Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Independent learning technologies in foreign language
teaching (using German and Uzbek languages as examples)
Sevara TAIROVA
1
Samarkand State Institute of Foreign Languages
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received April 2025
Received in revised form
10 April 2025
Accepted 2 May 2025
Available online
25 June 2025
Independent learning technologies have revolutionized
foreign language teaching by allowing students to control their
own learning path. This article examines the use of independent
learning tools, such as mobile applications, artificial
intelligence-based platforms, and online resources, in foreign
language teaching. Drawing on the literature on independent
learning, the technologies used in the context of teaching
German as a foreign language and teaching Uzbek are analyzed.
Examples demonstrate the impact of these technologies on
motivation, personalization, and professional development. The
discussion of the problem highlights the benefits, challenges,
and future prospects, emphasizing the need for balanced
teacher leadership.
2181-3701
/©
2025 in Science LLC.
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol3-iss6
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
Independent learning,
foreign language teaching,
German,
Uzbek,
mobile applications,
artificial intelligence,
digital technologies,
learner autonomy,
virtual reality,
language learning methods.
Chet tili o‘qitishda mustaqil ta’lim texnologiyalari (nemis
va o‘zbek tillari misolida)
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
mustaqil ta’lim,
chet tili o‘qitish,
nemis tili,
o‘zbek tili,
mobil ilovalar,
sun’iy intellekt,
raqamli texnologiyalar,
o‘quvchi avtonomiyasi,
virtual haqiqat,
til o‘rganish metodlari.
Mustaqil ta’lim texnologiyalari chet tillarini o‘qitishda
talabalarga o‘z ta’lim yo‘lini boshqarish imkonini berib,
inqilobiy o‘zgarishlar keltirdi. Ushbu maqola mustaqil ta’lim
vositalari, xususan, mobil ilovalar, sun’iy intellektga asoslangan
platformala
r va onlayn resurslarning chet tillarini o‘qitishda
qo‘llanilishini o‘rganadi. Mustaqil ta’lim bo‘yicha adabiyotlarga
asoslanib, nemis tilini chet tili sifatida o‘qitish va o‘zbek tilida
ta’lim berish kontekstlarida qo‘llaniladigan texnologiyalar tahlil
qilinadi.
Misollar
bu
texnologiyalarning
motivatsiya,
shaxsiylashtirish va malaka oshirishdagi ta’sirini ko‘rsatadi.
1
Student, Samarkand State Institute of Foreign Languages. E-mail: tairovasevara24@gmail.com
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
6 (2025) / ISSN 2181-3701
269
Muammo muhokamasi foyda, qiyinchiliklar va kelajakdagi
istiqbollarni ta’kidlaydi, o‘qituvchi rahbarligining muvozanatli
zarurligini urg‘ulayd
i.
Технологии самостоятельного обучения в преподавании
иностранных языков (на примере немецкого и
узбекского языков)
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
самостоятельное
обучение,
преподавание
иностранных языков,
немецкий язык,
узбекский язык,
мобильные приложения,
искусственный интеллект,
цифровые технологии,
автономия учащихся,
виртуальная реальность,
методы изучения языка.
Технологии самостоятельного обучения произвели
революцию в преподавании иностранных языков, позволив
студентам контролировать свой учебный процесс. В данной
статье рассматривается использование инструментов
самостоятельного
обучения,
таких
как
мобильные
приложения, платформы на основе искусственного
интеллекта
и онлайн
-
ресурсы, в преподавании иностранных
языков. Опираясь на литературу по самостоятельному
обучению, анализируются технологии, используемые в
контексте преподавания немецкого языка как иностранного
и узбекского языка. На примерах показано влияние этих
технологий
на
мотивацию,
персонализацию
и
профессиональное
развитие.
Обсуждение
проблемы
выявляет преимущества, проблемы и перспективы,
подчеркивая необходимость сбалансированного руководства
со стороны учителя.
