International scientific journal
“Interpretation and researches”
Volume 1 issue 12 (58) | ISSN: 2181-4163 | Impact Factor: 8.2
131
TASHKILOT IMIJI VA UNING TUZILISHIGA XOS XUSUSIYATLAR
Aminova Dilnoza Orifjonovna
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti Pedagogikava psixologiya kafedrasi
o‘qituvchisi
Annotatsiya
.Ushbu maqolada tashkilot imijini tuzilishi va unga xos xususiyatlar
tahlil qilingan. So‘ngi yillarda rahbar va xodimlar imijini shakllantirish va tadqiqotlar
o‘tkazish jarayonlari, natijalar tahlillari bayon qilingan.
Kalit so‘zlar:
imij, rahbar imiji, xodimlar imiji,tashkilot imiji, imijeologiya.
Kirish
So‘nggi yillarda rahbar va xodimlar imijini shakllantirish texnologiyalari sohasi
ayniqsa mashhur bo‘lib bormoqda. Ushbu yo‘nalishda ishlab chiqilgan usullar
nafaqat tashkilotni boshqarish sohasida, balki odob-axloq, ishbilarmonlik aloqalari,
zamonaviy biznesning axloqiy masalalarida ham o‘z qo‘llanilishini topadi. Rahbar
imijini shakllantirishga ko‘proq e’tibor qaratilmoqda. Tashkilot imiji muammolarini
hal qilishda katta ahamiyatga ega bo‘lgan ushbu yo‘nalish biznes va siyosat uchun
ishlanmalarni taklif qiluvchi alohida faoliyat sohasiga aylandi. Shu bilan birga,
tashkilot imiji bilan ishlash sohasida qo‘llaniladigan zamonaviy usullarning aksariyati
yetarli nazariy ishlab chiqishga ega emas, ko‘pincha faqat ilmiy umumlashtirish
darajasiga yetmaydigan amaliy tavsiyalar to‘plamini ifodalaydi. Shu munosabat
bilan, tashkilot imijini ijtimoiy-psixologik o‘rganishning eng muhim vazifalaridan
biri bu tashkilot imijini shakllantirish bo‘yicha amaliy faoliyat va ijtimoiy-psixologik
fanlarning turli sohalarida to‘plangan nazariy bilimlar o‘rtasidagi tafovutni bartaraf
etishdir.
1. Imijning ijtimoiy-psixologik tuzilishi.Tashkilot-bu tashkiliy faoliyatning turli
jihatlarini aks ettiruvchi elementlar o‘rtasidagi aloqalar to‘plami. Qisman tasvir
tuzilmalarining ierarxiyasi va bo‘ysunishi tashkilot faoliyatining aks ettirilgan
tarkibiy qismlarining shaxs uchun ahamiyati bilan belgilanadi.
2. Tashkilot imiji tarkibidagi qarama-qarshiliklarni bartaraf etishning ijtimoiy-
psixologik mexanizmlari guruh determinantlariga ega. Menejer tomonidan
shakllangan imij tashkilotning tashqi va ichki muhitidagi jarayonlarning mohiyatini
belgilaydi.
3.Korxonalar rahbarlari o‘rtasida bozor munosabatlari rivojlanishining hozirgi
bosqichida tashkilot imijini shakllantirish muammosiga kompleks yondashuv mavjud
emas.
Mavzuga oid adabiyotlar tahlili:
International scientific journal
“Interpretation and researches”
Volume 1 issue 12 (58) | ISSN: 2181-4163 | Impact Factor: 8.2
132
Tadqiqotning nazariy va uslubiy asoslari tadqiqotning nazariy va uslubiy
asoslari umumiy ilmiy metodologiyaning qoidalari, faoliyat, ong va shaxs birligining
psixologik tamoyillari A.Leontiev, S. L. Rubinshteyn tmonidan tadqiq etgan.
Shuningdek, ish aqliy jarayonlarning umumiy psixologik tadqiqotlariga asoslangan
edi (J. Bruner, L. M. Vekker, D. Norman, D. Oshanin va boshqalar.B. C. Ageev, G.
M. Andreeva, N. N. Bogomolova, A. A. Bodalev, A. I. Donsov, S. Moskoviya, L.
Festinger va boshqalar.), menejment sotsiologiyasi va psixologiyasi sohasidagi
mahalliy tadqiqotlar (VT. Zazikin, V. N. Knyazev, Y. D. Krasovskiy, N. Kurtikov, S.
K. Sergienko, Ye. P. Utlik, A. V. Filippov, S. S. Frolov va boshqalar.), reklama va
marketing nazariyasi sohasidagi xorijiy tadqiqotlar (F. Kotler, D. Ogilvi, A. Rae, R.
