КЎЙЛАКБОП МАТОДА ЖОЙЛАШГАН ТАНДА ВА АРҚОҚ ИПЛАРИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ

Аннотация

Мақолада  полотно ўрилишли кўйлакбоп матоларнинг танда ва арқоқ ипларининг жойлашиши бўйича ипларининг диаметрлари, диаметрлар нисбатини  коэффициенти,  танда ва арқоқ  бўйича  зичлик, ипларнинг эги-лишдаги тўлқин баландлиги, матода ипларнинг жойлашиши бўйича тўлқин баландлигини ифодаловчи коэффициентлар аниқланган ва таҳлил қилинган.

Тип источника: Конференции
Годы охвата с 2022
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
71-76
18

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.
Поделиться
Тўрақулов , Б., Хамраева, С., Муминов , Қ., & Танибердиев, Ф. (2025). КЎЙЛАКБОП МАТОДА ЖОЙЛАШГАН ТАНДА ВА АРҚОҚ ИПЛАРИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ. Модели и методы в современной науке, 4(2), 71–76. извлечено от https://www.inlibrary.uz/index.php/mmms/article/view/66350
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Мақолада  полотно ўрилишли кўйлакбоп матоларнинг танда ва арқоқ ипларининг жойлашиши бўйича ипларининг диаметрлари, диаметрлар нисбатини  коэффициенти,  танда ва арқоқ  бўйича  зичлик, ипларнинг эги-лишдаги тўлқин баландлиги, матода ипларнинг жойлашиши бўйича тўлқин баландлигини ифодаловчи коэффициентлар аниқланган ва таҳлил қилинган.


background image

MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE

International scientific-online conference

71

КЎЙЛАКБОП МАТОДА ЖОЙЛАШГАН ТАНДА ВА АРҚОҚ

ИПЛАРИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ

Тўрақулов Б.Т.

Хамраева С.А.

Муминов Қ.

Танибердиев Ф.

Тошкент тўқимачилик ва енгил спаноат институти

https://doi.org/10.5281/zenodo.14862457

Аннотация.

Мақолада полотно ўрилишли кўйлакбоп матоларнинг

танда ва арқоқ ипларининг жойлашиши бўйича

ипларининг диаметрлари,

диаметрлар нисбатини коэффициенти, танда ва арқоқ бўйича зичлик,
ипларнинг эги-лишдаги тўлқин баландлиги, матода ипларнинг
жойлашиши бўйича тўлқин баландлигини ифодаловчи коэффициентлар
аниқланган ва таҳлил қилинган.

Аннотация.

В статье определены и проанализированы диаметры

нитей основы и утка, коэффициенты соотношения диаметров, плотности
ткани по основе и утку, высоты волн изгиб нити, коэффициенты,
выражающие высоту волны по расположению нитей в ткани.

Abstract.

Diameters of warp and weft threads, coefficients of ratio of

diameters, density of fabric on warp and weft, heights of waves of bend and
bending, coefficients expressing wave height by location of threads in fabric are
determined and analyzed in article.

Калит сўзлар:

кўйлакбоп мато, иплар диаметри, матони зичлиги,

ипларни эгилиш тўлқин баландлиги, коэффициентлар.

Ключевые слова:

сарочечная ткань, диаметры нитей, плотность

ткани, высоты волн изгиба нити, коэффициенты.

Keywords:

sarochnaya fabric, thread diameters, fabric density, thread

bending wave heights, coefficients.

Матоларни шакллантиришда мақсадига қараб, параметрлари

танланади ва ишлаб чиқарилгандан сўнг, истеъмол хусусиятлари таҳлил
қилинади. Шунинг учун бу тадқиқот ишида полотно ўрилишли кўйлакбоп
матолар учун танда ва арқоқ бўйича раппорти R

т

=R

а

= 2, танда ва арқоқ

ипларининг чизиқли зичлиги T

т

=T

а

=18,5 текс ва ипларнинг диаметрлари

нисбат коэффициенти K

d

=0,5 дан 2 гача вариантларда ўрганилган, бунда

иплар масофасиз танда бўйича l

т

=d

т

(1-жадвал) ва арқоқ бўйича l

а

=d

а

(2-

жадвал), танда ва арқоқ ипларининг диаметри, танда ва арқоқ ипларининг
эгилишдаги тўлқин баландлиги, танда ва арқоқ ипларининг геометрик


background image

MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE

International scientific-online conference

72

зичлиги, тўқиманинг танда ва арқоқ бўйича максимал зичлиги, тўқима
тузилиш фазаси коэффициенти тартиби аниқланган [1,2].