KIRISH
Raqamli
transformatsiya davrida chet tillarini o‘qitish an’anaviy sinfga asoslangan
modellaridan talaba boshqaradigan yondashuvlarga o‘tdi. Mustaqil ta’lim, shuningdek,
avtonom yoki o‘z
-
o‘zini boshqaradigan ta’lim deb ataladi, talabalarning o‘z ta’lim
jarayonini f
aol boshqarishi, maqsadlar qo‘yishi va resurslardan mustaqil foydalanishini
o‘z ichiga oladi. Mobil ilovalar, virtual haqiqat va sun’iy intellekt vositalari kabi
texnologiyalar moslashuvchan, shaxsiylashtirilgan tajribalar taqdim etib, bu jarayonni
osonlas
htiradi. Bu, ayniqsa, mahalliy so‘zlashuvchilarga yoki tuzilgan darslarga
cheklangan kirish imkoniyati bo‘lgan turli lingvistik kontekstlarda muhimdir.
O‘quvchi avtonomiyasi tushunchasi birinchi marta Holec (1981) tomonidan
ommalashtirilgan bo‘lib, unda samarali til o‘zlashtirish o‘quvchilar o‘z taraqqiyotlari
uchun mas’uliyatni o‘z zimmalariga olganlarida ro‘y beradi, deb ta’kidlanadi. Chet tillarini
o‘qitishda texnologiyalar mashq qilish, fikr
-
mulohaza va madaniy sho‘ng‘ish uchun
interaktiv platformalar taqdim etib, bu jarayonni kuchaytiradi. Ushbu maqola ushbu
texnologiyalarni tahlil qiladi, nemis tilini chet tili sifatida o‘qitish (ko‘pincha nemis tilida
so‘zlashmaydigan mintaqalarda) va o‘zbek tili ta’limi (o‘zbek tilida so‘zlashuvchilarga
chet tillarin
i o‘rgatish yoki o‘zbek tilini chet tili sifatida o‘rgatish) misollariga e’tibor
qaratadi. O‘zbekistonning globallashuv ta’siridagi rivojlanayotgan ta’lim sohasi
texnologiya integratsiyasi uchun noyob holatni taqdim etadi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
6 (2025) / ISSN 2181-3701
270
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYASI
Chet tillarini o‘qitishda mustaqil ta’lim bo‘yicha tadqiqotlar texnologiyaning
avtonomiyani rivojlantirishdagi rolini ta’kidlaydi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, raqamli
vositalar o‘quvchilarning ehtiyojlariga moslashtirilgan kontent orqali
ishtirok va saqlab
qolishni oshiradi. Masalan, Duolingo va Babbel kabi onlayn platformalar o‘z
-
o‘zini
boshqaradigan so‘z boyligi va grammatika o‘rganishni ta’minlaydi, o‘yinlashtirish orqali
motivatsiyani oshiradi.
Nemis tilini o‘qitishda avtonomiya tuzilgan, ammo moslashuvchan o‘quv dasturlari
orqali qo‘llab
-
quvvatlanadi. Bo‘lajak nemis tili o‘qituvchilari bo‘yicha tadqiqotlar shuni
ko‘rsatadiki, o‘z
-
o‘ziga ishonch va resurslarning mavjudligi kabi omillar avtonom xatti
-
harakatlarga ta’sir qiladi. Tandem o‘quv ilovalari va sun’iy intellekt chat
-botlari mustaqil
amaliyotni qo‘llab
-
quvvatlaydi, bu o‘z
-
o‘zini belgilash nazariyasiga mos keladi, bu
avtonomiyani ichki motivatsiya bilan bog‘laydi.
O‘zbek kontekstida adabiyotlar milliy mustaqillik va globallashuv s
haroitida chet
tillarini o‘qitishda texnologiyadan foydalanishni ta’kidlaydi. Mustaqil ta’lim maqsadga
yo‘naltirilgan rejalashtirish va mobil texnologiyalar orqali tashkil etiladi, bu qishloq
hududlarida resurslarning cheklanganligi kabi muammolarni hal qi
ladi. Sun’iy intellekt
vositalari O‘zbekiston sinflarida o‘z
-
o‘zini boshqaradigan ko‘nikmalarni rivojlantirish
uchun paydo bo‘lmoqda, bu esa o‘quvchilarning avtonomiyasini oshiradi. Taqqoslash
tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, nemis ta’limi rivojlangan raqa
mli infratuzilmalardan
foydalansa, O‘zbekiston tizimlari ingliz va boshqa chet tillari uchun shunga o‘xshash
texnologiyalarni tez sur’atlar bilan qabul qilmoqda.
