J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
42
PR VA KONFLIKT VAZIYATLARDA OMMAVIY
AXBOROT VOSITALARINING ROLI
O’zbekiston jurnаlistikа vа ommаviy kommunikаtsiyаlаr
universiteti Аxborot xizmаti vа jаmoаtchilik bilаn
аloqаlаr yoʻnаlishi 5-bosqich tаlаbаlаri
Аbdurаxmanovа Sevinch, Chаros Fаyziy
Annotatsiya: Mazkur ilmiy maqolada PR (public relations) va ommaviy
axborot vositalarining konfliktli vaziyatlardagi roli tahlil qilinadi. Konfliktli
vaziyatlarda PR va OAVlar o'rtasidagi o'zaro aloqalar, jamoatchilik fikrini
shakllantirish, krizislarni boshqarish va ijtimoiy barqarorlikni saqlashdagi ahamiyati
ko'rib chiqiladi. Maqolada real hayotdagi misollar orqali PR va OAVlarning
samarali yoki nojo'ya ishlash holatlari tahlil qilinadi.
Аннотация: В данной научной статье анализируется роль PR (Public
Relations) и СМИ в конфликтных ситуациях. Рассматривается значение
взаимодействия PR и СМИ в конфликтных ситуациях, формировании
общественного мнения, кризисном управлении и поддержании социальной
стабильности. В статье на примерах из реальной жизни анализируются случаи
эффективной или неблагоприятной работы PR и СМИ.
Abstract: This scientific article analyzes the role of PR (Public Relations) and
the media in conflict situations. The article considers the importance of interaction
between PR and the media in conflict situations, shaping public opinion, crisis
management and maintaining social stability. The article uses real-life examples to
analyze cases of effective or unfavorable PR and media work.
Kalit so’zlar: PR va OAV, krizis va konflikt, axborot tarqatish va
manipulyatsiya, Volkswagen kompaniyasi, Yaponiya tsunamisi.
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
43
Ключевые слова: PR и СМИ, кризис и конфликт,
распространение информации и манипуляции, компания
Volkswagen, японское цунами.
Keywords: PR and media, crisis and conflict, information
distribution and manipulation, Volkswagen company, Japanese
tsunami.
Har qanday
PR kampaniyaning
(va shu jumladan media-kampaniyaning)
asosi muqarrar ravishda bir xil aloqalardan iborat: ob'ekt ma'lumotni keng
auditoriyaga etkazishi kerak. U mustaqil ravishda yoki PR agentligi vakili bo'lgan
vositachi orqali harakat qilishi mumkin. Bu, o'z navbatida, axborot uzatish kanallari,
ya'ni ommaviy axborot vositalari, maqsadli auditoriya orqali ob'ektning xabariga
murojaat qiladi. Ob'ektning murojaati tomoshabinlar va o'quvchilar yo'lida iloji
boricha kamroq to'siqlarga duch kelishi uchun ma'lumotni segmentlash printsipini
hisobga olish kerak. Boshqacha qilib aytganda, xabar ma'lum bir auditoriya uchun
tuzilishi kerak, u uchun maxsus tayyorlangan, etarli ma'lumot kanallari orqali
amalga oshirilishi kerak. Eng umumiy shaklda har qanday PR-kampaniyaning
texnologiyasi
RACE
formulasiga mos keladi, bu erda R-tadqiqot (tadqiqot:
muammoni tahlil qilish va shakllantirish), A-harakat (harakat: dasturni ishlab
chiqish), C-aloqa (axborot strategiyasini tuzish), E-baholash (baholash: natijalarni
aniqlash, tuzatishlar kiritish)dan iboratdir.
Konfliktli vaziyatlarda PR va ommaviy axborot vositalarining roli,
z
amonaviy kommunikatsiya nazariyasining muhim jihatlaridan biridir. Ommaviy
axborot vositalari va PR sohalari o'rtasidagi o'zaro ta'sir, ijtimoiy barqarorlikni
ta'minlash va konfliktlarni boshqarish nuqtai nazaridan katta ahamiyatga ega.
Konfliktli vaziyatlarda ular nafaqat jamoatchilikni to'g'ri axborot bilan ta'minlash,
balki jamiyatdagi munosabatlarni boshqarish, qarama-qarshiliklarni kamaytirish va
krizislarni yumshatish vazifasini ham bajaradilar.
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
44
PR, shuningdek, ijtimoiy aloqalar va kommunikatsiya
boshqaruvi sifatida, jamoatchilik fikrini shakllantirish va tashkilotlar
bilan jamiyat o'rtasidagi munosabatlarni boshqarish vazifasini
bajaradi. Konfliktli vaziyatlar, tashkilot yoki hukumat uchun imidjni
saqlash va zararli ta'sirlarni kamaytirish maqsadida, PR faoliyatining
asosiy sohalaridan biridir.
