ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 5, ISSUE 02, IYUN 2025 WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
123
TOHIR MALIK IJODIDA FANTASTIKA VA REALISM UYG’UNLIGI
Hamdamova Shamshoda Saidaxmad qizi
Toshkent Davlat o„zbek tili va adabiyoti
universiteti tayanch doktoranti.
Annotatsiya: Ushbu maqolada taniqli o‘zbek yozuvchisi Tohir Malik ijodida fantastika va
realizm janrlarining uyg‘unligi tahlil qilinadi. Adibning fantastik qissalarida g‘ayritabiiy
obrazlar va hodisalar orqali zamonaviy jamiyatning ijtimoiy va ma’naviy muammolari
badiiy tarzda aks ettiriladi. Shu bilan birga, realizm elementlari voqealarning hayotiyligi,
personajlarning tabiiyligi va ijtimoiy muhitning aniq ifodalanganligi bilan asarlarni yanada
teran qiladi. Maqola Tohir Malik ijodidagi badiiy-uslubiy xususiyatlar, janr uyg‘unligi va
uning o‘zbek adabiyotidagi o‘rni haqida ilmiy tahlil beradi.
Kalit so‘zlar:Tohir Malik, fantastika, realizm, fantastik realizm, o‘zbek adabiyoti, badiiy
tahlil, janr uyg‘unligi, fantastik qissa, badiiy obrazlar.
Kirish (Introduction)
Tohir Malik o„zbek adabiyotida ijodining ko„p qirrali ekanligi bilan ajralib turadi. Uning
fantastik qissalari realizm elementlari bilan uyg„unlashib, zamonaviy hayotning murakkab
jihatlarini yoritishda muhim vositaga aylanadi. Fantastika va realizm janrlarining birlashishi adib
asarlarini nafaqat janr jihatdan boyitib, balki ularning falsafiy va badiiy teranligini oshiradi. Ushbu
maqola Tohir Malik ijodida fantastika va realizm uyg„unligi qanday amalga oshirilgani, badiiy-
uslubiy xususiyatlari va janr chegaralarini kengaytirishdagi o„rni haqida tahlil qiladi.
Tohir Malikning ijodida fantastika va realizm janrlarining uyg„unligi asarlarning g„oyaviy-
chuqurligini oshirib, o„quvchi va tanqidchilarning e‟tiborini jalb etadi. Fantastika orqali adib
jamiyatdagi ziddiyatli jarayonlarni, insonning ichki ruhiy kechinmalarini yangi badiiy shaklda
ifodalaydi, realizm esa bu tasvirlarni hayotiy voqelik asosida boyitadi. Shunday qilib, Tohir Malik
ijodi o„zbek adabiyotida janrlararo integratsiyaning yorqin namunasi sifatida qaraladi.
Maqola maqsadi — Tohir Malik qissalarida fantastika va realizm uyg„unligining badiiy va
janriy xususiyatlarini tahlil qilish, yozuvchining ijodiy metodlarini aniqlash va uning o„zbek
adabiyotidagi o„rnini aniqlashdir. Tadqiqotning asosiy vazifalari:
Fantastika va realizm elementlarini aniqlash;
Ularning qissalardagi badiiy funksiyalarini o„rganish;
Janrlar uyg„unligining o„zbek adabiyotidagi ahamiyatini tahlil qilish.
Usullar (Methods)
Maqolada Tohir Malikning fantastik qissalari tanlandi va ularning matnli tahlili amalga
oshirildi. Tahlil jarayonida badiiy-uslubiy vositalar, syujet strukturalari, obrazlar tizimi, janr
xususiyatlari o„rganildi. Shuningdek, adabiy tanqid va nazariy adabiyotlardan foydalanildi.
Matnlarni o„rganishda zamonaviy fantastika va realizm nazariyasi asoslari qo„llanildi, shuningdek,
yozuvchining ijodiy xususiyatlari kontekstida janr uyg„unligi tahlil qilindi.
Natijalar (Results)
Tahlillar shuni ko„rsatdiki:
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 5, ISSUE 02, IYUN 2025 WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
124
Tohir Malik qissalarida fantastika va realizm elementlari bir-biri bilan uyg„unlashib, murakkab
syujet va obraz tizimini yaratadi.
Fantastika vositalari — ramzlar, metaforalar, g„ayritabiiy hodisalar orqali ijtimoiy va ma‟naviy
muammolar tasvirlanadi.
Realizm elementi personajlarning tabiiyligi, voqealarning hayotiyligi va ijtimoiy muhitning aniq
ifodalanishi bilan ta‟minlanadi.
Syujet va badiiy uslubdagi uyg„unlik orqali yozuvchi nafaqat voqealarni, balki inson ruhining ichki
ziddiyatlarini ham yoritadi.
Tahlillar natijasida aniqlanishicha, Tohir Malik ijodida fantastika va realizm elementlari o„zaro
uyg„unlashgan holda ishlatiladi. Fantastika vositalari — ramzlar, metaforalar, g„ayritabiiy
hodisalar orqali inson ruhining ichki ziddiyatlari, jamiyatdagi ijtimoiy muammolar badiiy ifoda
topadi. Shu bilan birga, realizm elementlari orqali asarlar hayotiylikka ega bo„lib, voqealar va
personajlar tabiiy, o„quvchi uchun yaqin va tushunarli bo„ladi.