Rivz, J. Trout, L. Cheskin va boshqalar.).
Psixologik tadqiqot ob’ekti sifatida tashkilotning imiji yoki imijini o‘rganish
uning tuzilishi, xususiyatlari va ishlash xususiyatlarini aniqlashni nazarda tutadi. Har
qanday aqliy obrazning (har qanday murakkablik darajasidagi) eng muhim empirik
xususiyati uning ob’ektiv voqelik ob’ektlari bilan bog‘liqligidir. Bu xususiyat har
qanday aqliy jarayonning yakuniy xususiyatlarini fiziologik tushunchalar tizimida
emas, balki faqat tashqi ob’ektlarning xususiyatlari va munosabatlari nuqtai
nazaridan tavsiflash mumkinligida namoyon bo‘ladi. S.L.Rubinshteynning so‘zlariga
ko‘ra, "obraz" tushunchasi har qanday hissiy taassurotni o‘z ichiga olmaydi, faqat
bitta hodisa, ularning xususiyatlari va munosabatlari sub’ektga bilish ob’ekti yoki
ob’ekti sifatida namoyon bo‘ladi.
V. P. Zinchenko va boshqa bir qator tadqiqotchilar imijning shakllanishini vaqt
o‘tishi bilan yuzaga keladigan murakkab jarayon sifatida ko‘rib chiqadi, bu jarayon
davomida aks ettirish va aks ettirilgan ob’ektga tobora ko‘proq mos keladi. Ushbu
jarayonning har bir bosqichida ob’ektning barcha yangi xususiyatlari aniqlanadi.
Tahlil, natijalar va mulohaza:
Muammoning ilmiy rivojlanish holati imij bilan ishlash sohasida bilimlarni
to‘plash, usullar va aniq tavsiyalarni ishlab chiqish boshqaruv faoliyatining turli
sohalarida notekis sodir bo‘ladi. Ijtimoiy-psixologik asosiy muammo imijni tadqiq
qilish-bu imij haqidagi nazariy bilimlarning turli darajalari va ularni amaliy qo‘llash
doirasi o‘rtasidagi sezilarli farq mavjud. Bugungi kunga kelib, tadqiqotchilar orasida
voqelikni aniqlash bo‘yicha yagona qarash yo‘q, uning mazmuni “imij”
tushunchasida aks etadi. Tashkilot imijini shakllantirish dasturlarini yaratish bo‘yicha
aniq tavsiyalar beradigan ishlarda ushbu faoliyat maqsadlari uchun mahsulot,
xodimlar, menejer imijini shakllantirish kabi sohalarning ahamiyati qayd etilgan.
Ushbu sohalarga bag‘ishlangan nashrlarning tahlili tegishli ob’ektlar imijini
shakllantirishning nazariy jihatlari yetarli darajada rivojlanmaganligini, faqat aniq
amaliy tavsiyalarni ishlab chiqish bilan bog‘liq muammolarni hal qilishga umumiy
International scientific journal
“Interpretation and researches”
Volume 1 issue 12 (58) | ISSN: 2181-4163 | Impact Factor: 8.2
133
e’tibor qaratilganligini ko‘rsatdi, ko‘pincha ilmiy umumlashtirish darajasiga yetib
bormadi.
Tashkilot
imijini
shakllantirishning
o‘ziga xos muammolari bilan
shug‘ullanadigan nashrlarning tahlili shuni ko‘rsatdiki, ular imijni o‘rganishning
boshqa sohalariga bag‘ishlangan asarlar bilan solishtirganda ko`p emas. Ushbu
mavzu bo‘yicha ishlarning ko‘pchiligining o‘ziga xos xususiyati qo‘yilgan vazifalarni
hal
qilish
uchun
ijtimoiy-psixologik
fan
vositalaridan
yetarli
darajada
foydalanmaslikdir.
Ushbu tadqiqotlar davomida bir qator yangi nazariy va empirik natijalar olindi:
1. Birinchi marta marketing, siyosat va xodimlarni boshqarish sohalarida
qo‘llaniladigan imijni shakllantirish texnologiyalari tashkilot imijini shakllantirish
muammosi bilan bog‘liq holda ko‘rib chiqiladi.
2. Ushbu muammolarni hal qilish uchun birinchi marta tashkilot imiji
tarkibidagi ijtimoiy-psixologik mexanizmlar faoliyatining nazariy modeli ishlab
chiqildi.
Zamonaviy korxona xodimlarini boshqarish faoliyatida tashkilot imiji ustida
ishlash korporativ texnologiyalarining ajralmas qismi sifatida o‘z qo‘llanilishini
topadi. Kompaniya ishining samaradorligi ko‘p jihatdan tashkilotning o‘z xodimlari,
sheriklari va iste’molchilari bilan o‘zaro munosabatlarining muvaffaqiyatiga bog‘liq.