PR mutaxassislari konfliktli vaziyatlarda esa
krizisni boshqarish
ya’ni
krizisning boshlanganidan boshlab, ommaviy axborot vositalari va jamoatchilik
bilan samarali aloqalar o'rnatadi. Ular, o'z navbatida
, tashkilotning imidjini
saqlash
va ijtimoiy ta'sirni boshqarish uchun reja tuzishadi. So’ng, axborotning
boshqarilishi: Konfliktli vaziyatda PR mutaxassislari, to'g'ri va ishonchli axborot
tarqatish, yolg'on va noto'g'ri xabarlarning oldini olish uchun mas'uliyatni o'z
zimmasiga oladilar.
Ijtimoiy aloqalar va muvozanatni saqlash:
PR, tashkilotning
ijtimoiy mas'uliyatini va ochiqligini ta'minlashga harakat qiladi, shu orqali
jamoatchilikda ishonchni tiklashga yordam beradi.
Ommaviy Axborot Vositalarining Konfliktli Vaziyatlardagi Roli
OAV
bu PR mutaxassislarining aloqa ishlarini aks ettiruvchi oyna. Ko'zgu,
shubhasiz, ko'p qirrali, aks ettirish imkoniyatlari juda ko'p-tuman miqyosidagi
gazetalardan tortib Markaziy telekanallar va Internetgacha. Ommaviy axborot
vositalari bizning hayotimiz fonini yaratadi: ufqimizni kengaytiradi, odatlarni
o'zgartiradi, turli muammolarni muhokama qilishga jalb qiladi, ijtimoiy ongni
shakllantiradi. Va ommaviy axborot vositalari texnik jihatdan ham, mazmunan ham
rivojlanishda davom etmoqda. Zamonaviy dunyoning umumiy tendentsiyasi - hech
narsa axborot makoniga va axborot tarqatish kanallariga qaraganda tezroq
rivojlanmaydi.
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
45
Ommaviy axborot vositalarining konfliktda o'ziga xos o'rni
bor. OAVlar nafaqat ma'lumot tarqatadi, balki ijtimoiy va siyosiy
jarayonlarga ta'sir ko'rsatadi.
Xususan, konfliktli vaziyatlarda
axborot tarqatish va manipulyatsiya asosiy omillardir, ya’ni
OAVlar, jamoatchilikka turli nuqtai nazarlardan axborot yetkazib,
umumiy fikrni shakllantirishda katta rol o'ynaydi. Biroq, ba'zida OAVlar siyosiy
yoki iqtisodiy manfaatlarga xizmat qilishi mumkin, bu esa axborotning
manipulyatsiya qilinishiga olib keladi.
Shuningdek, OAVlar, ma'lum bir
krizis yoki konfliktni qanday yoritishi
,
o'sha vaziyatning jamoatchilik tomonidan qanday qabul qilinishiga bevosita ta'sir
qiladi. Agar OAVlar xolis va adolatli axborot taqdim etmasa, bu jamiyatda
qo'zg'olonlar, isyonlar yoki jamiyatdagi yanada chuqurlashgan inqirozlarga olib
kelishi mumkin.
Ammo yoritish davomida
jurnalistik etika va mas'uliyat
ham muhimdir.
Konfliktli vaziyatda, OAVlar axborotni haqqoniy yoritish va manipulatsiyalashdan
saqlanishi zarur. Jurnalistik etikaning bu holatda qanday qo'llanilishi, jamoatchilikni
noto'g'ri tushuncha yoki tasavvurga solib qo'ymasligi uchun muhimdir.
Konfliktli vaziyatlarda
PR va OAV o'rtasidagi samarali hamkorlik
zarur.
PRning asosiy maqsadi – tashkilot yoki davlatni ijtimoiy nuqtai nazardan yaxshilash
bo'lsa, OAVlar, o'z navbatida, axborotni jamoatchilikka etkazishda mustahkam
vosita hisoblanadi. Bu ikki sohaning o'zaro aloqasi quyidagicha amalga oshiriladi:
• PR tashkiloti OAVlarga axborot taqdim etadi, shu bilan birga OAVlar PR
faoliyatiga doir xabarlarni yoritishda muvozanatni saqlashga harakat qiladi.
• PR mutaxassislari, agar zarur bo'lsa, OAVlar bilan tezkor va samarali aloqalar
o'rnatib, krizis holatini yumshatish uchun kerakli axborotni taqdim etadilar.
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
46
Biroq, bu hamkorlikni yaxshi tashkil etish uchun har ikki
tomon ham o'z mas'uliyatlarini yaxshi anglab, axborotning
xolisligini va to'liqligini ta'minlashga intilishlari zarur.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, konfliktli vaziyatlarda PR va
ommaviy axborot vositalarining o'zaro faoliyati jamiyatdagi ijtimoiy
barqarorlikni saqlash va krizislarni boshqarish uchun juda muhimdir. PR
tashkilotlari tashkilotlarning imidjini saqlash, krizislarni boshqarish va
jamoatchilikka axborot yetkazishda mas'uliyatni o'z zimmasiga olishadi, OAVlar
esa axborotni tarqatish va jamiyatdagi fikrni shakllantirishda muhim rol o'ynaydi.