Бундан ташқари, майда нақшли ўрилиш учун танда ипининг чизиқли

зичлиги T

т

=T

а

=18,5 текс ва ипларнинг диаметрлар нисбатлари

коэффициенти K

d

= 0,5 дан 2 гача вариантларда ўрганилган, бунда иплар

масофасиз танда бўйича l

т

=d

т

(2.3-жадвал) ва арқоқ бўйича l

а

=d

а

(2.4-

жадвал), танда ва арқоқ ипларининг диаметри, танда ва арқоқ ипларининг
эгилишдаги тўлқин баландлиги, танда ва арқоқ ипларининг геометрик
зичлиги, тўқиманинг танда ва арқоқ бўйича максимал зичлиги, тўқима
фазаси тузилиш коэффициенти тартиби аниқланган [3,4].

1-жадвал
Матодада чизиқли зичлиги 18,5х2 текс бўлган
танда иплари жойлашишининг ҳисоб натижалари

Диа-
метрл
ар
нисбат
ини
коэфф
и-
циент
и, K

d

Танда
иплари-
нинг диа-
метрлари,
d

т

, мм

Арқоқ
иплари-
нинг
диа-
метр-
лари, d

а

,

мм

Танда
бўйича
чегара-
ланган
зичлик,
P

т

, ип/дм

Ипларнинг

эги-лишдаги тўлқин
баландлиги

Арқоқ
бўйича
геомет-
рик
зичлик,
l

а

, мм

Арқоқ
бўйича
макси-
мал
зичлик,
P

а

, ип/дм

Тўлқин
баланд-
лигини
ифода-
ловчи
коэффи-
циент, K

танда
иплари
бўйича,
h

т

, мм

арқоқ
иплари
бўйича,
h

а

, мм

0,5

0,216 0,217

585 0,483

0,031

0,5131

194,9

1,88

0,6

0,217 0,221

518 0,475

0,039

0,5125

195,1

1,85

0,7

0,212 0,212

472 0,468

0,046

0,5120

195,3

1,82

0,8

0,218 0,216

439 0,460

0,054

0,5112

195,6

1,79

0,9

0,223 0,221

412 0,452

0,062

0,5102

196,0

1,76

1,0

0,217 0,227

389 0,445

0,069

0,5093

196,3

1,73

1,2

0,218 0,224

357 0,432

0,082

0,5074

197,1

1,68

1,4

0,216 0,214

333 0,420

0,094

0,5053

197,9

1,63

1,6

0,216 0,218

317 0,406

0,108

0,5025

199,0

1,58

1,8

0,220 0,218

303 0,393

0,121

0,4996

200,2

1,53

2,0

0,224 0,221

292 0,383

0,131

0,4970

201,2

1,49


2-жадвал
Матода чизиқли зичлиги 18,5х2 текс бўлган
арқоқ иплари жойлашишининг ҳисоб натижалари

