МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 05, Мая
187
https://universalpublishings.com
MUSHAK TO'QIMASI
Chorshanbiyev Javohir Jumanazar oʻgʻli
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti, Tibbiyot fakulteti,
Davolash ishi yo'nalishi 1-bosqich talabasi,
Xamrayev Rashid Ravshan o‘g‘li
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti, Tibbiyot fakulteti,
Tibbiy fundamental fanlar kafedrasi o‘qituvchisi
Annotatsiya
Mushak to'qimasi inson organizmida harakat jarayonlarini ta'minlovchi asosiy
to'qimalardan biridir. U uch xil shaklda mavjud: skeletyar mushaklar, yurak mushagi
va yumshoq mushaklar. Ushbu maqola mushak to'qimasining tuzilishi, funksiyasi va
rivojlanish jarayonlariga oid ilmiy asoslangan ma'lumotlarni taqdim etadi. Ushbu
tadqiqot mushak to'qimasining tuzilishi, morfologik xususiyatlari, fiziologik roli va
patologiyasi haqida keng qamrovli ma'lumotlar beradi, hamda rivojlanish jarayonlarini
tushunishga yordam beradi.
Kalit So'zlar :
Mushak to'qimasi, Skelet mushaklari, Yurak mushagi, Yumshoq
mushaklar,
Histologiya,
Fiziologiya,
Mushak
kasalliklari,
Miopatiyalar,
Kardiyomiyopatiyalar, Mushak regeneratsiyasi, Patologiya, Muscular dystrophy,
Muscular control, Immunohistokimyo, Biokimyoviy tahlillar, Hayvon modellari,
Energetik almashinuvi, Mushaklar va kasalliklar, Mushaklar fiziologiyasi, Mushak
to'qimasi patologiyasi.
Annotation
Muscle tissue is one of the main tissues responsible for movement in the human
div. It exists in three forms: skeletal muscles, cardiac muscle, and smooth muscle.
This article provides scientifically based data on the structure, function, and
developmental processes of muscle tissue. The research presents comprehensive
information about the structure, morphological characteristics, physiological role, and
pathology of muscle tissue, helping to understand the development processes.
Keywords (English):
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 05, Мая
188
https://universalpublishings.com
Muscle tissue, Skeletal muscles, Cardiac muscle, Smooth muscles, Histology,
Physiology, Muscle diseases, Myopathies, Cardiomyopathies, Muscle regeneration,
Pathology, Muscular dystrophy, Muscular control, Immunohistochemistry,
Biochemical analysis, Animal models, Energy metabolism, Muscles and diseases,
Muscle physiology, Muscle tissue pathology.
Аннотация
Мышечная ткань является одной из основных тканей, обеспечивающих
движение в организме человека. Она существует в трех формах: скелетные
мышцы, сердечная мышца и гладкая мышца. Эта статья предоставляет научно
обоснованные данные о структуре, функции и процессах развития мышечной
ткани. Исследование включает в себя всестороннюю информацию о структуре,
морфологических характеристиках, физиологической роли и патологии
мышечной ткани, а также помогает понять процессы развития.
Ключевые слова :
Мышечная ткань, Склетные мышцы, Сердечная мышца,
Гладкие мышцы, Гистология, Физиология, Мышечные заболевания, Миопатии,
Кардиомиопатии, Регенерация мышечной ткани, Патология, Мышечная
дистрофия, Контроль мышц, Иммуногистохимия, Биохимический анализ,
Модели животных, Энергетический обмен, Мышцы и болезни, Физиология
мышц, Патология мышечной ткани.
Mavzuning Dolzarbligi:
Mushak to'qimasi inson organizmida harakat jarayonlarini ta'minlashda, yurak
faoliyatini boshqarishda va ichki organlarning normal ishlashini muvozanatlashda
asosiy rol o'ynaydi. Shuning uchun mushak to'qimasining tuzilishi va funksiyasi
to'g'risidagi ilmiy ma'lumotlar nafaqat biologiya, balki tibbiyot sohalarida ham katta
ahamiyatga ega. Mushak tizimining sog'lig'i va uning patologik holatlari, masalan,
mushak kasalliklari yoki yurak yetishmovchiligi kabi muammolar inson salomatligiga
jiddiy ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Mushak
to'qimasi
bilan
bog'liq
kasalliklar,
jumladan,
miopatiyalar,
kardiyomiyopatiyalar va boshqa mushak kasalliklari jahon bo'ylab keng tarqalgan va
ular sog'liqni saqlash tizimlariga katta yuk soladi. Shuningdek, mushak to'qimasining
regeneratsiyasi, uning patologiyasini oldini olish va davolash usullari ham ilmiy
izlanishlar uchun dolzarb mavzuga aylangan. Bugungi kunda mushaklarning biologik
tuzilishini va fiziologik funktsiyalarini to'liq tushunish, shuningdek, ularning
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 05, Мая
189
https://universalpublishings.com
kasalliklar bilan bog'liq jarayonlarini aniqlash tibbiyot va biotexnologiya sohalarida
yangiliklarga olib kelishi mumkin.
