЕXNOLOGIYАLАRIDАN
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 10, 31 Октябрь
261
https://universalpublishings.com
FOYDАLАNISHNING MUHIM OMILLARI. Журнал универсальных научных
исследований, 2(5), 961-969.
9. Ахмедов, А. (2024). BOSHLANG ‘ICH SINF MATEMATIKA
DARSLARIDA
ZAMONAVIY
MULTIMEDIA
VOSITALARIDAN
FOYDALANISHNING
SAMARASI.
Журнал универсальных научных
исследований, 2(5), 949-953.
10. Ахмедов, А. (2024). ИСПОЛЬЗОВАНИЕ КОМПЬЮТЕРНЫХ
ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ПРЕПОДАВАНИИ МАТЕМАТИКИ В НАЧАЛЬНЫХ
КЛАССАХ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ШКОЛ. Журнал универсальных
научных исследований, 2(5), 937-942.
11. O‘G‘Li, A. A. H. (2024). BOSHLANG ‘ICH SINF MATEMATIKA
DARSLARIDA
ZAMONAVIY
MULTIMEDIA
ILOVALARIDAN
FOYDALANISH. Academic research in educational sciences, 5(2).
12.
Ахмедов,
А.
(2023).
ТЕОРЕТИЧЕСКАЯ
ЗНАЧИМОСТЬ
ИСПОЛЬЗОВАНИЯ МУЛЬТИМЕДИЙНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА УРОКАХ
МАТЕМАТИКИ В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ. Предпринимательства и
педагогика, 6(3), 119-127.