Adibning fantastik va realistik elementlarni uyg„unlashtirishdagi mahorati uning qissalariga
falsafiy chuqurlik va ijtimoiy ahamiyat beradi. Bu esa o„zbek fantastika adabiyotida yangi janr
shakllanishi uchun asos bo„lib xizmat qiladi.
Munozara (Discussion)
Olingan natijalar Tohir Malik ijodida fantastika va realizm uyg„unligining o„zbek
adabiyotidagi yangi badiiy yo„nalish sifatida shakllanganini ko„rsatadi. Fantastika yordamida
yozuvchi ijtimoiy haqiqatlarni allegorik tarzda ifodalaydi, realizm esa ularning hayotiyligini
ta‟kidlaydi. Ushbu uyg„unlik o„quvchida falsafiy tafakkur uyg„otadi, ijtimoiy muammolarni chuqur
anglashga undaydi. Shuningdek, Tohir Malikning bunday ijodi janr chegaralarini kengaytirish,
yangi badiiy imkoniyatlarni ochishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Tahlillar natijalari shuni ko„rsatdiki, Tohir Malik ijodida fantastika va realizm o„zaro
to„ldiruvchi janr sifatida xizmat qiladi. Fantastik obrazlar orqali yozuvchi ijtimoiy va axloqiy
muammolarni allegorik tarzda tasvirlab, o„quvchini ma‟naviy va falsafiy fikrlashga chorlaydi. Bu
esa o„z navbatida, realizm yordamida jonli va tabiiy obrazlar yaratish, hayotiy tafsilotlar bilan
tasvirni boyitishga imkon beradi.
Adabiy tanqidchilar fikricha (Karimov, 2018; Yuldashev, 2019), Tohir Malik
fantastikasining o„ziga xosligi realizm elementlari bilan uyg„unlashgan holda, asarlarning
mazmunan yanada boy va har tomonlama qabul qilinishiga xizmat qiladi. Ularning aytishicha,
bunday uyg„unlik o„zbek badiiy tafakkurida janrlararo yangi yo„nalish sifatida shakllanmoqda.
Shuningdek, Tohir Malik ijodidagi janr uyg„unligi o„quvchining badiiy didini kengaytirish
bilan birga, zamonaviy adabiy jarayonlarda yangi badiiy imkoniyatlar ochishiga yordam beradi. Bu
esa yozuvchining ijodiy merosini nafaqat adabiy tahlil uchun, balki badiiy amaliyotda ham muhim
manba sifatida ko„rsatadi.
Natijalar shuni ko„rsatdiki, Tohir Malik ijodida fantastika va realizm uyg„unligi nafaqat
janr chegaralarini kengaytiradi, balki o„zbek adabiyotida inson ruhiyati va jamiyatning murakkab
kechinmalarini ifodalashda yangi badiiy uslub yaratadi.
Xulosa (Conclusion)
Tohir Malik ijodida fantastika va realizm uyg„unligi uning asarlarining janriy va badiiy
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 5, ISSUE 02, IYUN 2025 WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
125
boyligini ta‟minlaydi. Ushbu uyg„unlik orqali yozuvchi inson va jamiyatning murakkab
muammolarini yanada chuqurroq ochib beradi. Adibning ijodi o„zbek fantastik realizmining
rivojida muhim bosqich hisoblanadi hamda zamonaviy adabiyotda yangi janr istiqbollarini
yaratadi. Shu bilan birga, Tohir Malikning ijodi badiiy tafakkur, falsafiy mulohaza va ijtimoiy
tahlil uchun keng imkoniyatlar ochadi.
Xulosa qilib aytganda, Tohir Malik ijodida fantastika va realizm uyg„unligi uning badiiy
uslubini boyitadi, asarlarining janr va g„oyaviy teranligini oshiradi. Fantastika yordamida yozuvchi
ijtimoiy va ma‟naviy muammolarni ramziy va allegorik tarzda yoritadi, realizm esa ularni hayotiy
va tabiiy shaklda aks ettiradi. Ushbu janr uyg„unligi o„zbek adabiyotida yangi badiiy yo„nalish —
fantastik realizmning shakllanishida muhim ahamiyatga ega.
Tohir Malikning ijodi o„quvchi va adabiy tanqidchilar tomonidan chuqur qabul qilinib,
zamonaviy o„zbek fantastikasining rivojida yangi bosqich ochdi. Shuningdek, bu uyg„unlik uning
asarlarini nafaqat badiiy, balki falsafiy nuqtai nazardan ham o„rganishga qiziqish uyg„otadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Malik, T. (2005).
Iblis devori
. Toshkent: Adabiyot nashriyoti.
2.
Karimov, A. (2018). “Fantastika va realizm uyg„unligi zamonaviy o„zbek adabiyotida”.
O‘zbek
adabiyoti
, 4(12), 45-52.
3.
Mirzaev, S. (2016).
Fantastik janr va uning nazariy asoslari
. Toshkent: Fan va texnologiya.
4.
Yuldashev, R. (2019). “Tohir Malikning ijodiy uslubi va badiiy qiyofasi”.
Adabiyotshunoslik
jurnali
, 3(7), 89-95.
5.
Saidov, B. (2014).
O‘zbek fantastik adabiyoti
. Toshkent: Ilm-fan.
6.
Todua, M. (2017). “Janrlararo uyg„unlik: fantastika va realizm”.
Adabiyot nazariyasi
, 2(9), 32-40.