Диа-
метрлар
нисбат
коэффи-
циенти,
K

d

Танда
иплари-
нинг
диаметр-
лари,
d

т

,мм

Арқоқ
иплари-
нинг
диа-
метр-
лари,
d

а

,мм

Арқоқ
бўйича
чегара-
ланган
зичлик,
P

а

, ип/дм

Ипларнинг

эги-лишдаги
тўлқин баландлиги

Танда
бўйича
геомет-
рик
зичлик,
l

т

, мм

Танда
бўйича
макси-
мал
зичлик,
P

т

,ип/дм

Тўлқин
баландл
игини
ифода-
ловчи
коэффи-
циент,
K

танда
иплари
бўйича,
h

т

, мм

арқоқ
иплари
бўйича,
h

а

,мм


background image

MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE

International scientific-online conference

73

0,5

0,216

0,217

292 0,131

0,383

0,4970

201,2

1,49

0,6

0,217

0,221

303 0,121

0,393

0,4996

200,2

1,53

0,7

0,212

0,212

317 0,108

0,406

0,5025

199,0

1,58

0,8

0,218

0,216

333 0,094

0,420

0,5053

197,9

1,63

0,9

0,223

0,221

357 0,082

0,432

0,5074

197,1

1,68

1,0

0,217

0,227

389 0,069

0,445

0,5093

196,3

1,73

1,2

0,218

0,224

412 0,062

0,452

0,5102

196,0

1,76

1,4

0,216

0,214

439 0,054

0,460

0,5112

195,6

1,79

1,6

0,216

0,218

472 0,046

0,468

0,5120

195,3

1,82

1,8

0,220

0,218

518 0,039

0,475

0,5125

195,1

1,85

2,0

0,224

0,221

585 0,031

0,483

0,5131

194,9

1,88

Келтирилган боғлиқликлар (1–2 жадваллар) таҳлили кўрсатадики,

иплар диаметри нисбати коэффициентини ўзгариш натижасида 0,5 дан 2
га қадар: танда бўйича геометрик зичлик танда ипларининг диаметрига
тенг бўлганда танда бўйича чегараланган зичлик ва ипларининг
эгилишдаги тўлқин баландлиги камаяди, арқоқ бўйича максимал зичлик
ва ипларнинг эгилишдаги тўлқин баландлиги кўпаяди; арқоқ бўйича
геометрик зичлик арқоқ ипининг диаметрига тенг бўлганда танда бўйича
максимал зичлиги ва ипларнинг эгилишдаги тўлқин баландлиги камаяди,
арқоқ бўйича эса чегараланган зичлик ва арқоқ ипларнинг эгилишдаги
тўлқин баландлиги кўпаяди [5,6].

Ипларнинг чизиқли зичлигини орттириш натижасида тўқимадаги

танда ва арқоқ иплари масофасиз жойлашишининг ҳисоб натижаларини
таққослаганимизда қуйидаги хулосаларга келиш мумкин:

˗ танда ва арқоқ бўйича чегараланган зичлик ва максимал зичлик

камаяди;

˗ танда ва арқоқ бўйича эгилишдаги тўлқин баландлиги ва геометрик

зичлик ортади.

Бундан ташқари, 1–4- расмларда иплар: танда бўйича l

т

=d

т

ва арқоқ

бўйича l

а

=d

а

жойлашганда, тўқимада ипларнинг эгилишдаги тўлқин

баландлигига ва чегараланган, максимал зичлигига диаметрлар нисбати
коэффициентининг таъсир графиклар келтирилган.


background image

MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE

International scientific-online conference

74

1 - танда ипларининг эгилишдаги тўлқин баландлиги; 2 - арқоқ

ипларининг эгилишдаги тўлқин баландлиги

1-расм. l

т

=d

т

бўлганда ипларнинг эгилишдаги тўлқин баландлигига

чизиқли зичлиги 18,5 тексга тенг бўлган танда ва арқоқ иплар бўйича
диаметрлар нисбати коэффициентининг таъсир графиги.

1-тўқимада танда бўйича чегараланган зичлик;2- тўқимада арқоқ

бўйича максимал зичлик

2-расм. l

т

=d

т

бўлганда тўқима зичлигига чизиқли зичлиги 18,5тексга

тенг бўлган танда ва арқоқ иплар бўйича диаметрлар нисбати
коэффициентининг таъсир графиги.


background image

MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE

International scientific-online conference

75

1-

танда ипларнинг эгилишдаги тўлқин баландлиги; 2-

арқоқ ипларнинг

эгилишдаги тўлқин баландлиги.

3-расм. l

а

=d

а

бўлганда ипларнинг эгилишдаги тўлқин баландлигига

чизиқли зичлиги 18,5тексга тенг бўлган танда ва арқоқ иплар бўйича
диаметрлар нисбати коэффициентининг таъсир графиги.

1 - тўқимада танда бўйича чегараланган зичлик; 2 - тўқимада арқоқ

бўйича

максимал зичлиги
4-расм. l

а

=d

а

бўлганда тўқима зичлигига чизиқли зичлиги 18,5 тексга

тенг бўлган танда ва арқоқ иплар бўйича диаметрлар нисбати
коэффициентининг таъсир графиги.