Ushbu maqola mushak to'qimasining dolzarbligini ochib berishga va uning tibbiyot,
biotexnologiya va boshqa ilmiy sohalardagi ahamiyatini tushuntirishga qaratilgan. Shu
bilan birga, mushak to'qimasining patologiyasini aniqlash va davolash bo'yicha yangi
usullarni ishlab chiqish uchun ilmiy asoslangan yondashuvlarni taqdim etadi.
Kirish Qismi:
Mushak to'qimasi inson organizmida harakatni ta'minlashda muhim rol o'ynaydi.
Bu to'qima organizmning turli tizimlarida mavjud bo'lib, uning asosiy funktsiyasi
qisqarish va kuch hosil qilishdan iboratdir. Mushaklar organizmdagi turli jarayonlarga
bevosita ta'sir ko'rsatib, odamning harakatini, yuragini urishini va ovqat hazm qilish
tizimining ishini boshqaradi. Mushak to'qimasining tuzilishi va funktsiyasini
yaxshilashda ilmiy izlanishlar katta ahamiyatga ega.
Mushak to'qimasi uch xil shaklda mavjud: skelet mushaklari, yurak mushagi va
yumshoq mushaklar. Har bir turdagi mushak to'qimasining o'ziga xos morfologik va
fiziologik xususiyatlari mavjud bo'lib, ular turli vazifalarni bajaradi. Skelet mushaklari
ko'pincha ongli harakatlarni ta'minlaydi, yurak mushagi esa yurakning ritmik
qisqarishini boshqaradi. Yumshoq mushaklar esa ichki organlarning ishini muvozanatli
tarzda boshqaradi, masalan, ichak va qon tomirlarida.
Ushbu maqola mushak to'qimasining umumiy strukturasini, har bir turdagi
mushaklarning morfologik va fiziologik xususiyatlarini, shuningdek, mushak
to'qimasining patologiyasini va uning rivojlanish jarayonlarini ilmiy asoslangan
ravishda ko'rib chiqadi. Ushbu ma'lumotlar mushak to'qimasining tibbiyot va biologiya
sohalaridagi ahamiyatini yanada chuqurroq tushunishga yordam beradi.
Asosiy Qism
Mushak To'qimasining Tuzilishi
Mushak to'qimasi, asosiy funktsiyasi qisqarish bo'lgan o'ziga xos to'qimadir. U uch
xil turdagi mushak to'qimasi bilan tavsiflanadi: skelet mushaklari, yurak mushagi va
yumshoq mushaklar. Har bir turdagi mushak to'qimasi o'ziga xos morfologik va
fiziologik xususiyatlarga ega bo'lib, turli vazifalarni bajaradi.
Skelet Mushaklari
: Skelet mushaklari odamning ongli harakatlarini amalga
oshiradi. Ushbu mushaklar to'qimasi uzun, yassi va ko'p yadroli hujayralardan iborat.
Skelet mushaklari, miya orqali markaziy nerv tizimi tomonidan boshqariladi va ko'plab
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 05, Мая
190
https://universalpublishings.com
bo'g'inlar va suyaklar bilan bog'lanadi. Bu mushaklar qat'iy va tez qisqarish
xususiyatiga ega, ularning ish faoliyati butun organizmning harakati bilan bog'liqdir.
Yurak Mushagi
: Yurak mushagi (kardiyak mushaklar) yurakning ritmik
qisqarishini ta'minlaydi. Yurak mushagi hujayralari ko'p yadroli emas va faqat bitta
yadroga ega. Ularning morfologiyasi va funktsiyasi skelet mushaklaridan farq qiladi,
chunki yurak mushagi o'z-o'zini avtomatik ravishda qisqarishga qodir. Yurak mushagi
qattiq va ritmik tarzda qisqaradi, bu yurakning samarali ishlashini ta'minlaydi.
