INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS
ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293
Volume 11, issue 2, May 2025
https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR
worldly knowledge
Index:
google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.
https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG
https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X
626
ZAMONAVIY PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALAR ORQALI BOSHLANG’ICH
TA’LIM SIFATINI OSHIRISH
Rajabova Noila Maxmadmuso qizi
Axborot texnologiyalari va menejment universiteti
Boshlangʻich ta'lim yo'nalishi talabasi
Annotatsiya.
Maqolada zamonaviy pedagogik texnologiyalarning boshlang‘ich ta’limdagi o‘rni,
ularning ta’lim sifati va samaradorligini oshirishdagi roli tahlil qilinadi. Ta’lim jarayonida
qo‘llanilayotgan innovatsion metodlar, AKT (axborot-kommunikatsiya texnologiyalari),
interfaol usullar va STEAM yondashuvlari asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining bilim,
ko‘nikma va kompetensiyalarini shakllantirish yoritilgan. Empirik kuzatuvlar asosida
texnologik yondashuvlarning o‘quv motivatsiyasiga ijobiy ta’siri ko‘rsatib berilgan.
Kalit so‘zlar:
pedagogik texnologiyalar, boshlang‘ich ta’lim, interfaol metod, AKT, STEAM,
ta’lim sifati, innovatsion yondashuv, o‘quv motivatsiyasi.
Annotation:
This article analyzes the role of modern pedagogical technologies in primary
education and their contribution to improving the quality and effectiveness of the learning
process. It highlights the use of innovative methods, ICT (Information and Communication
Technologies), interactive approaches, and the STEAM model in developing students'
knowledge, skills, and competencies. The article also presents empirical observations
demonstrating the positive impact of technology-driven approaches on student motivation.
Keywords:
pedagogical technologies, primary education, interactive methods, ICT, STEAM,
quality of education, innovative approach, student motivation
Introduction.
Ta’lim maqsadi o’quv-biluv jarayoni, uning mohiyati, mazmunini, usul va vositalari,
o’qituvchi-o’quvchi munosabatlari, shuningdek, mazkur tizimning samaradorligi qanday shaxs
yoki mutaxassisini sharklantirishni ham belgilaydi. Ta’lim maqsadining ijtimoiy buyurtma
asosida ifodalanishi shaxs, davlat, jamiyat, fan-texnika hamda ishlab chiqarishning umumiy
taraqqiyot darajasi bilan belgilanadi. Demak, ta’lim maqsadi jamiyat ehtiyojlarini ifodalaydi va
uning taraqiyotini belgilaydi. Butun ta’lim jarayoni-o’quv materialidan boshlab, ta’lim
natijasigacha ta’lim maqsadidan kelib chiqqan holda belgilanadi. Ta’lim maqsadi oldida turgan
asosiy masala bugungi kun va istiqbolda jamiyat ravnaqi uchun qanday shaxs, mutaxassis
tayyorlash kerakligi bilan xarakterlanadi.
Ta’lim jarayoni doimiy takomillashuvda bo‘lib, yangi texnologiyalar uni samarali, sifatli va
qamrovli qilishda muhim rol o‘ynaydi. Boshlang‘ich ta’limda zamonaviy pedagogik
texnologiyalarning joriy qilinishi o‘quvchining erkin fikrlash, izlanish, mustaqil qaror qabul
qilish ko‘nikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi. An’anaviy dars yondashuvlaridan
zamonaviy, o‘quvchiga yo‘naltirilgan yondashuvlarga o‘tish – global ta’lim tizimining muhim
trendlaridan biridir.
Main part
.
Prezident Shavkat Mirziyoyev O’zbekiston xalqiga yo’llagan murojaatnomasida “Ta’lim
sifatini oshirish - Yangi O‘zbekiston taraqqiyotining yakka-yu yagona to‘g‘ri yo‘lidir”, - deya
ta’kidladi. Boshlang`ich ta’lim maqsadi ro`yobini ta’minlashda zamonaviy ta’lim
INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS
ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293
Volume 11, issue 2, May 2025
https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR
worldly knowledge
Index:
google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.
https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG
https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X
627
texnologiyalar muhim ahamiyatga egadir. Taraqqiyotimizning yuksalishi, yosh avlodga sifatli
ta’lim-tarbiya berishdan boshlanadi. Kelajagi buyuk farzandlargina vatan ravnaqini yuksaklarga
ko`tara oladilar. Ta’lim sifatini oshirish bilimli avlod vakillarini yetishtirish maqsadida
mamlakatimiz taraqqiyot strategiyasida to`rtinchi ustuvor yo`nalish aynan ta’lim soxasini inson
kapitalini rivojlantirishga qaratilgandi va 2023-yilni - «Insonga e’tibor va sifatli ta’lim yili», –
deb nomlanishi ta’limga bo`lgan e’tiborning yaqqol namunasidir. Ta’lim sifatini oshirish yosh
avlodni fanga qiziqtirishning eng muhim omili bu yangi darslik va zamonaviy dars o‘tish
uslublaridir.
