ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 8, issue2, Iyul 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
214
QASHQADARYODA HUNARMANDCHILIK TARIXI
Samadova Nargiza Muxiddinovna
T.f. nomzodi OTU o`qituvchisi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada Qashqadaryo viloyatining hunarmandchilik tarixi, uning
shakllanishi va rivojlanishi tahlil qilinadi. Qadimgi davrlardan boshlab hunarmandchilik
tarmoqlari qanday rivojlanganligi, o‘rta asrlardagi hunarmandchilik markazlari, sovet davridagi
o‘zgarishlar va mustaqillik yillaridagi tiklanish jarayonlari yoritib beriladi. Shuningdek,
hunarmandchilikning iqtisodiy ahamiyati va uning milliy madaniyatimizdagi o‘rni ham ko‘rib
chiqiladi.
Kalit so‘zlar:
Qashqadaryo, hunarmandchilik, tarix, milliy qadriyatlar, iqtisodiyot, madaniy
meros.
Kirish
Qashqadaryo viloyati O‘zbekistonning janubi-g‘arbiy qismida joylashgan bo‘lib, qadimiy
madaniyat va hunarmandchilik markazlaridan biri hisoblanadi. Ushbu hudud tarixi uzoq asrlarga
borib taqalib, mahalliy aholi turli hunarmandchilik tarmoqlari bilan shug‘ullanib kelgan. Qo‘l
mehnati asosidagi mahsulotlar xalq xo‘jaligida muhim o‘rin tutgan va milliy madaniyat
shakllanishida katta ahamiyat kasb etgan. Ushbu maqolada Qashqadaryoda hunarmandchilikning
shakllanishi, rivojlanishi va bugungi kunda tutgan o‘rni haqida so‘z yuritiladi.
Qashqadaryoda hunarmandchilikning dastlabki bosqichlari
Qashqadaryo hududida
hunarmandchilikning ilk shakllari qadimiy davrlarga borib taqaladi. Arxeologik qazishmalar
natijasida topilgan sopol buyumlar, metall qurollar va zeb-ziynatlar ushbu hududda
hunarmandchilikning rivoj topganini isbotlaydi. Xususan, qadimgi Sug‘d va Baqtriya
madaniyatining ta’siri ostida Qashqadaryoda kulolchilik, temirchilik, to‘qimachilik va yog‘och
o‘ymakorligi kabi hunarmandchilik tarmoqlari rivojlangan. Hunarmandlar tayyorlagan buyumlar
nafaqat ichki bozor uchun, balki qo‘shni hududlarga ham eksport qilingan.
O‘rta asrlarda hunarmandchilikning gullab-yashnashi
O‘rta asrlar davrida Qashqadaryo
karvon yo‘llari chorrahasida joylashgani bois hunarmandchilik yanada rivojlandi. Ayniqsa,
Shahrisabz va Qarshi shaharlarida hunarmandchilik ustaxonalari keng rivojlandi. Kulollar nafis
sopol idishlar ishlab chiqarib, ularni bozorlarda sotishgan. Temirchilar pichoqlar, xanjarlar,
mehnat qurollari yasashgan. Gilamdo‘zlik, kashtachilik va zargarlik kabi nozik san’at
yo‘nalishlari ham keng ommalashgan. Bu davrda hunarmandchilik mahsulotlari savdo yo‘llari
orqali Hindiston, Xitoy va Yaqin Sharqqa eksport qilingan.
Sovet davrida hunarmandchilikning holati
XIX-XX asrlarda hunarmandchilikning
rivojlanishi yangi texnologiyalarning paydo bo‘lishi bilan bog‘liq bo‘ldi. Sovet davrida
Qashqadaryoda qo‘l mehnati asosidagi hunarmandchilik tarmoqlari sanoatlashtirildi. Mahalliy
hunarmandlar davlat tomonidan nazorat ostiga olinib, zavod va fabrikalarda ishlashga
yo‘naltirildi. Biroq, milliy hunarmandchilikning ayrim turlari o‘z an’anaviy qiyofasini saqlab
qoldi. Ayniqsa, gilamdo‘zlik, kashtachilik va yog‘och o‘ymakorligi xalq orasida saqlanib qoldi.
