JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Anvarjonova Mohinur Avazbek qizi
Chalaboyeva Zilolaxon Mirzakarim qizi
Qo’qon universiteti Andijon filiali, Andijon, O’zbekiston.
E-mail:
Chalaboyevazilola559@gmail.com
Tel; + 998903837471
PARODONTAL KASALLIKLAR: KLINIK-MORFOLOGIK TAHLIL, DIAGNOSTIKA
VA DAVOLASH YONDASHUVLARI
Annotatsiya:
Ushbu ilmiy maqolada yallig‘lanishli parodontal kasalliklarning tarqalish darajasi,
etiopatogenetik omillari, klinik shakllari va ularni davolash usullari keng tahlil qilinadi. Jahon va
O‘zbekiston bo‘yicha epidemiologik ma’lumotlarga tayangan holda, kasalliklarning yoshga
bog‘liq tarqalishi, diagnostika usullari (CPITN indeksi, Shiller–Pisarev usuli, Kulajenko testi) va
zamonaviy davolash yondashuvlari ko‘rib chiqilgan. Tadqiqotda 30 nafar bemor ishtirokida
klinik kuzatuvlar o‘tkazilgan. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, “Glikodent” preparati erta bosqichdagi
parodontal yallig‘lanishda yuqori samaradorlik ko‘rsatgani, shuningdek, antibiotik terapiya og‘ir
holatlarda ijobiy klinik effekt bergani qayd etilgan. Shuningdek, diagnostik vositalar asosida
kasallik darajalari aniq baholanib, individual davolash rejalarining ishlab chiqilishi kompleks
yondashuvning muhimligini ko‘rsatadi. Xulosa sifatida, parodontal kasalliklarning erta
diagnostikasi va davolashida innovatsion, kompleks yondashuvlar qo‘llanishi samaradorlikni
oshirishi ta’kidlanadi.
Kalit so‘zlar.
Parodontal kasalliklar, gingivit, parodontit, Shiller–Pisarev testi, glikodent,
antibiotik terapiya, og‘iz gigiyenasi, stomatologik profilaktika, klinik diagnostika.
Kirish.
So‘nggi yillarda yallig‘lanishli parodontal kasalliklar og‘iz bo‘shlig‘i kasalliklari orasida
eng keng tarqalgan patologiyalar sirasiga kiradi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST)
tomonidan o‘tkazilgan epidemiologik tadqiqotlarga ko‘ra, parodontal kasalliklar 35–44 yosh
guruhida 60–90% hollarda uchraydi. Ularning og‘ir klinik shakllari nafaqat tishlarning
yo‘qolishiga, balki yurak-qon tomir tizimi, endokrin tizim (ayniqsa, qandli diabet) va immun
tizim faoliyatining buzilishiga olib keladi. O‘zbekiston hududida ham bu kasalliklar keng
tarqalgan bo‘lib, bolalar va o‘smirlar orasida 40–97% hollarda qayd etilgan. Ushbu
patologiyalarni erta bosqichda aniqlash, to‘g‘ri tashxislash va samarali davolash usullarini ishlab
chiqish stomatologiyaning eng dolzarb yo‘nalishlaridan biri bo‘lib qolmoqda.
Parodontal kasalliklarning morfologik, immunologik va mikrobiologik xususiyatlarini o‘rganish
sohasida ko‘plab ilmiy tadqiqotlar amalga oshirilgan. JSST ma’lumotlariga ko‘ra, parodontal
patologiyalar rivojlanishida yallig‘lanish va distrofik jarayonlar asosiy o‘rin tutadi. Muehleman,
Mazor, Saburova, Kulajenko kabi olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar natijasida
kasallikning yosh, jins va geografik joylashuvga bog‘liq tarqalish xususiyatlari aniqlangan.
Mahalliy olimlar, xususan, L.B.Saburova Qirg‘iziston tog‘li hududlarida parodontal kasalliklar
chastotasi vodiy hududlariga nisbatan 2,5 baravar yuqoriligini aniqlagan.
Mamlakatimizda olib borilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, 5 yoshga kelib bolalarda
parodontal to‘qima kasalliklari 40% holatda, 25-45 yosh oralig‘ida esa bu ko‘rsatkich 95% gacha
yetadi. Bu esa, kasallikning erta diagnostikasi va samarali davolash-usullarini ishlab chiqish
zaruratini ko‘rsatadi.