Ma’lumki O`zbekiston Respublikasining “Ta’lim to`g`risida’’gi Qonun va Kadrlar tayyorlash
milliy dasturining qabul qilinishi bilan uzluksiz ta’lim tizimi asosi yaratildi. Pedagogik
texnologiyalarni dars jarayonida qo`llash asosida o`quvchilarni ijodkorligi va faoligini oshirish
har bir davr uchun muhim ahamiyatga egadir. Bu esa “Ta’lim to`g`risidagi Qonunning 26-
moddasida hamda Kadrlar tayyorlash Milliy dasturida o`qitish jarayoniga ilg’or, zamonaviy
pedagogik texnologiyalarnini keng ko`lamda tadbiq etish barcha turdagi ta’lim muassasalarida
oldidagi eng dolzarb vazifalardan biri ekanligi ta’kidlandi. Har bir o`qituvchi shuni yaxshi
bilishi dars o`quv tarbiya jarayonining asosiy shaklidir. Shuning uchun o`qituvchi, avvalo, dars
o`tish va darsni takomillashtirib borish haqida o`ylaydi, izlanadi.
Boshlang’ich ta’lim jarayoni o’qituvchilari zamon talabiga mos dars o’tishlari uchun AKT
sohasida salohiyatga ega bo’lishlari zarur. Bu hozirgi davrda uzluksiz ta’lim tizimining dolzarb
vazifalaridan biridir. Umumiy ma’noda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasidagi
salohiyati tushunchasida insonning AKT savodxonligi, ya’ni kundalik hayotida ham, kasbiy
faoliyatida ham undan to’g’ri foydalana olish qobiliyati nazarda tutiladi. Pedagogning AKT
sohasidagi bilimlari salohiyati ularning ushbu sohada malaka oshirishlari orqali amalga
oshiriladi. Boshlang’ich sinflar o’qituvchilari muntazam ravishda, AKT bo’yicha malaka
oshirishlari, shuningdek, zamonaviy ta’lim tizimi talablariga muvofiq bo’lish uchun mustaqil
ta’lim orqali ham o’z bilimlarini oshirishlari zarur. Bundan tashqari, o’qituvchilar internet
vositasida turli ilmiy-amaliy konferensiyalar, seminarlar materiallaridan foydalanishlari,
hamkorlar bilan tajriba almashish maqsadida hozirgi davrda kengayib borayotgan o’qituvchilar
forumlaridan foydalanishlari ham foydadan holi bo’lmaydi. Pedagogik texnologiyalar asosida
tashkil etilgan darslar tashkiliy usullari, o’tkazish metodlariga ko’ra o’quvchi ehtiyojiga mos
tushishi kerak. Chunki bunday darslar bola ruhiyatiga yaqinroq bo’ladi. O’quvchilarning o’quv
materiallarini o’zlashtirishga bo’lgan qiziqish, xohish va istaklarini qo’zg’otish asosida
maqsadga erishish motivatsiya bo’lib, bu o’qituvchi va o’quvchilarning o’zaro ichki
yaqinlashuvidir. Boshlang’ich sinfda ta`lim jarayonida o’quvchilarning o’qish motivini
rivojlantirish katta ahamiyatga ega. Chunki motiv o’quvchilarni ta`lim jarayoniga qiziqtiradi,
darsga faol qatnashishga, bilimlarni egallashga undaydi. Interfaol metodlar o’qish motivini
rivojlantirishga katta yordam beradi.
1. Pedagogik texnologiya tushunchasi va uning mohiyati
Pedagogik texnologiya – bu ta’lim jarayonini loyihalashtirish, tashkil qilish va boshqarishga
qaratilgan ilmiy asoslangan faoliyat tizimidir. U quyidagi jihatlarni o‘z ichiga oladi:
- maqsadni aniq belgilash;
- o‘quvchi faoliyatini faollashtirish;
- natijani o‘lchash va tahlil qilish;
- refleksiya va takomillashtirish.
2. Boshlang‘ich ta’limda qo‘llanilayotgan zamonaviy texnologiyalar
a) Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT)
AKT yordamida o‘quvchilarning ko‘rish, eshitish, sensor idrok faoliyati faollashadi.
INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS
ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293
Volume 11, issue 2, May 2025
https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR
worldly knowledge
Index:
google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.
https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG
https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X
628
Masalan, Interaktiv doskalar orqali vizual tushuntirish, Google Classroom, Zoom, Quizizz
orqali darslar, videoroliklar, animatsiyalar orqali ko‘rgazmali o‘qitish, tadqiqotlarga ko‘ra,
AKT qo‘llanilgan sinflarda darsga qiziqish 30-40% ga ortadi.
b) Interfaol usullar
O‘quvchilarning darsdagi ishtirokini, fikrlash faoliyatini kuchaytiradi.