Sovet ittifoqi davrida ishlab chiqarilgan hunarmandchilik mahsulotlari asosan ichki bozorga
mo‘ljallangan bo‘lsa-da, ayrim mahsulotlar xorijga eksport qilingan.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 8, issue2, Iyul 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
215
Mustaqillik davrida hunarmandchilikning qayta tiklanishi
Mustaqillikdan so‘ng hunarmandchilikning milliy qadriyat sifatida qayta tiklanishiga katta
e’tibor qaratildi. Bugungi kunda Qashqadaryoda gilamdo‘zlik, kulolchilik, yog‘och o‘ymakorligi,
kashtachilik va zargarlik an’analari davom ettirilmoqda. Davlat tomonidan hunarmandlarga
imtiyozli kreditlar berilmoqda, ularning mahsulotlarini xalqaro bozorlarga chiqarish uchun
imkoniyatlar yaratilib, turli ko‘rgazmalar va yarmarkalar tashkil etilmoqda. Shuningdek, yosh
hunarmandlar uchun maxsus o‘quv kurslari tashkil qilinib, milliy hunarmandchilik an’analari
yosh avlodga yetkazilmoqda.
Hunarmandchilikning iqtisodiy ahamiyati
Hunarmandchilik nafaqat milliy madaniyatning bir
qismi, balki iqtisodiy jihatdan ham muhim soha hisoblanadi. Bugungi kunda Qashqadaryodagi
hunarmandlar o‘z mahsulotlarini nafaqat mahalliy, balki xalqaro bozorlarga ham chiqarib,
mamlakat iqtisodiyotiga o‘z hissasini qo‘shmoqda. Hunarmandchilik an’analarining rivojlanishi
turizm bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, sayyohlar tomonidan katta qiziqish bilan qarshilanadi.
Shu sababli, hunarmandchilikni rivojlantirish nafaqat an’analarni saqlash, balki yangi ish
o‘rinlarini yaratish uchun ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Xulosa
Qashqadaryoda hunarmandchilik uzoq tarixga ega bo‘lib, xalqning madaniyati va
turmush tarzini aks ettiradi. Bugungi kunda milliy hunarmandchilikni rivojlantirish va yosh
avlodga yetkazish maqsadida turli dasturlar amalga oshirilmoqda. An’anaviy hunarmandchilik
nafaqat iqtisodiy jihatdan foydali, balki madaniy merosni asrab-avaylashning muhim
yo‘nalishlaridan biridir. Shunday ekan, Qashqadaryo hunarmandchiligi milliy qadriyat sifatida
doimo e’tibor markazida bo‘lishi lozim.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Rasulov A. "O‘zbekiston hunarmandchiligi tarixi". Toshkent, 2015.
2.
Karimov B. "Qashqadaryo viloyatining iqtisodiy rivojlanishi". Qarshi, 2018.
3.
Ismoilova D. "Hunarmandchilik va milliy meros". Toshkent, 2020.
4.
Qodirov Sh. "O‘zbekiston tarixi va madaniyati". Samarqand, 2017.
5.
Mavlonov I. "Hunarmandchilik va zamonaviy rivojlanish yo‘nalishlari". Toshkent, 2021.
6.
Siddiqov, Rasuljon, et al. "Optimizing the accuracy of an industrial robot: A model for
improving positional accuracy." E3S Web of Conferences. Vol. 583. EDP Sciences, 2024.
7.
Каримов, И. Т., et al. "СИСТЕМНЫЙ АНАЛИЗ ИНТЕНСИФИКАЦИИ
ПРОЦЕССОВ В КОЖУХОТРУБЧАТЫХ ТЕПЛООБМЕННЫХ АППАРАТАХ." (2022):
221-226.
8.
Salomidinovich, Isomidinov Azizjon, Xomidov Xushnudbek Rapiqjon o‘g‘li, and
Nematov Behzod Boburjon o'g'li. "CHANGLI GAZLARNI TOZALASH JARAYONINI
INTENSIVLASH." Science Promotion 1.1 (2023): 245-248.
9.
Salomidinovich, Isomidinov Azizjon, Xomidov Xushnudbek Rapiqjon o‘g‘li, and
Nematov Behzod Boburjon o'g'li. "ROTOR-FILTRLI QURILMADA GIDRAVLIK
QARShILIKNING TOZALASh SAMARADORLIGIGA TA’SIRINI TADQIQ ETISh." Science
Promotion 1.1 (2023): 187-187.
