ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 5, ISSUE 02, IYUN 2025 WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
87
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA HARAKATLI O‘YINLAR ORQALI
HARAKAT FAOLIYATINI RIVOJLANTIRISHNING PEDAGOGIK ASOSLARI
Xudoyberdiyeva Elmira Botir qizi
Termiz davlat pedagogika instituti
Maktabgacha va boshlang‟ich talimda jismoniy tarbiya va sport yo‟nalishi talabasi
Bo‘ronova Habiba Erkin qizi
Termiz davlat pedagogika instituti
Maktabgacha va boshlang‟ich talimda jismoniy tarbiya va sport yo‟nalishi talabasi
Annotatsiya:
Mazkur maqolada maktabgacha yoshdagi bolalarda harakatli o„yinlar orqali harakat
faoliyatini rivojlantirish masalasi pedagogik nuqtai nazardan ko„rib chiqiladi. Harakatli o„yinlar
bolalarning jismoniy rivojlanishiga ijobiy ta‟sir ko„rsatishi, ularning koordinatsiyasi, chaqqonligi,
tezkorligi, muvozanati kabi harakat fazilatlarini shakllantirishi asoslanadi. Maqolada harakatli
o„yinlarni rejalashtirish, ularning o„quv-tarbiyaviy ahamiyati va samaradorlik omillari yoritilgan.
Kalit so‘zlar:
Harakatli o„yinlar, jismoniy rivojlanish, maktabgacha ta‟lim, koordinatsiya,
pedagogik yondashuv, harakat fazilatlari.
Maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy va ruhiy jihatdan rivojlanishning faol bosqichida
bo„lishadi. Shu bois bu davrda ularning harakat faoliyatini to„g„ri tashkil qilish, ayniqsa harakatli
o„yinlar orqali amalga oshirish pedagogik jarayonning muhim jihatlaridandir. Harakatli o„yinlar
bolalarning harakat qobiliyatlarini rivojlantiradi, ularda ijtimoiylashuv, guruhda ishlash, intizom,
tez fikrlash kabi ko„nikmalarni shakllantiradi.
1. Harakatli o„yinlarning pedagogik vazifalari
Harakatli o„yinlar quyidagi pedagogik vazifalarni bajaradi:
Jismoniy vazifa: harakat tezligi, chidamlilik, kuch, koordinatsiya, muvozanat kabi fazilatlarni
rivojlantirish.
Aqliy vazifa: fikrlashni jadallashtirish, muammoni tez hal qilish, yo„nalishni tanlash, tahliliy
faoliyatni rag„batlantirish.
Axloqiy-tarbiyaviy vazifa: hamkorlikda ishlash, qoidalarga amal qilish, sabr-toqat, g„alaba va
mag„lubiyatga to„g„ri munosabat.
Bu o„yinlar orqali bolalar ko„p jihatdan mustaqil harakatlanishga, tashabbus ko„rsatishga va
jamoada o„z o„rnini topishga o„rganadi.
2. Harakatli o„yinlar turlari va ularning ahamiyati
Harakatli o„yinlar quyidagi turlarga bo„linadi:
Yugurishga asoslangan o„yinlar (“Kim tez yuguradi?”, “Bayroqni olib qoch”) – tezlik va
reaksiyani rivojlantiradi.
Muvozanatli o„yinlar (“Bir oyoqda turish”, “Tosh-ko„z”) – koordinatsiyani kuchaytiradi.
Koordinatsion o„yinlar (“Shakl top”, “O„ng qo„l – chap oyoq”) – miya-harakat bog„liqligini
kuchaytiradi.
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 5, ISSUE 02, IYUN 2025 WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
88
Ko„p qatnashuvli guruh o„yinlari (“Top to„pi”, “Halqa o„rtasiga”) – ijtimoiylashuv va guruhda
ishlash ko„nikmalarini oshiradi.
3. O„yinlarni tanlash va tashkil etish prinsiplari
Pedagogik tanlov quyidagilarga asoslanadi:
bolaning yoshi va fiziologik xususiyatlari;
o„yin davomiyligi (5–10 daqiqa);
xavfsizlik qoidalariga amal qilinishi;
o„yinning o„quv-tarbiyaviy maqsadga mosligi.
Tashkil etish bosqichlari:
1.
O„yinning qoidalarini tushuntirish.
2.
Harakatni amaliy ko„rsatish.
3.
O„yinni olib borish.
4.
Yakuniy tahlil va rag„batlantirish.
4. Pedagogning roli va metodik ko„nikmalari
Pedagog:
bolalarda qiziqish uyg„otuvchi bo„lishi;
o„yin jarayonida nazoratni yo„qotmasligi;
har bir bolani faol jalb qilishga erishishi kerak.
Rag„batlantiruvchi usullar: quvnoq ovoz, hayajon uyg„otuvchi vaziyatlar, turli shaxsiy rollar
berish (masalan, sardor, xarakterni ifodalovchi obrazlar).
Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun harakatli o„yinlar jismoniy tarbiyaning ajralmas
qismidir. Ular orqali nafaqat jismoniy, balki ruhiy va ijtimoiy jihatdan ham to„laqonli rivojlanish
ta‟minlanadi. Harakatli o„yinlar bolalarning faol, sog„lom va ijtimoiy moslashgan shaxs sifatida
shakllanishida muhim rol o„ynaydi. Shu bois, maktabgacha ta‟lim tashkilotlarida harakatli
o„yinlarga alohida e‟tibor qaratilishi, pedagoglar bu borada maxsus metodik tayyorgarlikka ega
bo„lishi lozim.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Tursunova N.
Maktabgacha ta’limda harakatli o‘yinlar metodikasi
. – Toshkent: Fan, 2021.
2.
Matkarimova D. “Harakatli o„yinlar orqali bolalarda koordinatsiyani rivojlantirish”. //
Ta’lim va
tarbiya
, 2023, №4.
3.
Xasanov O.
Jismoniy tarbiya asoslari
. – Samarqand: Ilm Ziyo, 2020.
4.
O„zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta‟lim vazirligi me‟yoriy hujjatlari to„plami, 2022.
5.
Karimova G. “Bolalarda ijtimoiy ko„nikmalarni shakllantirishda o„yinlarning o„rni”. //
Pedagogika
ilmi
, 2024, №2.