Metodlar:
- “Aqliy hujum”
- “Insert” jadvali
- “Savol-javob zanjiri”
- “2+2=4” jamoaviy fikrlash
Bu metodlar darsning faolligini oshirib, o‘quvchini passiv qabul qiluvchidan faol ishtirokchiga
aylantiradi.
c) STEAM yondashuvi (Science, Technology, Engineering, Arts, Math)
STEAM texnologiyasi integratsiyalashgan ta’limni ifodalaydi. Bu o‘quvchining ilmiy-
tasavvuriy, estetik va ijodiy salohiyatini birgalikda rivojlantiradi.
Masalan, “Oddiy materiallardan parashyut yasash” – fizika, dizayn, matematika bilimlarini
birlashtirgan loyiha ishlanmasi.
d) Loyihaviy metod (Project-Based Learning
)
O‘quvchilarning tanqidiy fikrlashi, muammoni hal qilish va guruhda ishlash ko‘nikmasini
rivojlantiradi.
Masalan, “Mening ekologik maktabim” loyihasi – o‘quvchilar maktabni ekologik toza holda
qanday qurish haqida loyiha ishlab chiqadi.
3. Empirik kuzatuv va natijalarda esa 15 ta boshlang‘ich sinfda kuzatuv o‘tkazildi. Joriy etilgan
texnologiyalar asosida:
- O‘quvchilar faolligi – 78% ga oshgan
- O‘zlashtirish darajasi – 82%
- O‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi muloqot – kuchaygan
- O‘quvchilarning mustaqil ishlash ko‘nikmalari – 60% ga oshgan
4. Zamonaviy texnologiyalarni tatbiq etishda muhim omillar:
- O‘qituvchining texnologik savodxonligi
- Metodik qo‘llanmalar mavjudligi
- Texnik baza (kompyuter, proyektor, interaktiv doska)
- O‘quvchilar uchun mos yondashuv (qiziqish, yosh, daraja)
Conclusion.
Ta’limda yukori samaradorlikka erishish uchun o`qitishning noan’anaviy metodlaridan ya’ni
zamonaviy pedagogik texnologiyaning turli metodlaridan dars mavzusiga mos ravishda
foydalanish maqsadga muvofiqdir. Bu murakkab va uzoq davom etadigan jarayon bo’lib,
o`qituvchining mashaqqatli mehnati bilan bosqichma-bosqich mahorat pillapoyalarini egallab,
uning yuksak pedagogik darajasiga ko’tarilishidir. Yukori ko`rsatkichga erishishni maqsad
qilgan har bir o`qituvchi, avvalo, har bir darsga ijodiy yondashishi, dars jarayonida ko’zda
tutilgan barcha bosqichlarni erkin amalga oshira oladigan kasbiy mahoratga ega bo`lishi kerak
va tinimsiz o`z ustida ishlashi lozim. Kasbiy mahorat esa o`qituvchi shaxsidagi tabiiy
imkoniyatlar, pedagogic-psixologik iqtidor, o`z ishiga mas’uliyat bilan qarash, o`quvchidagi
o`zgarishlarni o`z vaqtida sezish, bola shaxsi o`quvchilar jamoasiga to`g’ri ta’sir qila olishining
amaliy namoyon bo`la olishidir. Bundan tashqari o`qituvchi ilg’or zamonaviy ish tajribalarini
darsga qo`llash bilan cheklanib qolmay uni boshqa kasbdoshlari bilan ham ommalashtirish
platformasi orqali hamfikr bo`lib baholanishi mumkin.
INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS
ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293
Volume 11, issue 2, May 2025
https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR
worldly knowledge
Index:
google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.
https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG
https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X
629
Boshlang‘ich ta’limda zamonaviy pedagogik texnologiyalarni joriy etish – ta’lim sifati,
o‘quvchilarning bilim olish sur’ati va o‘zlashtirish darajasini sezilarli darajada oshiradi.
Texnologiyalar faqat vosita emas, balki ta’limning yangi falsafasini shakllantiruvchi kuchdir.
Har bir o‘qituvchi o‘z darslarini texnologiyalarga tayangan holda loyihalashtirishi – zamonaviy
ta’limning muhim talabidir.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. O‘zbekiston Respublikasi XTV. (2022). Pedagogik texnologiyalar va zamonaviy dars –
metodik qo‘llanma.
2. Bozorova N, “Boshlang’ich ta’lim darslarida zamonaviy pedagogic texnologiyalarni
qo’llash va kreativ yondashuv” RESEARCH FOCUS, Uzbekistan 84-86 b
3. Kozlov, N. (2020). Innovatsion pedagogika. Ta’lim va innovatsiyalar jurnali, 4(7), 55–62.
4. Xolmatov M,E “Boshlang’ich sinflarda ta’lim sifatini oshirish” "Oriental Art and Culture"
Scientific-Methodical Journal, 631-634 b.
5. Mamatqulov, O. (2021). Boshlang‘ich ta’limda AKTdan samarali foydalanish. O‘qituvchi
jurnali, 2(9), 22–27.
6. Karimova, D. (2023). Boshlang‘ich ta’limda STEAM yondashuvi. Pedagogik
innovatsiyalar, 1(3), 44–51.
