ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
271
БОЛАЛАРДА ЎПКА ТУБЕРКУЛЁЗИ КЛИНИК ЖИҲАТДАН КЕЧИШИ ВА
УНИНГ РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ОМИЛЛАР
Юлдашева Гулнора Жамиловна¹, Усмонов Исомиддин Хайдарович²
¹Республика ихтисослаштирилган фтизиопульмонология илмий-амалий тиббиёт маркази,
Тошкент, Ўзбекистон
Долзарблиги
Болаларда ўпка туберкулёзи ҳозирги кунда Ўзбекистон Республикаси, айниқса унинг
жанубий ҳудудларида, шу жумладан Бухоро вилоятида муҳим тиббий ва ижтимоий
муаммолардан бири ҳисобланади. Болаларда туберкулёз, одатда, юмшоқ, аниқ белгисиз
клиник манзарада кечади, бу эса уни эрта аниқлашда қийинчилик туғдиради,
касалликнинг тез тарқалиши ва умумлашишига сабаб бўлади. Ўз вақтида
ташхисланмаган ва тўлиқ даволанмаган ҳолларда касаллик сурункали ҳолатга ўтиб,
фиброз-каверноз шаклларга айланади ва эпидемиологик хавф ошади.
Тадқиқот мақсади
Бухоро вилоятида болаларда ўпка туберкулёзининг клиник кечишини ўрганиш ва унинг
ривожланишига таъсир қилувчи асосий омилларни аниқлаш орқали профилактика,
ташхис ва даволаш чора-тадбирларини такомиллаштириш.
Материаллар ва усуллар
Тадқиқотга 1 ёшдан 14 ёшгача бўлган
120 нафар бола
жалб этилди. Улар Бухоро
вилоятидаги фтизиатрия муассасаларида стационар даволаниш олишган ва "ўпка
туберкулёзи" ташхисини олганлар. Улардан:
Асосий гуруҳ
— 80 нафар турли шаклдаги туберкулёз билан касалланган болалар;
Назорат гуруҳи
— 40 нафар фаол касаллик белгилари йўқ, лекин туберкулёз
билан алоқа қилган болалар.
Тадқиқотда клиник, рентгенологик, лаборатор- бактериологик, иммунологик
(Диаскинтест) ҳамда эпидемиологик ва ижтимоий сўров усуллари қўлланилди.
Натижалар
Энг кўп учраган шикоятлар:
қуруқ йўтал (79%)
, субфебрил ҳарорат (68%), вазн
йўқотиш (51%), тез чарчаш (45%).
72% болаларда
оилада катта ёшдаги туберкулёз билан касалланган шахс билан
тўғридан-тўғри алоқа аниқланган.
58% ҳолатда
касаллик гипотрофия ёки камқонлик замирида ривожланган, 14%
болаларда ВИЧ билан бирга кечган.
40% ҳолатда
туберкулёз белгилари пайдо бўлганидан кейин 3 ой ўтибгина
ташхис қўйилган — бу бирламчи буғин шифокорлари томонидан туберкулёзга нисбатан
етарли даражада шубҳа қилинмаётганини кўрсатади.
Рентген натижалари:
инфильтратив туберкулёз (41%)
, кўкрак ичи лимфа
тугунларининг туберкулёзи (38%), диссеминацияланган туберкулёз (11%).
17% болаларда
микобактерия ажратилиши қайд этилган — бу эса
эпидемиологик назоратни кучайтириш зарурлигини кўрсатади.
Хулоса
Болаларда ўпка туберкулёзи кўп ҳолларда аниқ клиник белгига эга бўлмаган ҳолда
кечади ва кеч аниқланади. Асосий хавф омиллари: туберкулёз билан касалланган
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
272
катталар билан алоқа, иммун танқислик ҳолатлари, ижтимоий муаммолар ва тиббиёт
ходимларининг етарли даражада хабардор эмаслиги.
Эрта аниқлаш ва самарали назорат учун қуйидагилар тавсия этилади:
Алоқада бўлганларни фаол аниқлаш,
Регуляр скрининг ва БЦЖ вакцинациясини ташкил этиш,
Болалар шифокорлари ва участка врачларини болалар туберкулёзининг илк
белгилари бўйича ўқитиш.
Фойдаланилган адабиётлар:
1.
Жумаев М.Ф. Ўзбекистоннинг жанубий ҳудудларида барқарор туберкулёз
формаларини ташхислаш ва даволаш муаммолари // Канд. дисс. – Тошкент, 2023.
2.
Усмонов И.Х., Искандарова И.М. Туберкулёз ва ёмон сифатли ўсмаларни
аниқлаш ва даволашда замонавий ёндашувлар // Solution of social problems in management
and economy. – 2024. – Т.3, В.5. – Б. 62–65.
3.
WHO. Global tuberculosis report – 2023. Женева.
4.
Республика фтизиопульмонология маркази. Болаларда туберкулёз бўйича йиллик
ҳисобот. – Тошкент, 2023.
5.
Хакимов Ш.Т. Болаларда туберкулёзнинг эрта ташхиси ва олдини олиш //
Ўзбекистон тиббиёт журнали. – 2022. – №1. – Б. 28–34.
