ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 5, ISSUE 02, IYUN 2025 WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
146
MILLIY QADRIYATLAR ASOSIDA MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI
TARBIYALASH STRATEGIYALARI
Tuychiyeva Zulfizar Boxodir qizi
Chirchiq Davlat Pedagogika Universiteti
Maktabgacha talim fakulteti, 2-bosqich talabasi.
Annotatsiya:
Mazkur maqolada maktabgacha yoshdagi bolalarni milliy qadriyatlar asosida
tarbiyalashning strategik yo„nalishlari tahlil qilinadi. O„zbekiston xalqiga xos bo„lgan an‟analar,
urf-odatlar, axloqiy me‟yorlar va madaniy meros bolalarda ma‟naviyat, vatanparvarlik va
insoniylik fazilatlarini shakllantirishda muhim omil ekanligi asoslab beriladi.
Kalit so„zlar
: milliy qadriyatlar, maktabgacha ta‟lim, tarbiya, ma‟naviyat, an‟ana, strategiya.
Kirish
Maktabgacha yosh – bu bolada insoniylik, axloqiylik, ma‟naviylik va madaniy qadriyatlar
negizlarini shakllantirish uchun eng muhim bosqichdir. Bugungi kunda globallashuv jarayonida
o„z milliylikni yo„qotmaslik, xalq urf-odatlari va qadriyatlariga hurmat bilan qaraydigan yosh
avlodni tarbiyalash zarurati yanada ortmoqda. Ayniqsa, maktabgacha ta‟lim muassasalarida
bolalarni o„zbek xalqining qadriyatlariga tayanib tarbiyalash ta‟lim tizimining strategik
yo„nalishlaridan biri sifatida e‟tirof etiladi.
Bolalarda ona tiliga, ota-onaga hurmat, kattalarga ehtirom, mehmondo„stlik, poklik,
halollik, fidoyilik, tabiat va mehnatga mehr, vatanparvarlik kabi fazilatlarni shakllantirish uchun
ta‟lim va tarbiya mazmuni xalqimizning boy ma‟naviy merosi asosida qurilishi zarur.
Milliy qadriyatlar – bu xalqning asrlar davomida shakllangan, jamiyat hayotini tartibga
soluvchi axloqiy, madaniy, ijtimoiy normalar majmuasidir. Ular orqali har bir avlod o„zining milliy
o„ziga xosligini anglaydi va asrab-avaylaydi. Maktabgacha ta‟lim tizimi esa bu qadriyatlarni
bolalarga yetkazishning dastlabki va eng muhim bosqichi bo„lib xizmat qiladi.
Zamonaviy pedagogika fanida bolani shunchaki bilim oluvchiga emas, balki shaxs sifatida
tarbiyalash tamoyili ustuvor ahamiyat kasb etmoqda. Shu bois, ta‟lim jarayonida xalq og„zaki ijodi
namunalaridan (ertaklar, dostonlar, maqollar, topishmoqlar), milliy bayram va marosimlardan, urf-
odatlardan, xalq o„yinlari va milliy liboslar timsolidan keng foydalanish – bolaning shaxsiy
rivojlanishida beqiyos ta‟sir ko„rsatadi.
Milliy qadriyatlarga asoslangan tarbiya orqali bola o„z millatini sevishni, o„zini jamiyatning
bir bo„lagi sifatida anglashni, mustaqil fikrlashni va ma‟naviy toza hayotga intilishni o„rganadi. Bu
esa, o„z navbatida, barkamol avlodni voyaga yetkazishda asosiy strategik yondashuv sifatida
xizmat qiladi.
Metodologiya
Tadqiqotda quyidagi usullar qo„llanildi:
Nazariy tahlil
– milliy qadriyatlar va maktabgacha tarbiya bo„yicha ilmiy adabiyotlar, davlat
dasturlari va konsepsiyalar o„rganildi;
Empirik kuzatuv
– maktabgacha ta‟lim muassasalarida olib borilayotgan amaliy faoliyat, dars
jarayonlari, tadbirlar va ota-onalar bilan ishlash holati kuzatildi;
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 5, ISSUE 02, IYUN 2025 WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
147
So„rovnoma va suhbatlar
– tarbiyachilar va ota-onalar o„rtasida milliy qadriyatlarga asoslangan
tarbiya bo„yicha fikrlar olindi;
Tajriba-sinov ishlari
– ma‟naviy qadriyatlarga asoslangan mashg„ulotlar va tadbirlar tashkil etildi
va natijalari baholandi.
Natijalar
1.
Milliy qadriyatlarga asoslangan faoliyat
bolalarda vatanparvarlik, ota-onaga hurmat, ehtirom,
mehnatsevarlik, sabr-toqat, poklik, halollik kabi ijobiy fazilatlarning shakllanishiga yordam berdi.
2.
“Ota-bobolar merosi”
,
“Milliy libos kuni”
,
“Qadriyatlar haftaligi”
kabi tadbirlar bolalarda
milliy identitet tuyg„usini mustahkamladi.
3.
Bolalarning savollari, o„z fikrini ifodalashi va suhbatlarda ishtiroki kuchaydi
, ya‟ni milliy
qadriyatlar asosidagi tarbiya ularning ijtimoiy-psixologik faolligiga ham ijobiy ta‟sir ko„rsatdi.
4.
Tarbiyachilar va ota-onalar o„rtasida hamkorlik kuchaydi
, ular birgalikda bolalar bilan milliy
marosimlar, qadimiy o„yinlar, xalq ertaklari va maqollar asosida mashg„ulotlar o„tkazdilar.