Nemis va o‘zbek tili kontekstlarida misollar
Nemis tilini o‘qitish.
Nemis tilini chet tili sif
atida o‘qitishda mustaqil texnologiyalar
keng qo‘llaniladi. O‘zbek tilida so‘zlashuvchilar uchun nemis tilini o‘rganishda Goethe
-
Institutning onlayn platformalari grammatika (masalan, kelishiklar: Nominativ, Akkusativ)
va so‘z boyligi (masalan, kundalik iboralar: “Guten Tag” –
Salom) bo‘yicha mustaqil
modullarni taklif qiladi. Germaniyadagi immigrant kattalar bo‘yicha tadqiqot shuni
ko‘rsatdiki, mustaqil ta’lim uchun sun’iy intellekt vositalari malakani 25%ga oshirdi,
o‘quvchilar sinfdan tashqarida ilovalar
yordamida mustaqil ravishda mashq qilishdi.
Misol:
o‘zbek talabasi Duolingo orqali nemis fe’llarini o‘rganadi (masalan, “gehen” –
yurmoq). Ilovaning moslashuvchan algoritmi ishtirokchining ko‘rsatkichlariga qarab
qiyinlik darajasini sozlaydi, bu avtonomiyani rivojlantiradi. Berlin shahrida ovqat
buyurtma qilish kabi nemis tilida so‘zlashadigan muhitlarning VR simulyatsiyalari bilan
birgalikda, o‘quvchilar “Ich möchte ein Brot, bitte” (Iltimos, bir non olmoqchiman) kabi
dialoglarni mashq qiladi, bu haqiqiy muloqotlarda tashvishni kamaytiradi.
O‘zbekistonda, ko‘pincha ingliz yoki nemis tili chet tili sifatida o‘qitiladigan joyda,
mustaqil texnologiyalar o‘zbek tilida so‘zlashuvchilarning ehtiyojlarini qondiradi.
Mahalliy ilovalar (masalan, O‘zbekisto
nning Eduten dasturi matematika uchun
mo‘ljallangan bo‘lsa
-da, tillar uchun moslashtirilishi mumkin) ingliz tilini mustaqil
o‘rganishni ta’minlaydi, bu nemis tiliga ham kengaytirilishi mumkin. o‘zbek tilini chet tili
sifatida o‘rgatishda (masalan, xalqaro talabalarga) o‘zbek fonetikasi bo‘yicha o‘z
-
o‘zini
boshqaradigan onlayn kurslar (masalan, “o‘” va “o” farqlash) qo‘llaniladi.
Misol:
Nemis tilida so‘zlashuvchi o‘zbek tilini mustaqil ravishda mobil ilovalar
orqali o‘rganib, “Salom” (Salom) va “Rahmat” (Rah
mat) kabi iboralarni mashq qiladi.
Sun’iy intellekt chat
-
botlari “Sizning ismingiz nima?” kabi suhbatlarni simulyatsiya qilib,
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
6 (2025) / ISSN 2181-3701
271
talaffuz bo‘yicha fikr
-
mulohaza beradi. O‘zbekiston maktablarida talabalar chet tili
vazifalari uchun sun’iy intellektdan foydalanib, so‘nggi tadqiqotlarga ko‘ra, motivatsiyani
30% ga oshiradi. Bu nemis avtonomiya modellariga o‘xshaydi, lekin o‘zbek madaniy
elementlarini VR ssenariylarida qo‘llash orqali mahalliy kontekstga moslashtiriladi.
