JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
F.O. Matyoqubov
Abu Rayhon Beruniy nomidagi
Urganch davlat universiteti
Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi yo‘nalishi talabasi
GIDROENERGETIK LOYIHALARDA DAVLAT-XUSUSIY SHERIKLIK (PPP)
MODELLARI VA MOLIYALASHTIRISH YO‘LLARI
ANNOTATSIYA:
Mazkur maqolada gidroenergetika sohasidagi loyihalarni amalga oshirishda
davlat-xususiy sheriklik (PPP) modellaridan foydalanish imkoniyatlari va moliyalashtirish
mexanizmlari tahlil qilinadi. O‘zbekiston hamda xorijiy davlatlar tajribasi asosida PPP
modellarining samaradorligi baholanadi va investitsiyaviy xatarlar, daromad taqsimoti hamda
huquqiy bazalar tahlil etiladi. Ushbu yondashuv gidroenergetik infratuzilmani rivojlantirishda
muhim rol o‘ynashi ta’kidlanadi.
Kalit so‘zlar:
davlat-xususiy sheriklik, PPP, gidroenergetika, investitsiya, moliyalashtirish,
infratuzilma.
АННОТАЦИЯ:
В статье анализируются возможности и механизмы финансирования
использования моделей государственно-частного партнерства (ГЧП) при реализации
проектов в сфере гидроэнергетики. На основе опыта Узбекистана и зарубежных стран
оценивается эффективность моделей ГЧП, анализируются инвестиционные риски,
распределение доходов и нормативно-правовая база. Подчеркивается, что данный подход
играет важную роль в развитии гидроэнергетической инфраструктуры.
Ключевые слова
: государственно-частное партнерство, ГЧП, гидроэнергетика,
инвестиции, финансирование, инфраструктура.
ABSTRACT:
This article analyzes the possibilities and financing mechanisms of using public-
private partnership (PPP) models in the implementation of projects in the hydropower sector.
Based on the experience of Uzbekistan and foreign countries, the effectiveness of PPP models is
assessed and investment risks, revenue distribution, and legal frameworks are analyzed. It is
emphasized that this approach plays an important role in the development of hydropower
infrastructure.
Keywords:
public-private partnership, PPP, hydropower, investment, financing, infrastructure.
KIRISH
O‘zbekistonda energetika sektorida, xususan, qayta tiklanuvchi energiya manbalari (QTEM),
ayniqsa
gidroenergetika
sohasida keng ko‘lamli loyihalar amalga oshirilmoqda. Davlat budjeti
hisobidan barcha loyihalarni moliyalashtirish amalda qiyin bo‘lgani sababli,
davlat-xususiy
sheriklik (PPP)
modellaridan foydalanish eng samarali usullardan biri sifatida tan olinmoqda.
Ushbu model orqali xususiy investorlar, moliyaviy tashkilotlar va davlat muassasalari o‘rtasidagi
hamkorlik keng qamrovli energetik infratuzilmani rivojlantirish imkonini beradi.
MATERIALS AND METHODS
Tahlil obyekti:
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
O‘zbekistondagi va xalqaro gidroenergetik PPP loyihalari (masalan, Tojikistondagi
“Rog‘un” GES loyihasi, Hindiston va Turkiya tajribasi).
Davlat investitsiya dasturlari va IFI (Xalqaro moliyaviy institutlar) hujjatlari.
Usullar:
Qiyosiy tahlil
(comparative analysis) – O‘zbekiston va chet el tajribasi.
Institutsional tahlil
– huquqiy va tashkiliy modellarni o‘rganish.
Xavf tahlili
– moliyaviy va institutsional xatarlarni baholash.
NATIJALAR (RESULTS)
PPP modellarining asosiy shakllari:
1-jadval
Model turi
Tavsifi
BOT
(Build-Operate-
Transfer)
Investor quradi, foydalanadi, keyin davlatga
topshiradi
BOO
(Build-Own-
Operate)
Investor quradi va o‘zini nomidan boshqaradi
DBFO (Design-Build-
Finance-Operate)
To‘liq xususiy mablag‘ evaziga barpo etiladi
Concession
Davlat yer yoki suv resursini vaqtincha
foydalanishga beradi
Moliyalashtirish manbalari:
Xalqaro moliyaviy institutlar (IFC, EBRD, ADB)
Tijorat banklari
“Green bonds” va energetika obligatsiyalari
Davlat kafolatidagi kreditlar
Subsidiyalar va grantlar
Xatarlar tahlili:
Qonuniy-huquqiy muammolar
Tabiiy resurslarga bog‘liqlik (suv sarfi, iqlim)
Valyuta kursining o‘zgarishi
Siyosiy barqarorlik va biznes muhiti
MUNOZARA
Hozirda O‘zbekistonda PPP modeli asosida ayrim GES loyihalari amalga oshirilmoqda, biroq
to‘liq huquqiy baza hamda institutsional yordam mexanizmlari yetarli darajada rivojlanmagan.
Hindiston, Turkiya va Malayziya tajribasi shuni ko‘rsatadiki, xususiy investorlar uchun qulay va
kafolatlangan daromad olish shartlari yaratilsa, ularning ishtiroki ortadi.
PPP shartnomalarida
ishlab chiqarilgan energiya uchun kafolatlangan narx
(feed-in-tariff),
soliq imtiyozlari
, va
valyutada to‘lov kafolatlari
muhim rol o‘ynaydi. Davlat-jamiyat
hamkorligida ekologik audit, jamoatchilik fikri va loyiha shaffofligini ta’minlash ham asosiy
omillardan biridir.
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
XULOSA VA TAKLIFLAR
Davlat-xususiy sheriklik (PPP) gidroenergetika sohasini rivojlantirishda samarali va
barqaror moliyalashtirish vositasi hisoblanadi.
O‘zbekistonda PPP asosida amalga oshirilayotgan loyihalarni jadallashtirish uchun qulay
huquqiy va iqtisodiy muhit yaratish zarur.
Xalqaro tajribadan kelib chiqib, moliyaviy xatarlarni kamaytirish uchun kafolatlangan to‘lov
mexanizmlari, investorlar uchun soliq imtiyozlari va valyutani konvertatsiya qilish imkoniyatlari
belgilanishi kerak.
GES loyihalarida PPP modellarini qo‘llash jamoatchilik nazorati, ekologik xavfsizlik va
shaffoflikni ta’minlash orqali amalga oshirilishi lozim.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Davlat-xususiy sheriklik to‘g‘risida”gi Qonuni,
2019 yil.
2. World Bank. Public-Private Partnerships in Hydropower Projects, 2021.
3. Asian Development Bank (ADB). PPP Operational Guidelines, 2020.
4. IFC. Hydropower: Investment Guidelines, 2018.
5. Matyoqubov F.O., “Kichik GESlarning investitsiyaviy salohiyati”, 2024.
6. Jumaniyazova Sh.I., & F.O. Matyokubov. (2025). The Ecological Role Of Hydropower In
Sustainable Development. International Conference on Global Trends and Innovations in
Multidisciplinary Research, 1(1), 163-165
7. Жуманиязова, Ш., Комилжонова, С., Розметова, Б., & Уринбоева, М. Формирование и
динамика природных водных объектов в хорезме.
8.
Jumaniyazova, S., Sattarova, F., & Mambetullaeva, S. (2024, November). Assessment of the
ecological state of lakes. Gaukkul on the simulation model. In AIP Conference Proceedings (Vol.
3244, No. 1, p. 040015). AIP Publishing LLC.