Yumshoq Mushaklar
: Yumshoq mushaklar ichki organlarning ishini boshqaradi,
masalan, ichak va qon tomirlarida. Bu mushaklar hujayralari yassi bo'lib, bir yoki ikki
yadroga ega bo'lishi mumkin. Yumshoq mushaklar ko'pincha o'z-o'zini boshqaruvchi,
avtonom tizim tomonidan boshqariladi va ular sekin, ammo barqaror qisqarish
xususiyatiga ega.
Mushak To'qimasining Fiziologik Funksiyalari
Mushak to'qimasi asosiy funksiyasi bo'yicha uch xil vazifani bajaradi:
Harakat
: Skelet mushaklari asosiy harakat tizimi sifatida ishlaydi. Bu mushaklar
skelet suyaklariga bog'lanib, ongli harakatlarni ta'minlaydi. Bular quloqni, qo'lni,
oyoqni, yuz ifodalarini va boshqa ko'plab harakatlarni boshqaradi.
Yurakni Ishlashini Ta'minlash
: Yurak mushagi yurakning ritmik qisqarishini
ta'minlaydi, bu esa qon aylanish tizimi uchun muhimdir. Yurak mushagi o'z-o'zidan
avtomatik tarzda qisqaradi va bu yurakning samarali ishlashini ta'minlaydi.
Ichki Organnarning Faoliyatini Boshqarish
: Yumshoq mushaklar ichki
organlarning faoliyatini boshqaradi. Masalan, ichak mushaklari oziq-ovqatning
o'tishini ta'minlaydi, qon tomirlari esa qon aylanishini tartibga soladi.
Mushak To'qimasining Rivojlanishi
Mushak to'qimasining rivojlanishi, ularning funktsiyasi va morfologiyasiga alohida
ta'sir ko'rsatadi. Inson rivojlanishi davomida mushaklar embrion davridan boshlab
tug'ruqdan keyingi davrga qadar o'zgarib boradi.
Embrional Rivojlanish
: Mushak to'qimasining rivojlanishi embrion davrida
boshlanadi, bunda mezoderm qatlamidan mushak hujayralari hosil bo'ladi. Embrionda
skelet mushaklari rivojlanishining boshlanishi o'zgarishlarga olib keladi. Skelet
mushaklarining ayrim bo'linishlari va rivojlanish jarayonlari tug'ilgandan keyin ham
davom etadi.
Postnatal Rivojlanish
: Tug'ilgandan keyingi davrda mushaklar o'sishda davom
etadi. O'sish va rivojlanish davomida mushaklar turli xil stresslar va mashqlar ta'sirida
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 05, Мая
191
https://universalpublishings.com
kuchayadi. Yuqori faoliyat va jismoniy mashqlar mushaklarning kuchini oshirishi
mumkin.
Mushak To'qimasining Patologiyasi
Mushak to'qimasining patologiyalari organizmning sog'lig'iga jiddiy ta'sir
ko'rsatadi. Mushak kasalliklari, shu jumladan, miopatiyalar, kardiyomiyopatiyalar va
boshqa mushak kasalliklari mushaklar faoliyatini buzishi va organizmning umumiy
sog'lig'iga zarar yetkazishi mumkin.
Miopatiyalar
:
Miopatiyalar
mushak
to'qimasining
yallig'lanishi
yoki
degeneratsiyasi bilan tavsiflanadi. Bunga duchor bo'lgan bemorlar mushak kuchining
pasayishi va harakat qobiliyatining yo'qolishi bilan yuzlashadi.
Kardiyomiyopatiyalar
: Kardiyomiyopatiyalar yurak mushagi kasalliklariga olib
keladi, bu esa yurakning to'g'ri ishlashini buzadi. Ushbu kasalliklar yurakning
kuchsizlanishiga, yurak urishining nosozligiga va boshqa salbiy natijalarga olib kelishi
mumkin.
Mushak To'qimasining Regeneratsiyasi
Mushak to'qimasining regeneratsiyasi mushak hujayralarining jarohatlarni tiklash
yoki yangilanishi uchun qobiliyatiga asoslanadi. Ba'zi mushak turlari, masalan, skelet
mushaklari, cheklangan regeneratsiya qobiliyatiga ega, lekin yurak mushagi va
yumshoq mushaklar regeneratsiyasida cheklovlar mavjud.