MUHOKAMA
Ushbu misollar mustaqil texnologi
yalarning, ayniqsa, O‘zbekiston kabi ko‘p tilli
muhitlarda nemis tilini o‘rganishdagi bo‘shliqlarni to‘ldirishini ko‘rsatadi. Foydalarga
ko‘proq motivatsiya va kirish imkoniyati kiradi, ammo raqamli bo‘linish va dastlabki
o‘qituvchi yordamiga ehtiyoj kabi
qiyinchiliklar saqlanib qolmoqda. Nemis kontekstlarida
rivojlangan vositalar yuqori samaradorlikni ta’minlasa, O‘zbekiston ta’limida paydo
bo‘layotgan sun’iy intellekt integratsiyalari globallashuv uchun istiqbolli ko‘rinadi.
Kelajakdagi tadqiqotlar avtono
miya va hamkorlikdagi ta’limni birlashtirgan gibrid
modellarni o‘rganishi kerak.
XULOSA
Ushbu maqolada chet tili o‘qitishda mustaqil ta’lim texnologiyalarining roli,
afzalliklari va qo‘llanilish imkoniyatlari nemis va o‘zbek tillari misolida tahlil qilindi
.
Tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, mobil ilovalar, sun’iy intellektga asoslangan platformalar,
onlayn kurslar, shuningdek VR va AR texnologiyalari talabalarga o‘z ta’lim jarayonini
mustaqil boshqarish imkonini beradi, shaxsiylashtirilgan yondashuvni ta’minlaydi
va
motivatsiyani oshiradi. Nemis tili o‘qitish tajribasi o‘zbek ta’lim tizimi uchun ilg‘or
amaliyotlarni taklif etadi, xususan, raqamli vositalarni moslashuvchan qo‘llash va
immersiv muhit yaratish orqali til o‘rganish samaradorligini oshirish mumkinligi
isbotlandi. O‘zbek tilidagi kontekstda mustaqil ta’lim texnologiyalari, ayniqsa chekka
hududlarda, ta’lim resurslari yetishmovchiligi muammosini qisman bartaraf etadi va
global ta’lim jarayonlariga integratsiyani tezlashtiradi. Biroq, raqamli bo‘linish,
te
xnologik infratuzilma cheklovlari va boshlang‘ich bosqichlarda o‘qituvchi ko‘magining
yetarli bo‘lishi zarurati hanuzgacha muhim masala bo‘lib qolmoqda.
Maqola yakunida shuni ta’kidlash joizki, mustaqil ta’lim texnologiyalarini samarali
qo‘llash uchun pedagogik yondashuv va texnologik imkoniyatlar uyg‘unligi zarur.
Kelgusida gibrid o‘quv modellarini ishlab chiqish, o‘quvchi avtonomiyasi va
hamkorlikdagi ta’limni birlashtirish, shuningdek, mahalliy va global resurslarni
integratsiya qilish bo‘yicha tadqiqotl
ar olib borish muhim ahamiyat kasb etadi. Shu
tarzda, nemis va o‘zbek tillari o‘qitish jarayonida mustaqil ta’lim vositalari til
o‘rganuvchilarning muvaffaqiyatini oshirishda muhim strategik omilga aylanishi
mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1. Holec, H. (1981). Autonomy and Foreign Language Learning. Oxford: Pergamon
Press.
2. Benson, P. (2011). Teaching and Researching Autonomy in Language Learning.
Routledge.
3. Little, D. (1991). Learner Autonomy 1: Definitions, Issues and Problems. Dublin:
Authentik.
4. Warschauer, M., & Kern, R. (2000). Network-Based Language Teaching: Concepts
and Practice. Cambridge University Press.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
6 (2025) / ISSN 2181-3701
272
5. Godwin-
Jones, R. (2019). “Emerging Technologies: Autonomous Language
Learning with Technology.” Language Learning &
Technology, 23(2), 4
–
15.
6.
Ushioda, E. (2011). “Motivating Learners to Speak as Themselves.” In Dörnyei, Z.
& Ushioda, E. (Eds.), Teaching and Researching Motivation (pp. 11
–
35). Routledge.
7. Stockwell, G. (2013). Technology and Motivation in English-Language Teaching
and Learning. Cambridge: Cambridge University Press.