Muhokama
Maktabgacha yoshdagi bolalarni milliy qadriyatlar asosida tarbiyalash ularning shaxsiyati,
axloqiy qarashlari va dunyoqarashiga bevosita ta‟sir ko„rsatadi. Bolada o„z millatiga,
madaniyatiga, urf-odatlariga nisbatan faxr va hurmat hissini uyg„otish – uni kelajakda ijtimoiy faol
va ma‟naviy barkamol inson qilib voyaga yetkazishning kafolatidir.
Milliy qadriyatlar o„zida chuqur pedagogik-psixologik ma‟no kasb etadi. Ular bolaning
emotsional, axloqiy, ijtimoiy sohalarini uyg„un holda rivojlantiradi. Shu nuqtai nazardan
qaralganda, maktabgacha ta‟limda xalq og„zaki ijodi, milliy urf-odatlar, xalq o„yinlari, milliy
liboslar, qadimiy hunarmandchilik, ma‟naviy estetik normalar asosiy tarbiyaviy vositalar sifatida
qo„llanishi lozim.
Maktabgacha ta‟lim tizimida milliy qadriyatlarni bolalar tarbiyasiga integratsiyalash – bu
nafaqat tarbiyaviy jarayonni boyitish, balki milliy ong va o„zlikni anglash asoslarini yaratish
jarayonidir. Tarbiyachi yoki pedagog bu yo„nalishda nafaqat o„qituvchi, balki qadriyatlar
targ„ibotchisi, ruhiy yo„lboshchi sifatida ham faoliyat yuritadi.
Tahlillar shuni ko„rsatadiki, milliy qadriyatlar asosida olib borilgan tarbiya ishlari quyidagi
yo„nalishlarda samarali natija beradi:
1.
Shaxsiy kamolot
: bolalarda insoniy fazilatlar, mas‟uliyat, halollik, poklik, sabr-toqat, kattalarga
hurmat kabi xislatlar shakllanadi.
2.
Madaniy identitet
: xalq o„yinlari, milliy liboslar, hunarmandchilik va bayramlar orqali bola o„zini
o„zbek xalqining vakili sifatida anglaydi.
3.
Oila-maktabgacha ta‟lim hamkorligi
: milliy qadriyatlarga asoslangan tarbiya orqali ota-onalar
va tarbiyachilar o„rtasida uzviy aloqalar mustahkamlanadi. Bu esa tarbiya natijalarini barqaror
qiladi.
4.
Axloqiy normalar shakllanishi
: ertaklar, maqollar va hikmatli so„zlar orqali bolaning axloqiy
qarashlari shakllanib boradi.
5.
Ijodiy tafakkur va til boyligi rivoji
: og„zaki xalq ijodi namunalarini o„rganish orqali bolalarda
nafaqat estetik did, balki tilga muhabbat, ifoda imkoniyatlari kengayadi.
Biroq bu yo„nalishda muayyan muammolar ham mavjud: barcha tarbiyachilar milliy
qadriyatlar mazmuni va ularni pedagogik faoliyatga uyg„unlashtirish usullaridan yetarlicha
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 5, ISSUE 02, IYUN 2025 WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
148
xabardor emas; darslik va o„quv-metodik qo„llanmalarda bu mavzular ko„pincha yuzaki yoritilgan.
Shu sababli, maxsus o„quv kurslari, amaliy seminarlar va dars ishlanmalari orqali tarbiyachilarni
milliy qadriyatlarga asoslangan tarbiya berish metodikasiga tayyorlash zarur.
Milliy qadriyatlarga asoslangan tarbiya strategiyalarining samaradorligi ularni maktabgacha
ta‟lim dasturlariga tizimli va maqsadli integratsiya qilishga, bolalar uchun moslashtirishga, hamda
tarbiyachilar va ota-onalar o„rtasidagi hamkorlikning yo„lga qo„yilishiga bevosita bog„liq.
Xulosa
Maktabgacha yoshdagi bolalarni milliy qadriyatlarga asoslangan holda tarbiyalash –
ularning ma‟naviy-axloqiy, ijtimoiy, emotsional va madaniy jihatdan yetuk shaxs bo„lib kamol
topishini ta‟minlaydi. Ushbu strategiyaning muvaffaqiyati ta‟lim muassasalari, oila va jamiyat
o„rtasidagi uzviy hamkorlikka bog„liq.
Shu bois, maktabgacha ta‟lim dasturlariga milliy qadriyatlar bilan bog„liq maxsus
mavzularni kiritish, tarbiyachilarni milliy tarbiya metodikasi bo„yicha muntazam o„qitish, ota-
onalar bilan ma‟naviy-ma‟rifiy ishlarni yo„lga qo„yish zarurdir. Bu esa nafaqat bolani tarbiyalash,
balki millat kelajagini yuksaltirishga xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
O„zbekiston Respublikasi “Ta‟lim to„g„risida”gi Qonuni. – 2020.
2.
“Maktabgacha ta‟lim to„g„risida”gi qonun. – 2019.
3.
Karimova R.
Ma’naviyat asoslari va qadriyatlar tarbiyasi
. – Toshkent: Ma‟naviyat, 2021.
4.
Jo„rayev S.
O‘zbek xalq qadriyatlari
. – Toshkent: Fan va texnologiya, 2020.
5.
Axmedova G.
Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasi
. – Toshkent: O„zbekiston, 2019.
6.
UNESCO (2021).
Early Childhood Care and Education and Cultural Values
.