Shu bilan birga, bu ikki sohaga nisbatan mas'uliyatli va xolis yondoshuv,
jamiyatning barqarorligini va o'zaro ishonchini ta'minlash uchun zarurdir.
Yuqoridagi
ma’lumotlarni
amaliyotda sodir etilganlardan ko’rib
chiqadigan bo’lsak,
2011-yilning
mart oyida Yaponiyada sodir
bo'lgan tsunami
va uning natijasida
Fukushimada yuzaga kelgan yadro
inqirozi global media va PR sohalarida
katta jarayonlarni yuzaga keltirdi. PR
mutaxassislari va OAVlar tomonidan bu voqea yoritilishi, jamoatchilikni xavfsizlik
choralariga tayyorlash va hukumatning javobgarligini ko'rsatishda katta ahamiyatga
ega bo'ldi.
Yapon hukumatining
PR strategiyasi boshida notog'ri axborot tarqatdi
, bu
esa jamoatchilikda qo'rquvni kuchaytirdi. Ammo, tez orada PR vakillari
hukumatning ishonchliligini tiklash uchun axborot tarqatishda o'zgarishlar kiritishdi.
O'z navbatida, hukumat o'z strategiyasini qayta ko'rib chiqdi va ijtimoiy
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
47
tarmoqlardan
ham
foydalanib,
jamoatchilikni
xavfsizlik
choralaridan xabardor qilishni boshladi.
OAVlar esa bu ofatni darhol yoritishga kirishdi
va yadro
inqirozi haqida ayrim noaniq va manipulyatsion xabarlar tarqatildi.
OAVlar orasida Fukushimada yuzaga kelgan tahdid haqida tahlil
qilishning turli usullari mavjud edi. OAVlar oxir-oqibat axborotlarni yaxshilash va
tekshirish orqali jamoatchilikka xavf darajasi haqida
to'g'ri ma'lumot
berishga
intildilar.
Yana bir misolni aynan
tadbirkorlar olamida mashhur
bo’lgan
Volkswagen
kompaniyasini
oladigan
bo’lsak, kompaniyaning dizel
vositalarining
iflos
chiqindilarni
kamaytirish
borasidagi yasalgan sinovlari
va ularga
qo'llanilgan manipulyatsiya o'rtasida katta krizi yuz berdi.
Kompaniya, mahsulotlarini sinovlardan o'tkazishda firibgarlik qilishda ayblandi, bu
esa uning global miqyosdagi obro'siga katta putur yetkazdi.
Volkswagen kompaniyasi dastlab skandalni inkor etdi va ommaviy axborot
vositalariga noto'g'ri ma'lumotlarni taqdim etdi. Biroq, PR mutaxassislari oxir-
oqibat kompaniyaning og'ir ahvolini tan olish va javobgarlikni o'z zimmalariga olish
zaruriyatini angladilar. Shu orqali kompaniya ta'sirni kamaytirish uchun PR
kampaniyalarini o'zgartirdi va ta'minotlaridagi ishonchlilikni qayta tiklashga harakat
qildi.
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
48
OAVlar Volkswagenning manipulyatsiyasini katta hajmda
yoritdilar
va kompaniyani qattiq tanqid qilishdi. Ushbu yoritish,
kompaniyaning jamoatchilikdagi ishonchni yo'qotishiga olib keldi.
OAVlar shuningdek, hukumat va iste'molchilar tomonidan
Volkswagenga qarshi ko'rsatilgan bosimlarni ham yoritdilar, bu esa
kompaniya uchun yanada yomonroq natijalarni keltirib chiqardi.
Konfliktli vaziyatlarda PR va ommaviy axborot vositalari o'rtasidagi hamkorlik
va muvofiqlik, ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy va korporativ jarayonlarda muhim o'rin
tutadi. PR mutaxassislari tashkilot yoki harakatning imidjini saqlash va
boshqarishda, OAVlar esa jamiyatda jamoatchilik fikrini shakllantirishda asosiy
rolni o'ynaydi. PR va OAVlarning o'zaro faoliyatini samarali boshqarish,
konfliktlarni yengillashtirish va jamiyatdagi muvozanatni saqlashda zarurdir.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:
1.
Jae C. Jung. The Volkswagen emissions scandal and its aftermath May
2019Global
Business
and
Organizational
Excellence
38(4):6-15.
DOI:10.1002/joe.21930
2.
The
2011
Japan
Tsunami.
Abanoub
Nabil
//
https://medium.com/@nabilabanoub32/the-2011-japan-tsunami-4de5dcac5791
3.
Christopher Young, "The Role of Media in International Conflict,"
Canadian Institute for Peace and Security, Working Paper no. 38, (1991).
4.
Alexander Chaevich. The Role of Media during Conflicts. June 2021.
DOI:10.31235/osf.io/m2vxh
5.
Б. Борисов «Технологии рекламы и PR». Москва, 2001
6.
A. Savitskaya. MASS MEDIA IN SOCIAL CONFLICT