Buning uchun kompaniya menejerlaridan kompaniya imijini yaxshilash bo‘yicha
ichki faoliyatni ham, kompaniya va uning yutuqlari to‘g‘risida jamoatchilikni
xabardor qilish uchun tashqi faoliyatni ham rejalashtirish talab etiladi. Tashkilot
imijini shakllantirish muammolari bilan shug‘ullanadigan turli adabiyotlarda ushbu
jarayonning turli tarkibiy qismlari ta’kidlangan. Aksariyat mualliflar kompaniya
imijini yaratishning eng muhim omillaridan biri bu uning mahsulotlari imiji, savdo
belgisi ekanligiga qo‘shiladilar.
Reklama aksariyat mahsulotlarga ramziy ma’no beradi va aynan maqsadli
auditoriyada mahsulotning ramziy qiyofasini - brend va uning og‘zaki va majoziy
komponentini (brend nomi va brend imiji) aniq topishda joylashuvning mohiyati
shundan iborat. Shu sababli, reklama kampaniyasi rejasining joylashuvga
bag‘ishlangan bo‘limida uning asosiy shiori, reklama tasvirlari (vizual brend imiji)
kabi asosiy ijodiy elementlari ko‘rsatilgan.
Shunday qilib, imijni qurish (tasvirni yaratish) zamonaviy reklamaning eng
samarali usullaridan biridir. Bozorning aksariyat qismini zabt etish va natijada
maksimal foyda olish uchun ommaviy talab qilinadigan tovarlarni ishlab
chiqaruvchilarning eng muhim vazifasi reklama vositalari yordamida o‘z
mahsulotlari uchun eng keskin aniqlangan individuallik bilan eng qulay imijni
yaratishdir. Masalan, o‘nlab yillar davomida bozorda muvaffaqiyatli faoliyat yuritib
kelayotgan Rolex va Cross kabi dunyoga mashhur kompaniyalarning mahsulotlari
International scientific journal
“Interpretation and researches”
Volume 1 issue 12 (58) | ISSN: 2181-4163 | Impact Factor: 8.2
134
muvaffaqiyatli biznesmenning atributlari bo‘lib, Adidas mahsulotlari sog‘lom
turmush tarzi, sport muvaffaqiyati bilan bog‘liq.
Tashkilot xodimlarining imijini shakllantirish yo‘nalishlari
Adabiyotda ajralib turadigan tashkilot imijining keyingi muhim tarkibiy qismi,
mahsulot tasviri bilan bir qatorda, tashkilot xodimlarining, ayniqsa rahbarlarning
imijidir. Biroq, rahbarning imijiga bag'ishlangan ko'pgina nashrlarda shaxs imijini
shakllantirish mohiyati va mexanizmlarining nazariy jihatlari ko'rib chiqilmaydi.
Mualliflar tasvirni tegishli tavsiyalar ishlab chiqish bilan insonning xulq-atvor
strategiyasini tavsiflashga qisqartirishni intuitiv ravishda aniq deb hisoblashadi. Shu
tarzda talqin qilingan imijning sifat mezoni foydalidir: rahbar “to'g'ri tavsiyalar” ga
amal qilganda va natijada oldindan belgilangan maqsadlarga erishganda imij “yaxshi”
bo'ladi.
Xulosa
Imijning sub’ektivligi uning sub’ektning hayotiy faoliyati bilan uzviy bog‘liqligi
bilan izohlanadi. Bu xususiyat aqliy aks ettirishning turli darajalarida o‘zini turli
yo‘llar bilan namoyon qilishi mumkin. “Imijning sub’ektivligiga partiyaviylik
momenti, tasvirning insonning ehtiyojlari, motivlari, maqsadlari, munosabatlari,
hissiyotlariga bog‘liqligi va boshqalar kiradi”. Imijni shakllantirishning asosi
tajribadir. Bu, ayniqsa, inson uchun hayotiy faoliyat bilan bog‘liq bo‘lgan imij uchun
juda muhimdir. Shuning uchun imijni har tomonlama o‘rganish uchun insonda
shakllangan munosabat, munosabat, motivlar va maqsadlar tizimini hisobga oladigan
usullardan foydalanish kerak.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
К.И.Атаманская “Этапы формирования профессионального имиджа
социального педагога в процессе профессиональной подготовки”
2.
А.А.Калюжный “Социально-психологические основы имиджа учителя”
автореферат, ярославль – 2007
3.
D.O.Aminova “The role of image in people's perception of each other”
Eurasian
Research
Bulletin.Brussels,Belgium.
ISSN:2795-7365,
JIF:8.105
Volume21, May,2023.