Тадқиқот натижалари шуни кўрсатдики, матони ишлаб чиқариш

мақсадига мувофиқ, иплар диаметри нисбати коэффициентини ўзгариш
натижасида 0,5 дан 2 га қадар: танда бўйича геометрик зичлик танда
ипларининг диаметрига тенг бўлганда танда бўйича чегараланган зичлик


background image

MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE

International scientific-online conference

76

ва ипларининг эгилишдаги тўлқин баландлиги камаяди, арқоқ бўйича
максимал зичлик ва ипларнинг эгилишдаги тўлқин баландлиги кўпаяди;
арқоқ бўйича геометрик зичлик арқоқ ипининг диаметрига тенг бўлганда
танда бўйича максимал зичлиги ва ипларнинг эгилишдаги тўлқин
баландлиги камаяди, арқоқ бўйича эса чегараланган зичлик ва арқоқ
ипларнинг эгилишдаги тўлқин баландлиги кўпаяди.

Адабиётлар:

1.

С.А.Хамраева,

Д.Т.Назарова,

Ж.Г.Холмуратова

“Исследование

износостойкости ткани для одежды” /Advances in Science and Technology”
Международная научно-практическая конференцияда. Москва 2019 г. 15
сентябр. -С 67-68.
2. Salokhiddin Mardonov, Sanovar Khamraeva, Kodir Muminov, Khakim
Rakhimov, Elyor Kuldoshev. Analysis of quality indicators of sizing warp threads
// International Journal of Advanced Science and Technology. – USA, Vol. 4.
2020. – P. 4957-4968. (01.00.00; №3, Scopus).
3. Хамраева С.А. Равновесия нити на поверхности ткани //Текстильная
промышленность. - М., 2007. -№6. -С.55-54.
4.С.А.Хамраева, Д.Т.Назарова, Ф.Р.Тангрибердиев “Оценка показатели
качества натуральных смешанных волокон” / “INTERNATIONAL SCIENTIFIC
CONFERENCE “GLOBAL SCIENCE AND INNOVATIONS 2019: CENTRAL ASIA”
ASTANA, KAZAKHSTAN, 2019. 281-283 б.
5. Тангрибердиев Ф.Р, Назарова Д.Т., Хамраева С.А. “Янги аралашмали ипни
баҳолашда аралаш толаларнинг комплекс кўрсаткичлари” // “Ўзбекистон
Тўқимачилик журнали”. №2, 2021, 41-46 б. (05.00.00; №17).
6. Гиясова Д.Р., Хамраева С.А., Хайтметова Р.А. Ипнинг сифат кўрсаткичига
пилта тайёрлаш жараёнининг таъсири. // .Фан ва технологиялар
тараққиёти, 2023., №3, Б.304-308.

Библиографические ссылки

С.А.Хамраева, Д.Т.Назарова, Ж.Г.Холмуратова “Исследование износостойкости ткани для одежды” /Advances in Science and Technology” Международная научно-практическая конференцияда. Москва 2019 г. 15 сентябр. -С 67-68.

Salokhiddin Mardonov, Sanovar Khamraeva, Kodir Muminov, Khakim Rakhimov, Elyor Kuldoshev. Analysis of quality indicators of sizing warp threads // International Journal of Advanced Science and Technology. – USA, Vol. 4. 2020. – P. 4957-4968. (01.00.00; №3, Scopus).

Хамраева С.А. Равновесия нити на поверхности ткани //Текстильная промышленность. - М., 2007. -№6. -С.55-54.

С.А.Хамраева, Д.Т.Назарова, Ф.Р.Тангрибердиев “Оценка показатели качества натуральных смешанных волокон” / “INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE “GLOBAL SCIENCE AND INNOVATIONS 2019: CENTRAL ASIA” ASTANA, KAZAKHSTAN, 2019. 281-283 б.

Тангрибердиев Ф.Р, Назарова Д.Т., Хамраева С.А. “Янги аралашмали ипни баҳолашда аралаш толаларнинг комплекс кўрсаткичлари” // “Ўзбекистон Тўқимачилик журнали”. №2, 2021, 41-46 б. (05.00.00; №17).

Гиясова Д.Р., Хамраева С.А., Хайтметова Р.А. Ипнинг сифат кўрсаткичига пилта тайёрлаш жараёнининг таъсири. // .Фан ва технологиялар тараққиёти, 2023., №3, Б.304-308.