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
So‘nggi yillarda molekulyar biologiya sohasidagi tadqiqotlar, ayniqsa glikozaminoglikanlarning
(sGAG) parodontal to‘qimalarda trofik va regenerativ rolini ko‘rsatib berdi. “Glikodent”
preparati — xlorgeksidin, sulfatlangan glikozaminoglikan va yalpiz ekstrakti asosida ishlab
chiqilgan yangi preparat sifatida katta ilmiy va amaliy qiziqish uyg‘otmoqda.
Bu ilmiy ishning asosiy maqsadi yallig‘lanishli parodontal kasalliklarning klinik-morfologik
belgilarini o‘rganish, ularning etiopatogenetik omillarini tahlil qilish, davolash va profilaktikaga
oid samarali usullarni ishlab chiqish.
Vazifalari:
1. Parodontal kasalliklarning klinik shakllarini tahlil qilish (gingivit, parodontit, parodontoz).
2. Kasalliklarning etiologiyasi va patogenezini aniqlovchi mahalliy va umumiy omillarni
o‘rganish.
3. Klinik darajalarni baholashda zamonaviy diagnostik metodlarni tadbiq etish (CPITN,
Shiller-Pisarev, Kulajenko usuli).
4. “Glikodent” kabi yangi preparatlarning klinik samaradorligini baholash.
5. Antibiotik va tabiiy preparatlar asosida kompleks davolash samaradorligini o‘rganish.
6. Parodont kasalliklarining oldini olish choralari va davolash-profilaktik choralarni ishlab
chiqish.
Tadqiqot metodologiyasi
Tadqiqot ob’ekti:
30 nafar bemor (turli yoshdagi) parodont kasalliklari bilan.
Klinik tekshiruv:
Tish karashi, qonash, cho‘ntak chuqurligi, tish qimirlashi — CPITN
indekslari asosida.
Laborator usullar:
Shiller-Pisarev usuli, Kulajenko vakuum testi.
Davolovchi vositalar:
Sistemik antibiotiklar: Amoksitsillin + Metronidazol, Doksitsiklin.
Mahalliy antibiotiklar: Arestin®, PerioChip®.
Tabiiy vositalar: Xlorgeksidin 0.12% eritmasi, tuzli suv, aloe vera.
Innovatsion preparat: “Glikodent” eritmasi.
Monitoring:
Parodontal kasalliklarni klinik jihatdan baholashda bemorlar holati 1-, 2-, 3- va 4-
darajadagi parodontit bosqichlariga ajratildi. Ushbu baholash CPITN (Community Periodontal
Index of Treatment Needs) indeksi asosida olib borildi, bu esa kasallik darajasini obyektiv
belgilash hamda individual terapevtik yondashuvni tanlash imkonini berdi.
Tadqiqot natijalari:
Parodontal kasalliklarning yoshga bog‘liq tarqalishi:
Tadqiqotda ishtirok etgan bemorlar orasida parodontal to‘qima kasalliklari eng yuqori uchrashuv
chastotasi
25–45 yosh oralig‘ida (95%)
qayd etildi. Bu yosh guruhida kasallikning keng
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
tarqalganligi hayotiy faollik, stress, gormonal o‘zgarishlar va og‘iz gigiyenasining yetarli
darajada saqlanmasligi bilan izohlanadi.
"Glikodent" preparatining klinik samaradorligi:
Tadqiqot doirasida “Glikodent” eritmasi yallig‘lanishga qarshi lokal terapiya sifatida erta
bosqichdagi parodontitli bemorlarga qo‘llanildi. Preparatni 7–10 kun davomida muntazam
qo‘llash yallig‘lanish belgilari (shish, qonash, og‘riq)ni bartaraf etishda yuqori samaradorlik
ko‘rsatdi. Klinik holat barqarorlashgani, shilliq qavatning regeneratsiyasi va mikrosirkulyatsiya
tiklangani kuzatildi.