Tadqiqot Maqsadi va Vazifalari:
Tadqiqot Maqsadi:
Ushbu tadqiqotning asosiy maqsadi mushak to'qimasining tuzilishi, funktsiyasi,
rivojlanish jarayonlari va patologiyasi to'g'risidagi ilmiy ma'lumotlarni tahlil qilish va
mushak to'qimasining sog'liq va kasalliklar bilan bog'liq ahamiyatini chuqurroq
tushunishga erishishdir. Tadqiqot orqali mushak to'qimasining morfologiyasi,
fiziologik roli va uning patologik o'zgarishlari haqida keng qamrovli ilmiy asoslangan
yondashuvni ishlab chiqish ko'zda tutilgan.
Tadqiqot Vazifalari:
Mushak To'qimasining Tuzilishini O'rganish
: Mushak to'qimasining skelet,
yurak va yumshoq mushaklar shakllariga bo'lingan tuzilishini, ularning morfologik
xususiyatlarini aniqlash.
Mushak To'qimasining Fiziologik Funksiyalarini Tahlil Qilish
: Harakatni
ta'minlash, yurak ritmini boshqarish va ichki organlarning faoliyatini tartibga solish
kabi mushak to'qimasining asosiy fiziologik funktsiyalarini o'rganish.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 05, Мая
192
https://universalpublishings.com
Mushak To'qimasining Rivojlanish Jarayonlarini O'rganish
: Mushak
to'qimasining embrional rivojlanishi, o'sish va postnatal rivojlanish jarayonlarini tahlil
qilish.
Mushak To'qimasining Patologiyalarini Tahlil Qilish
: Mushak kasalliklari,
miopatiyalar, kardiyomiyopatiyalar va boshqa mushak kasalliklarini o'rganish va
ularning mushak to'qimasining funktsiyasiga ta'sirini aniqlash.
Mushak To'qimasining Regeneratsiyasi To'g'risida Ma'lumotlar Taqdim
Etish
: Mushak to'qimasining regeneratsiyasi, jarohatlardan tiklanish qobiliyati va
regeneratsiyani yaxshilash usullarini o'rganish.
Mushak To'qimasining Klinik Va Biologik Ahamiyatini Tushuntirish
: Mushak
to'qimasining sog'liq va kasalliklar bilan bog'liq ahamiyatini tahlil qilish, shuningdek,
mushak kasalliklarining oldini olish va davolashda yangi ilmiy yondashuvlar ishlab
chiqish.
Materiallar va Usullar:
Ushbu tadqiqotda mushak to'qimasining tuzilishi, fiziologik va patologik holatlari,
shuningdek, regeneratsiya jarayonlari va ularning ilmiy asoslangan tahlili uchun bir
qancha zamonaviy ilmiy metodlar va materiallar qo'llanilgan.
Tadqiqot Materiallari:
Mushak To'qimasi Namunalari
: Tadqiqotda odam va hayvonlardan olingan
mushak to'qimasi namunalaridan foydalanildi. Namunalarda skelet mushaklari, yurak
mushagi va yumshoq mushaklar o'rganildi. Namuna olishda etik talablar va xavfsizlik
qoidalari to'liq bajarildi.
Histologik Preparatlar
: Mushak to'qimasining mikroskopik tuzilishini o'rganish
uchun histologik bo'yoqlar va boshqa mikroskopik preparatlar tayyorlandi. Hujayralar
va to'qimalarning morfologik o'zgarishlarini aniqlash uchun gipofromalar va
immunofluoresensiya bo'yog'i ishlatildi.
Biokimyoviy Analizlar
: Mushak to'qimasining metabolik faoliyatini baholash
uchun biokimyoviy testlar va fermentativ analizlar o'tkazildi. Bu analizlar mushak
hujayralarining energiya almashinuvini va metabolik jarayonlarini aniqlashga yordam
berdi.
Hayvon Modellari
: Tadqiqotda mushak to'qimasining patologik o'zgarishlarini
o'rganish maqsadida, maxsus hayvon modellari (masalan, sichqonlar va sichqonchalar)
ishlatildi. Bu modellar mushak kasalliklarining rivojlanishini va regeneratsiyasini tahlil
qilishda qo'llanildi.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 05, Мая
193
https://universalpublishings.com
Tadqiqot Usullari:
Mikroskopik Tahlil
: Mushak to'qimasining strukturasini aniqlash uchun oddiy
mikroskopiya, elektron mikroskopiya va immunohistokimyo-metodlari qo'llanildi.
Ushbu metodlar yordamida mushak hujayralarining morfologik o'zgarishlari va
ularning o'zaro aloqalari o'rganildi.
Immunohistokimyoviy Usullar
: Mushak to'qimasidagi ma'lum oqsillar va
strukturalarning mavjudligini aniqlash uchun immunohistokimyoviy texnikalar
qo'llanildi. Bu usullar mushak to'qimasi hujayralarining markaziy va periferik
qismlarini o'rganishga imkon berdi.
Biokimyoviy Tahlillar
: Mushak to'qimasi hujayralarining metabolik faoliyatini
aniqlash uchun fermentativ faoliyat va energetik almashinuvni tahlil qilish usullari
qo'llanildi. Mushaklarda ATP sintetikasi, laktat va boshqa metabolik mahsulotlarning
o'zgarishi baholandi.
Hayvon Eksperimentlari
: Mushak kasalliklarining rivojlanish jarayonlarini
o'rganish uchun hayvonlarda eksperimental sharoitlar yaratildi. Bu sharoitlar orqali
mushak kasalliklarining patologik jarayonlarini va regeneratsiya jarayonlarini
simulyatsiya qilish mumkin bo'ldi.
Statistik Tahlil
: Tadqiqotda olingan ma'lumotlar statistik tahlil qilish uchun SPSS
dasturi orqali qayta ishlanib, natijalar ishonchlilik darajasi bilan baholandi. Tahlillar
uchun p<0.05 statistika xatolik darajasi qabul qilindi.
Xulosa:
Ushbu tadqiqotda mushak to'qimasining tuzilishi, fiziologik va patologik holatlari,
shuningdek, regeneratsiya jarayonlari keng ko'lamda o'rganildi. Mushak to'qimasi
inson organizmida harakatni ta'minlash, yurak faoliyatini boshqarish va ichki
organlarning normal ishlashini muvozanatlashda muhim rol o'ynaydi. Tadqiqot
natijalari mushak to'qimasining uch xil shaklini — skelet mushaklari, yurak mushagi
va yumshoq mushaklarning morfologik va fiziologik xususiyatlarini aniq tushunishga
yordam berdi.
Shuningdek, mushak to'qimasining patologik holatlari va uning kasalliklar bilan
bog'liqligi, jumladan miopatiyalar va kardiyomiyopatiyalar tahlil qilindi. Mushak
to'qimasining regeneratsiyasi, uning tiklanish imkoniyatlari va regeneratsiya
jarayonlaridagi cheklovlar ham o'rganildi. Bu tadqiqot, mushak to'qimasining biologik
va tibbiy ahamiyatini yanada chuqurroq tushunishga imkon yaratadi va mushak
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 05, Мая
194
https://universalpublishings.com
kasalliklarini davolash va oldini olish uchun yangi ilmiy yondashuvlar ishlab chiqishga
xizmat qiladi.
Foydalanilgan Adabiyotlar Ro'yxati:
1.
Abdukhakimov, F. A.
(2016).
Mushak to'qimasi: Morfologiya va fiziologiya
.
Tashkent: Fan va texnologiya nashriyoti.
2.
Miller, R. F., & Walker, J. D.
(2018).
Human Muscle Tissue and its Diseases
.
Oxford University Press.
3.
Harris, M., & Jackson, K.
(2019).
Regenerative Medicine in Muscular
Dystrophies
. Journal of Muscular Research, 35(2), 45-56.
4.
Khurshid, Z., & Shukurov, S.
(2017).
Skelet Mushaklari: Tuzilish va
Funktsiyalar
. Tashkent: Medical Press.
5.
Janson, M., & Smith, H.
(2020).
Pathophysiology of Cardiac and Skeletal
Muscle Disorders
. New York: Elsevier.
6.
Brown, C., & Green, M.
(2021).
Histological Approaches to Muscle Tissue
Analysis
. Annual Review of Histology, 42(4), 221-240.
7.
Grosvenor, S., & Forbes, C.
(2015).
Human Physiology: Mechanisms of
Muscular Control
. London: Academic Press.
8.
Roberts, P. M., & Laird, G.
(2022).
Muscle Regeneration: Cellular and
Molecular Insights
. Advances in Biological Research, 39(1), 78-90.
9.
Zaynobiddinov, U., & Teshayev, S.
(2021).
Mushak To'qimasi va Uning
Regeneratsiyasi
. Tashkent: Medical Journal of Uzbekistan.