Antibiotik terapiyaning og‘ir holatlarda samarasi:
Og‘ir parodontit bilan og‘rigan bemorlarda sistemik antibiotik terapiya – xususan, amoksitsillin
+ metronidazol kombinatsiyasidan foydalanish klinik jihatdan asoslangan bo‘lib, yuqori
darajadagi yallig‘lanishning pasayishiga olib keldi. 10–14 kunlik kursdan so‘ng, parodontal
to‘qimalarning yallig‘lanish jarayonlari natijasida tish atrofida hosil bo‘lgan patogen mikroflora
to‘planadigan anatomik bo‘shliqda mikroflora kamaygani va klinik belgilar keskin
yengillashgani qayd etildi.
Shiller–Pisarev testi orqali yallig‘lanish zonalarining aniqlanishi:
Diagnostika jarayonida qo‘llanilgan Shiller–Pisarev yodli testi yordamida gingival to‘qimalarda
glikogen bilan to‘yingan yallig‘lanish zonalari aniq vizualizatsiya qilindi. Ushbu usul
yallig‘lanish o‘choqlarini erta bosqichda aniqlash va davolash samaradorligini kuzatishda muhim
ahamiyatga ega bo‘ldi.
CPITN indeksi asosida individual davolash yondashuvi:
CPITN (Jamoaviy Parodontal Indeks) mezonlari yordamida har bir bemorning parodontal holati
aniq baholanib, kasallikning og‘irlik darajasi individual tarzda belgilandi. Ushbu klassifikatsiya
asosida bemorlar uchun mos profilaktika va davolash rejasi ishlab chiqildi, bu esa terapiya
natijalarining yaxshilanishiga yordam berdi.
1-rasm.
Parodontit bilan og‘rigan bemorlarni davolash
Xulosa va tavsiyalar:
Parodontal kasalliklar keng tarqalgan va jiddiy og‘iz bo‘shlig‘i patologiyalaridandir.
Erta tashxislash va to‘g‘ri davolash muolajalari tish yo‘qotilishining oldini oladi.
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
“Glikodent” preparati past toksiklik, yuqori yallig‘lanishga qarshi va regenerativ xususiyatlarga
ega bo‘lib, istiqbolli vosita sifatida tavsiya qilinadi.
Kompleks davolash (antibiotik + antiseptik + tabiiy preparatlar) kasallikni erta bosqichda
samarali bartaraf etadi.
Parodontal kasalliklarni erta aniqlashda CPITN indeksining qo‘llanishi muhim epidemiologik
vosita hisoblanadi.
Aholi orasida parodontal kasalliklar profilaktikasiga oid gigiyenik tarbiyaviy ishlarni keng
miqyosda olib borish zarur.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1. World Health Organization (WHO). WHO Oral Health Database. Global Data on Dental
Diseases. Geneva: WHO. – 2023.
2. World Health Organization (WHO). CPITN (CPI) – Dental Epidemiological
Recommendations. Geneva: WHO. – 2022.
3. Muehleman M. Epidemiology of Periodontal Diseases // Zurich. – 2020. – P. 213.
4. Muehleman M. Zurich School Children Periodontal Survey // European Journal of Oral
Sciences. – 2015. – V. 123 – P. 287–294.
5. Saburova L. B. Эпидемиология заболеваний пародонта // Bishkek. – 2016. – С. 152.
6. Saburova L. B. Топография пародонтальных заболеваний на примере Кыргызстана //
Bishkek. – 2015. – С. 134.
7. Куценко Н. Ф. Клиническая пародонтология // Москва. 2018. – С. 278.
8. Кулаженко В. Клиническая диагностика в стоматологии // Москва. – 2018. – С. 245.
9. Kulajenko V. Kulyajenko metodikasi bo‘yicha klinik tadqiqotlar // Toshkent. –2019. – B. 98.
10. Шиллер–Писарев. Метод определения гликогена // Медицина. –1979. – С. 76.
11. Shiller–Pisarev. Method. “Method for Detecting Glycogen.”// Dental Journal. –2020. –N.
2(8). –P. 45–47.
12. Alexander Muacevic, John R Adler. Effectiveness of Chlorhexidine and Aloe Vera
Mouthwash in Patients With Periodontal Disease: A Randomized Controlled Trial
//
National
Library of Medicine. –2024. –V. 16(8):
13. “Information from Glikodent Manufacturers.” Uzbekistan. –2024.
